Шымпанзэ: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Luckas-bot (размовы | уклад) др r2.7.1) (робат дадаў: li:Chimpansees |
→Літаратура: катэгорыі |
||
| (Не паказана 15 прамежкавых версій 12 удзельнікаў) | |||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Таксон |
|||
{{Таксанамія |
|||
|image file=Lightmatter chimp.jpg |
|||
| назва = Шымпанзэ |
|||
|image title= |
|||
| выява = Lightmatter chimp.jpg |
|||
|image descr=[[Шымпанзэ звычайны]] |
|||
| апісанне выявы = |
|||
|regnum=Жывёлы |
|||
| подпіс выявы = [[Шымпанзэ звычайны]] |
|||
|parent=Hominini |
|||
| надцарства = |
|||
|rang=Род |
|||
| царства = [[Жывёлы]] |
|||
|latin=Pan |
|||
| падцарства = |
|||
|author=[[Oken]], [[1816]] |
|||
| група вірусаў = |
|||
|children name=Віды |
|||
| раздзел = |
|||
|children= |
|||
| падраздзел = |
|||
* {{bt-bellat||шымпанзэ звычайны}}{{тып}} |
|||
| надтып = |
|||
* {{bt-bellat||шымпанзэ карлікавы}} |
|||
| тып = [[Хордавыя]] |
|||
|range map=Pan (genus) distribution map.png |
|||
| падтып = [[Хрыбетныя]] |
|||
|range map caption= |
|||
| нададдзел = |
|||
|wikispecies=Pan |
|||
| аддзел = |
|||
|commons=Pan (genus) |
|||
| пададдзел = |
|||
|itis=572838 |
|||
| надклас = |
|||
|ncbi=9596 |
|||
| клас = [[Сысуны]] |
|||
|eol=42004 |
|||
| падклас = |
|||
}} |
|||
| інфраклас = |
|||
'''Шымпанзэ́''' (''Pan'') — род з сямейства [[гамініды|гамінід]] атрада [[прыматы|прыматаў]]. Да яго адносяцца два віды: [[шымпанзэ звычайны]] (''Pan troglodytes'') і [[шымпанзэ карлікавы]] (''Pan paniscus''), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодва віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання. |
|||
| надпарадак = |
|||
| парадак = |
|||
| падпарадак = |
|||
| інфрапарадак = |
|||
| надатрад = |
|||
| атрад = [[Прыматы]] |
|||
| падатрад = |
|||
| інфраатрад = |
|||
| надсямейства = |
|||
| сямейства = [[Гамініды]] |
|||
| падсямейства = |
|||
| надтрыба = |
|||
| трыба = |
|||
| падтрыба = |
|||
| род = '''Шымпанзэ''' |
|||
| навуковая назва = {{btname|Pan|[[Oken]], [[1816]]}} |
|||
| назва боксу таксонаў = |
|||
| тэкст боксу таксонаў = |
|||
| назва боксу карты = |
|||
| карта = |
|||
| апісанне карты = |
|||
| легенда карты = |
|||
| віківіды = Pan |
|||
| вікісховішча = Pan |
|||
| itis = 572838 |
|||
| ncbi = 9596 |
|||
}} |
|||
'''Шымпанзэ́''' (''Pan'') — род з сямейства [[гамініды|гамінід]] атрада [[прыматы|прыматаў]]. Да яго адносяцца два віды: [[шымпанзэ звычайны]] (''Pan troglodytes'') і [[шымпанзэ карлікавы]] (''Pan paniscus''), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодвы віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання. |
|||
== Апісанне == |
|||
{{пачатак артыкулу:Біялогія}} |
|||
