Перайсці да зместу

Шымпанзэ: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўка
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
SieBot (размовы | уклад)
Боты
35 837 правак
др робат Дадаем: zh-min-nan:O͘-seng-seng
→Літаратура: катэгорыі
 
(Не паказана 28 прамежкавых версій 23 удзельнікаў)
Радок 1: Радок 1:
{{Таксон
⚫
[[Image:Lightmatter chimp.jpg|thumb|Шымпанзэ звычайны]]
|image file=Lightmatter chimp.jpg
⚫
'''Шымпанзэ́''' (''Pan'') — род з сямейства [[гамініды|гамінід]] атрада [[прыматы|прыматаў]]. Да яго адносяцца два віды: [[шымпанзэ звычайны]] (''Pan troglodytes'') і [[шымпанзэ карлікавы]] (''Pan paniscus''), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодвы віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання.
|image title=
{{Няма таксанаміі}}
⚫
|image descr=[[Шымпанзэ звычайны]]
{{пачатак артыкулу:Біялогія}}
|regnum=Жывёлы
[[Катэгорыя:Чалавекападобныя малпы]]
|parent=Hominini
|rang=Род
|latin=Pan
|author=[[Oken]], [[1816]]
|children name=Віды
|children=
* {{bt-bellat||шымпанзэ звычайны}}{{тып}}
* {{bt-bellat||шымпанзэ карлікавы}}
|range map=Pan (genus) distribution map.png
|range map caption=
|wikispecies=Pan
⚫
|commons=Pan (genus)
|itis=572838
|ncbi=9596
|eol=42004
}}
⚫
'''Шымпанзэ́''' (''Pan'') — род з сямейства [[гамініды|гамінід]] атрада [[прыматы|прыматаў]]. Да яго адносяцца два віды: [[шымпанзэ звычайны]] (''Pan troglodytes'') і [[шымпанзэ карлікавы]] (''Pan paniscus''), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодва віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання.


== Апісанне ==
[[ar:شمبانزي]]
Даўжыня цела 63-94 см, маса самцоў 56-80 кг. Рост 170 см. Целасклад немасіўны, пярэднія канечнасці даўжэйшыя за заднія. Валасяное покрыва чорнае, негустое, лоб часта голы. У многіх скура цела светлая. Галава невялікая, акруглая, ёсць лобныя пазухі, тваравы аддзел чэрапа слаба выступае наперад. Аб'ём мозга 350—550 см³. Вушы вялікія, адтапыраныя. Пры хадзьбе па зямлі абапіраюцца на яе ўсёй падэшвай ступні і тытульным бокам пальцаў пярэдніх канечнасцей. Паміж пальцамі задніх канечнасцей ёсць невялікія перапонкі. Палаваспелыя ў 12 гадоў. Нараджаюць 1 (радзей 2) дзіцяняці.
[[az:Şimpanze]]

[[bg:Шимпанзета]]
Кормяцца пераважна пладамі, лісцем, карэннем, беспазваночнымі і дробнымі пазваночнымі жывёламі. Трымаюцца групамі на чале з самцом-важаком. Вышэйшая нервовая сістэма знаходзіцца на высокім узроўні ў параўнанні з іншымі млекакормячамі. Жывуць да 50-60 гадоў.
[[br:Chimpanze]]

[[ca:Ximpanzé]]
== Інтэлект ==
[[cs:Šimpanz]]
{{main|Інтэлект шымпанзэ}}
[[cy:Tsimpansî]]
Хоць шымпанзэ не могуць казаць з-за будынкі галасавога апарата, яны здольныя размаўляць рукамі на мове глуханямых людзей (мове жэстаў). Яны здольныя ўжываць слова ў пераносным сэнсе, могуць ствараць новыя паняцці, камбінуючы вядомыя словы, напрыклад: «запальнічка» - «бутэлька-запалка», валодаюць пачуццём гумару. Першую шымпанзэ навучылі гаварыць на мове жэстаў у 1967 годзе, а да 1972 ужо з дзясятак шымпанзэ былі навучаны мове жэстаў. Таксама былі прыдуманыя іншыя мовы для зносін з шымпанзэ, такія як мова сімвалаў і мова лексіграм. Самца Канзі атрымалася навучыць разумець на слых каля 3000 англійскіх слоў і актыўна ўжываць больш чым 500 слоў пры дапамозе клавіятуры з лексіграмам. Апісаны выпадак, калі навучаная мове знакаў самка Баноба сама навучыла яму свайго дзiцяня.
[[da:Chimpanser]]

[[de:Schimpansen]]
{{зноскі}}
[[el:Χιμπαντζής]]

