Прагляд зыходнага тэксту старонкі Тарфяная прамысловасць Беларусі

[[Рэспубліка Беларусь]] — краіна з самымі вялікімі ў свеце запасамі '''[[торф|торфу]]''' на душу насельніцтва.<ref>http://belneftesorb.by/torf/</ref> Па аб'ёме здабычы торфу ў Еўропе Беларусь саступае толькі [[Фінляндыя|Фінляндыі]]<ref>https://www.belta.by/economics/view/dobycha-torfa-v-belarusi-v-2018-godu-uvelichena-na-19-pochti-do-26-mln-t-318401-2018/</ref>. [[Торф]] з'яўляецца традыцыйным для Беларусі палівам. Ён выкарыстоўваўся жыхарамі гэтага краю з даўніх часоў. Пасля вайны, дзякуючы торфу, была [[Пасляваенная Беларусь|адноўленая эканоміка краіны]]. Да [[1970-я|1970-х]] уся [[энергетыка Беларусі]] была пераважна торфавай. У канцы XX стагоддзя торф саступіў пазіцыі [[Нафта і нафтавая прамысловасць Беларусі|нафце]] і [[Прыродны газ|прыроднаму газ]]у, аднак застаецца важным [[мясцовыя віды паліва|мясцовым відам паліва]] і ў наш час. Выкарыстанне торфа ў якасці паліва выклікае шэраг [[Экалагічныя праблемы|экалагічных пытанняў]], звязаных з дэградацыяй балот у працэсе здабычы і забруджваннем атмасферы пры выкарыстанні торфу.

== Здабыча ==
Колькасць радовішчаў торфу перавышае 9 тыс. Запасы складаюць каля 4 млрд тон, з якіх для прамысловай распрацоўкі прыдатныя 800 млн т, або 20 %<ref>http://minenergo.gov.by/belarus-zanimaet-vtoroe-mesto-v-evrope-po-dobyche-torfa/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190212034057/http://minenergo.gov.by/belarus-zanimaet-vtoroe-mesto-v-evrope-po-dobyche-torfa/ |date=12 лютага 2019 }}</ref>. У асобных выпадках магутнасць торфу можа дасягаць 11 м ([[Арэхаўскі мох]] [[Пухавіцкі раён|Пухавіцкага раёна]]). Радовішчы прымеркаваны пераважна да чацвярцічных адкладаў і сустракаюцца па ўсёй Беларусі.

=== Гісторыя ===
У 1980-х гадах штогод здабывалася 25—30 млн т торфу, а ў 1975 годзе нават 46 млн т, што больш чым у 10 разоў перавышае сучасную здабычу. Для патрэб энергетыкі ў тыя гады торфапрадпрыемствамі рэспублікі здабывалася каля 15 млн.т торфу.<ref>https://www.belta.by/onlineconference/view/o-razvitii-torfjanoj-promyshlennosti-v-belarusi-674/</ref> Змяншэнне здабычы торфу ў Беларусі было выклікана яго параўнальна невысокай эканамічнасцю, абмежаванасцю тарфяных рэсурсаў, неабходнасцю захаваць торф для сельскагаспадарчых мэт, пераводам цеплавых электрастанцый і кацельняў на газ і [[мазут]].

=== Сучаснасць ===
У 2010-х распрацоўваецца крыху больш за 100 радовішчаў і штогод здабываецца каля 2,5 млн т торфу. Працэс здабычы і перапрацоўкі торфу ў рэспубліцы на 100 % механізаваны. Доля торфу ў энергабалансе Беларусі ў цяперашні час складае каля 2-3 %, а ў мясцовых відах паліва, якія ўключаюць у сябе ўласныя нафту і спадарожны газ, а таксама драўнянае паліва, — каля 15 %<ref>https://www.belta.by/onlineconference/view/o-razvitii-torfjanoj-promyshlennosti-v-belarusi-674/</ref>. Зараз торф выкарыстоўваецца (галоўным чынам у выглядзе торфабрыкетаў) толькі для забеспячэння насельніцта (асабліва ў сельскай мясцовасці) камунальна-бытавым палівам. Асноўнымі спажыўцамі з’яўляюцца школы, бальніцы, невялікія кацельныя. Тарфяное паліва выкарыстоўваюць [[Жодзінская ЦЭЦ]], [[Пружанская міні-ЦЭЦ]], [[Бабруйская ЦЭЦ-1]], [[БелДРЭС]]. Акрамя гэтага, на торфе працуюць буйныя кацельні ЖКГ у гарадах [[Браслаў]], [[Ашмяны]], [[Талачын]] і іншых. Шырокае ўжыванне знаходзіць торф на цэментных заводах, куды пастаўляецца да 400 тысяч тон тарфянога паліва ў год.