Даўжыня цела 63-94 см, маса самцоў 56-80 кг. Рост 170 см. Целасклад немасіўны, пярэднія канечнасці даўжэйшыя за заднія. Валасяное покрыва чорнае, негустое, лоб часта голы. У многіх скура цела светлая. Галава невялікая, акруглая, ёсць лобныя пазухі, тваравы аддзел чэрапа слаба выступае наперад. Аб'ём мозга 350—550 см³. Вушы вялікія, адтапыраныя. Пры хадзьбе па зямлі абапіраюцца на яе ўсёй падэшвай ступні і тытульным бокам пальцаў пярэдніх канечнасцей. Паміж пальцамі задніх канечнасцей ёсць невялікія перапонкі. Палаваспелыя ў 12 гадоў. Нараджаюць 1 (радзей 2) дзіцяняці. |
|||
[[Катэгорыя:Чалавекападобныя малпы]] |
|||
Кормяцца пераважна пладамі, лісцем, карэннем, беспазваночнымі і дробнымі пазваночнымі жывёламі. Трымаюцца групамі на чале з самцом-важаком. Вышэйшая нервовая сістэма знаходзіцца на высокім узроўні ў параўнанні з іншымі млекакормячамі. Жывуць да 50-60 гадоў. |
|||
[[ar:شمبانزي]] |
|||
[[az:Şimpanze]] |
|||
== Інтэлект == |
|||
[[be-x-old:Шымпанзэ]] |
|||
{{main|Інтэлект шымпанзэ}} |
|||
[[bg:Шимпанзета]] |
|||
Хоць шымпанзэ не могуць казаць з-за будынкі галасавога апарата, яны здольныя размаўляць рукамі на мове глуханямых людзей (мове жэстаў). Яны здольныя ўжываць слова ў пераносным сэнсе, могуць ствараць новыя паняцці, камбінуючы вядомыя словы, напрыклад: «запальнічка» - «бутэлька-запалка», валодаюць пачуццём гумару. Першую шымпанзэ навучылі гаварыць на мове жэстаў у 1967 годзе, а да 1972 ужо з дзясятак шымпанзэ былі навучаны мове жэстаў. Таксама былі прыдуманыя іншыя мовы для зносін з шымпанзэ, такія як мова сімвалаў і мова лексіграм. Самца Канзі атрымалася навучыць разумець на слых каля 3000 англійскіх слоў і актыўна ўжываць больш чым 500 слоў пры дапамозе клавіятуры з лексіграмам. Апісаны выпадак, калі навучаная мове знакаў самка Баноба сама навучыла яму свайго дзiцяня. |
|||
[[br:Chimpanze]] |
|||
[[ca:Ximpanzé]] |
|||
{{зноскі}} |
|||
[[cs:Šimpanz]] |
|||
[[cy:Tsimpansî]] |
|||
== Літаратура == |
|||
[[da:Chimpanser]] |
|||
* {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2004|том=18|старонкі=14|старонак=472|isbn=985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1)|тыраж=10 000}} |
|||
[[de:Schimpansen]] |
|||
{{Бібліяінфармацыя}} |
|||
[[el:Χιμπαντζής]] |
|||
[[Катэгорыя:Шымпанзэ]] |
|||
[[en:Chimpanzee]] |
|||
[[eo:Ĉimpanza genro]] |
|||
[[es:Pan (animal)]] |
|||
[[et:Šimpans (perekond)]] |
|||
[[eu:Pan (generoa)]] |
|||
[[fa:شمپانزه]] |
|||
[[fi:Simpanssit]] |
|||
[[fr:Chimpanzé]] |
|||
[[he:שימפנזה]] |
|||
[[hi:चिम्पान्ज़ी]] |
|||
[[hr:Čimpanze]] |
|||
[[hu:Csimpánz]] |
|||
[[ia:Chimpanze]] |
|||
[[io:Chimpanzeo]] |
|||
[[it:Pan (zoologia)]] |
|||
[[ja:チンパンジー属]] |
|||
[[jbo:tcimpazi]] |
|||
[[ka:შიმპანზე]] |
|||
[[ko:침팬지속]] |
|||
[[la:Pan (genus)]] |
|||
[[li:Chimpansees]] |
|||
[[ln:Mokómbósó]] |
|||
[[lt:Šimpanzės]] |
|||
[[lv:Šimpanzes]] |
|||
[[ms:Cimpanzi]] |
|||
[[my:ချင်ပန်ဇီမျောက်ဝံ]] |
|||
[[nl:Chimpansees]] |
|||
[[nn:Sjimpanse]] |
|||
[[no:Sjimpanser]] |
|||
[[nv:Mágíshzhin]] |
|||
[[oc:Chimpanzé]] |
|||
[[pl:Szympans]] |
|||
[[pnb:چمپینزی]] |
|||