[[en:Chimpanzee]]
== Літаратура ==
[[eo:Ĉimpanza genro]]
* {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2004|том=18|старонкі=14|старонак=472|isbn=985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1)|тыраж=10 000}}
[[es:Pan (animal)]]
{{Бібліяінфармацыя}}
[[et:Šimpans (perekond)]]
[[Катэгорыя:Шымпанзэ]]
[[fa:شمپانزه]]
[[fi:Simpanssit]]
[[fr:Chimpanzé]]
[[he:שימפנזה]]
[[hr:Čimpanze]]
[[hu:Csimpánz]]
[[io:Chimpanzeo]]
[[it:Pan (zoologia)]]
[[ja:チンパンジー属]]
[[jbo:tcimpazi]]
[[ka:შიმპანზე]]
[[ko:침팬지속]]
⚫
[[la:Pan (genus)]]
[[lt:Šimpanzės]]
[[lv:Šimpanzes]]
[[nl:Chimpansees]]
[[nn:Sjimpanse]]
[[no:Sjimpanser]]
[[nv:Mágíshzhin]]
[[oc:Chimpanzé]]
[[pl:Szympans]]
[[pnb:چمپینزی]]
[[pt:Chimpanzé]]
[[qu:Chimpansi]]
[[ro:Cimpanzeu]]
[[ru:Шимпанзе]]
[[simple:Chimpanzee]]
[[sk:Šimpanz]]
[[sl:Šimpanzi]]
[[sv:Schimpanser]]
[[ta:சிம்ப்பன்சி]]
[[te:చింపాంజీ]]
[[th:ลิงชิมแปนซี]]
[[tl:Tsimpansi]]
[[tr:Şempanze]]
[[uk:Шимпанзе]]
[[vi:Tinh tinh]]
[[zh:黑猩猩屬]]
[[zh-min-nan:O͘-seng-seng]]

Актуальная версія на 11:05, 10 лютага 2024

Шымпанзэ

Шымпанзэ звычайны
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Pan Oken, 1816

Віды
Арэал

выява


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  572838
NCBI  9596
EOL  42004
FW  97177

Шымпанзэ́ (Pan) — род з сямейства гамінід атрада прыматаў. Да яго адносяцца два віды: шымпанзэ звычайны (Pan troglodytes) і шымпанзэ карлікавы (Pan paniscus), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодва віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання.

Апісанне

[правіць | правіць зыходнік]

Даўжыня цела 63-94 см, маса самцоў 56-80 кг. Рост 170 см. Целасклад немасіўны, пярэднія канечнасці даўжэйшыя за заднія. Валасяное покрыва чорнае, негустое, лоб часта голы. У многіх скура цела светлая. Галава невялікая, акруглая, ёсць лобныя пазухі, тваравы аддзел чэрапа слаба выступае наперад. Аб'ём мозга 350—550 см³. Вушы вялікія, адтапыраныя. Пры хадзьбе па зямлі абапіраюцца на яе ўсёй падэшвай ступні і тытульным бокам пальцаў пярэдніх канечнасцей. Паміж пальцамі задніх канечнасцей ёсць невялікія перапонкі. Палаваспелыя ў 12 гадоў. Нараджаюць 1 (радзей 2) дзіцяняці.

Кормяцца пераважна пладамі, лісцем, карэннем, беспазваночнымі і дробнымі пазваночнымі жывёламі. Трымаюцца групамі на чале з самцом-важаком. Вышэйшая нервовая сістэма знаходзіцца на высокім узроўні ў параўнанні з іншымі млекакормячамі. Жывуць да 50-60 гадоў.

Інтэлект

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Інтэлект шымпанзэ

Хоць шымпанзэ не могуць казаць з-за будынкі галасавога апарата, яны здольныя размаўляць рукамі на мове глуханямых людзей (мове жэстаў). Яны здольныя ўжываць слова ў пераносным сэнсе, могуць ствараць новыя паняцці, камбінуючы вядомыя словы, напрыклад: «запальнічка» - «бутэлька-запалка», валодаюць пачуццём гумару. Першую шымпанзэ навучылі гаварыць на мове жэстаў у 1967 годзе, а да 1972 ужо з дзясятак шымпанзэ былі навучаны мове жэстаў. Таксама былі прыдуманыя іншыя мовы для зносін з шымпанзэ, такія як мова сімвалаў і мова лексіграм. Самца Канзі атрымалася навучыць разумець на слых каля 3000 англійскіх слоў і актыўна ўжываць больш чым 500 слоў пры дапамозе клавіятуры з лексіграмам. Апісаны выпадак, калі навучаная мове знакаў самка Баноба сама навучыла яму свайго дзiцяня.

Зноскі

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. — С. 14. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1).
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Шымпанзэ&oldid=4674191"