== Перапрацоўка ==
Для забеспячэння насельніцта (асабліва ў сельскай мясцовасці) камунальна-бытавым палівам у Беларусі працуюць 32 торфабрыкетныя заводы, якія выпускаюць 1,4 млн тон [[торфабрыкет]]аў. Больш за ўсё такіх заводаў у [[Мінская вобласць|Мінскай]] і [[Віцебская вобласць|Віцебскай]] абласцях. Самымі буйнымі з’яўляюцца «[[Старобінскі торфабрыкетны завод|Старобінскі]]», «[[Усяж (торфабрыкетны завод)|Усяж]]» і «[[Бярэзінскі торфабрыкетны завод|Бярэзінскі]]» ў Мінскай вобласці, «[[Усвіж-Бук (торфабрыкетны завод)|Усвіж-Бук]]» у Віцебскай, «[[Гатча-Восаўскае (торфабрыкетны завод)|Гатча-Восаўскае]]» у Брэсцкай вобласці. Торф выкарыстоўваецца таксама для вытворчасці [[Арганічныя ўгнаенні|арганічных]] і [[Аргана-мінеральныя ўгнаенні|арганамінеральных угнаенняў]] ([[вадкія ўгнаенні]], [[кампост]]), [[біястымулятар]]аў, [[кармавыя дрожджы|кармавых дражджэй]], фільтраў, [[сарбенты|сарбентаў]], [[фарбавальнік]]аў драўніны, [[тарфяны воск|тарфянога воску]], [[Лекавыя сродкі|лекавых сродкаў]], прадуктаў [[бытавая хімія|бытавой хіміі]] і інш.

== Эканамічны эфект ==
Выкарыстанне торфу дазваляе штогод замяшчаць ў энергабалансе краіны каля 500 млн.куб.м прыроднага газу на суму звыш $ 150 млн., экспартаваць тарфяную прадукцыю на суму $ 25-30 млн.<ref>https://www.belta.by/onlineconference/view/o-razvitii-torfjanoj-promyshlennosti-v-belarusi-674/</ref><ref>http://minenergo.gov.by/belarus-zanimaet-vtoroe-mesto-v-evrope-po-dobyche-torfa/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190212034057/http://minenergo.gov.by/belarus-zanimaet-vtoroe-mesto-v-evrope-po-dobyche-torfa/ |date=12 лютага 2019 }}</ref>

== Торфапрадпрыемствы і прыродаахоўныя тэрыторыі ==
Распрацоўцы новых радовішчаў, што планавалася яшчэ з савецкіх часоў, замінае тое, што яны апынуліся ў складзе [[прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|прыродаахоўных тэрыторый]]. Паводле ацэнкі [[Інстытут прыродакарыстання НАН Беларусі|Інстытута прыродакарыстання НАН Беларусі]], Больш за 17 % тэрыторыі тарфяных радовішчаў, на якія прыпадае каля 25 % запасаў торфу, размешчана ў межах [[Заказнікі Беларусі|заказнікаў]] і [[Нацыянальныя паркі Беларусі|нацыянальных паркаў]]. Пры гэтым у межы прыродаахоўных тэрыторый, без ўзгаднення з [[Міністэрства энергетыкі Рэспублікі Беларусь|Мінэнерга]] і ДВА «[[Белпалівагаз]]», былі ўключаныя найбольш буйныя тарфяныя радовішчы рэспублікі.<ref>https://www.belta.by/onlineconference/view/o-razvitii-torfjanoj-promyshlennosti-v-belarusi-674/</ref>

Нібыта відавочнае рашэнне закрыць торфапрадпрыемствы з’яўляецца не такім ужо і простым, паколькі часцей за ўсё яны з’яўляюцца горадаўтваральнымі прадпрыемствамі для малых населеных пунктаў. Колькасць працаўнікоў у галіне перавышае 6 тыс. чалавек, а колькасць насельніцтва пасёлкаў, для якіх торфапрадпрыемствы з’яўляюцца горадаўтваральнымі ([[Бальшавік (Гомельскі раён)|Бальшавік]], [[Праўдзінскі]] і інш.), перавышае 30 тыс. чалавек, што параўнальна з насельніцтвам такога горада як [[Навагрудак]].

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{кніга|загаловак=Геаграфія Беларусі : вучэб. дапам. для 10-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / М. М. Брылеўскі, Г. С. Смалякоў; пер. з рус. мовы Н. М. Брылеўскай,В. Л. Смаляковай. — 3-е выд., перапрац. — Мінск : Нар. асвета, 2012. — 303 с. : іл. ISBN 978-985-03-1787-2.}}
* {{крыніцы/БелЭн|15|Тарфяна́я прамысло́васць|[[Пётр Ільіч Рогач|Рогач П. І.]]|445}}

== Спасылкі ==
* [https://minenergo.gov.by/wp-content/uploads/Torf.pdf 100 лет торфяной промышленности Беларуси // Энергетическая Стратегия. № 2 (62) март-апрель 2018. С. 46—48.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200912063007/https://minenergo.gov.by/wp-content/uploads/Torf.pdf |date=12 верасня 2020 }}{{ref-ru}}

{{Прамысловасць Беларусі}}

[[Катэгорыя:Паліўна-энергетычны комплекс Беларусі]]
[[Катэгорыя:Торф]]