[[pt:Chimpanzé]] |
|||
[[qu:Chimpansi]] |
|||
[[ro:Cimpanzeu]] |
|||
[[ru:Шимпанзе]] |
|||
[[simple:Chimpanzee]] |
|||
[[sk:Šimpanz]] |
|||
[[sl:Šimpanzi]] |
|||
[[sv:Schimpanser]] |
|||
[[te:చింపాంజీ]] |
|||
[[tg:Шимпанзе]] |
|||
[[th:ลิงชิมแปนซี]] |
|||
[[tl:Tsimpansi]] |
|||
[[tr:Şempanze]] |
|||
[[uk:Шимпанзе]] |
|||
[[vi:Tinh tinh]] |
|||
[[zh:黑猩猩屬]] |
|||
[[zh-min-nan:O͘-seng-seng]] |
|||
Актуальная версія на 11:05, 10 лютага 2024
| Шымпанзэ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Шымпанзэ звычайны | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Віды | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Арэал | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_distribution_map.png)
Шымпанзэ́ (Pan) — род з сямейства гамінід атрада прыматаў. Да яго адносяцца два віды: шымпанзэ звычайны (Pan troglodytes) і шымпанзэ карлікавы (Pan paniscus), таксама вядомы пад назвай баноба. Абодва віды знаходзяцца пад пагрозай вымырання.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Даўжыня цела 63-94 см, маса самцоў 56-80 кг. Рост 170 см. Целасклад немасіўны, пярэднія канечнасці даўжэйшыя за заднія. Валасяное покрыва чорнае, негустое, лоб часта голы. У многіх скура цела светлая. Галава невялікая, акруглая, ёсць лобныя пазухі, тваравы аддзел чэрапа слаба выступае наперад. Аб'ём мозга 350—550 см³. Вушы вялікія, адтапыраныя. Пры хадзьбе па зямлі абапіраюцца на яе ўсёй падэшвай ступні і тытульным бокам пальцаў пярэдніх канечнасцей. Паміж пальцамі задніх канечнасцей ёсць невялікія перапонкі. Палаваспелыя ў 12 гадоў. Нараджаюць 1 (радзей 2) дзіцяняці.
Кормяцца пераважна пладамі, лісцем, карэннем, беспазваночнымі і дробнымі пазваночнымі жывёламі. Трымаюцца групамі на чале з самцом-важаком. Вышэйшая нервовая сістэма знаходзіцца на высокім узроўні ў параўнанні з іншымі млекакормячамі. Жывуць да 50-60 гадоў.
Інтэлект
[правіць | правіць зыходнік]Хоць шымпанзэ не могуць казаць з-за будынкі галасавога апарата, яны здольныя размаўляць рукамі на мове глуханямых людзей (мове жэстаў). Яны здольныя ўжываць слова ў пераносным сэнсе, могуць ствараць новыя паняцці, камбінуючы вядомыя словы, напрыклад: «запальнічка» - «бутэлька-запалка», валодаюць пачуццём гумару. Першую шымпанзэ навучылі гаварыць на мове жэстаў у 1967 годзе, а да 1972 ужо з дзясятак шымпанзэ былі навучаны мове жэстаў. Таксама былі прыдуманыя іншыя мовы для зносін з шымпанзэ, такія як мова сімвалаў і мова лексіграм. Самца Канзі атрымалася навучыць разумець на слых каля 3000 англійскіх слоў і актыўна ўжываць больш чым 500 слоў пры дапамозе клавіятуры з лексіграмам. Апісаны выпадак, калі навучаная мове знакаў самка Баноба сама навучыла яму свайго дзiцяня.
Зноскі
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. — С. 14. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1).
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія | |
| Нарматыўны кантроль |
