Прагляд зыходнага тэксту старонкі Дзень Волі

{{Не блытаць|Дзень Незалежнасці Рэспублікі Беларусь|афіцыйным Днём Незалежнасці Рэспублікі Беларусь|дзяржаўным святам, якое прымеркавана да дня вызвалення горада Мінска ад нацысцкіх войскаў 3 ліпеня 1944 года}}
{{Свята
|назва свята  = Дзень Волі
|тып(колер)           = Bisque
|пашыраны тып     = неафіцыйнае свята ([[Беларусь]] і [[беларуская дыяспара]]) 
|выява         = Дзень Волі 2018.jpg 
|дата                = [[25 сакавіка]]
|святкаванне        = мітынгі і шэсці
|традыцыі            = 
|звязана з            = Абвяшчэнне незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі
}}
'''Дзень Волі''', '''Дзень Незалежнасці''' — [[Беларусы|беларускае]] свята, гадавіна абвяшчэння незалежнасці першай нацыянальнай дзяржавы — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] ([[25 сакавіка]] [[1918]] года прынята [[Трэцяя Устаўная грамата]]). У [[Беларусь|Рэспубліцы Беларусь]] святкуецца на неафіцыйным узроўні, таксама адзначаецца [[Беларуская дыяспара|беларускай дыяспарай]].

== Назва ==
[[Файл:Postcard BNR.jpg|міні|Паштоўка БНР]]
Першая афіцыйная назва свята — ''Дзень абвяшчэння (дзяржаўнай) Незалежнасці Беларусі''<ref name="viač">{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/dzien-voli-ci-niezaleznasci/28391606.html|title = Дзень Волі. Дзень Незалежнасьці. Як называць галоўнае сьвята|author = Вінцук Вячорка|authorlink = Валянцін Рыгоравіч Вячорка|date = 26-3-2017|website= [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|language = be-tarask|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181120160202/https://www.svaboda.org/a/dzien-voli-ci-niezaleznasci/28391606.html|archivedate = 20-11-2018|accessdate = 20-11-2018}}</ref>. Упершыню назву надалі ў 1921 годзе ў «Дэкларацыі ўрада Беларускай Народнай Рэспублікі з прычыны трэцяй гадавіны абвяшчэння дзяржаўнай незалежнасці Беларусі», якая пачынаецца словамі: ''Дзень 25 сакавіка — нацыянальнае сьвята Беларусі <…> Тры гады таму … Беларуская Дзяржаўная Рада … абвесьціла наш край Дзяржавай вольнай ад нікога незалежнай. <…> Моцна трымае Рэвалюцыйны Беларускі Урад у сваіх руках сьцяг незалежнасьці і непадзельнасьці роднага краю''{{Sfn|Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі Т.1,кн.2|1998|с=1059}}. Гэтая назва таксама зазначаецца ў «Адозьве Рады БНР і Рады Міністраў БНР да беларускага й жыдоўскага народаў» ад 25 сакавіка: ''…вялікі гістарычны дзень 25 сакавіка 1918 году — Дзень апавешчаньня Незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі''{{Sfn|Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі Т.1,кн.2|1998|с=1057—1058}}.

Назва Дзень Волі ўпершыню з’явілася ў спецыяльным выпуску газеты «[[Свабода (газета, 1990)|Свабода]]», які выйшаў у 1990 годзе<ref name="viač"/>.

== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Беларуская Народная Рэспубліка|Трэцяя Устаўная грамата}}
25 сакавіка 1918 года ў [[Мінск|Менску]] [[Рада БНР|Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] (былы выканаўчы камітэт Усебеларускага з’езда) прыняла [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцюю Устаўную грамату]], згодна з якой [[Беларуская Народная Рэспубліка]] абвяшчалася вольнай і незалежнай дзяржавай. Рада БНР пастанавіла, што [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]], падпісаны бальшавікамі і немцамі, страціў моц, таму заклікала перагледзець яе ўмовы.

Дзяржаўнымі сімваламі Беларускай Народнай Рэспублікі сталі [[бела-чырвона-белы сцяг]] і герб [[Пагоня]], дзяржаўнай і абавязковай мовай — [[Беларуская мова|беларуская]] (з 12 красавіка 1918 года)<ref name="hist">{{Крыніцы/Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)}} С. 315</ref>. Ад 11 кастрычніка 1918 года дзейнічала часовая канстытуцыя, праводзілася выдача пашпартоў<ref name="hist"/><ref name="ehb386">[[Анатоль Міхайлавіч Сідарэвіч|Сідарэвіч А.]] Беларуская Народная Рэспубліка // {{Крыніцы/ЭГБ|1к}} С. 386.</ref>.

== Святкаванне ==
[[Файл:Vilenskaja biełaruskaja gimnazija-1.jpg|міні|злева|Святкаванне ўгодкаў абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]], 1935 г.]]

Упершыню ўгодкі абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі адзначылі ў [[1919]] годзе ў [[Гродна|Гродне]]{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}. Другое адзначэнне прыпала на польскую акупацыю. У Менску ў будынках беларускіх арганізацый прайшлі культурныя мерапрыемствы, вучні беларускіх школ і прытулкаў наведалі каталіцкія і праваслаўныя набажэнствы. У [[Юбілейны дом|Юбілейным доме]] ў Менску адбыўся Урачысты Сход [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт|Нацыянальнага Камітэта]]. Таксама святкаванне прайшло ў Гродне ў будынку [[Беларуская хатка (Гродна)|Беларускай хаткі]]{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}.

З [[1921]] года цэнтрам святкавання Дня Незалежнасці становіцца [[Вільнюс|Вільня]] ў падуладнай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], арганізацыяй займаўся [[Беларускі нацыянальны камітэт (Вільня)|Беларускі нацыянальны камітэт]]. 29 сакавіка 1921 года ў віленскім Браніфратэрскім касцёле [[Адам Станкевіч]] правёў урачыстую імшу, якую завяршыў казаннем на беларускай мове. Святая імша стала трывалай традыцыяй святкавання 25 сакавіка ў Вільні, пазней набажэнства праводзілася ў [[Касцёл Святога Мікалая (Вільнюс)|касцёле Святога Мікалая]]. Апошняе агульнае святкаванне віленскіх беларусаў прайшло ў [[1925]] годзе, якое таксама было сумешчана з юбілеем выдавецкай дзейнасці [[Францыск Скарына|Францішка Скарыны]]. У святкаванні заўсёды актыўна ўдзельнічалі вучні [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]] і беларускія студэнты [[Вільнюскі ўніверсітэт|ўніверсітэта Стэфана Баторыя]]{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}.
[[Файл:DzenVoli2007.jpg|thumb|Дзень Волі-2007 у [[Мінск]]у]]
У кастрычніку 1925 года на [[Другая Усебеларуская канферэнцыя|Другой Усебеларускай канферэнцыі]] ў Берліне частка міністраў БНР перадала свае мандаты ўраду [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Сярод беларускага руху Заходняй Беларусі пашырылася думка, што ідэя БНР вычарпаная, а Заходняя Беларусь мусіць стаць часткай Савецкай Беларусі. Найбольш да гэтага схіляліся дзеячы [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]]. На пасяджэнні віленскага Беларускага нацыянальнага камітэта ў пачатку сакавіка 1926 года было вырашана адмовіцца ад шырокага святкавання гадавіны незалежнасці. Адгэтуль арганізацыяй святкаванняў Дня Незалежнасці сталі займацца прадстаўнікі [[Беларуская хрысціянская дэмакратыя (1917)|БХД]], якія не пагадзіліся з беларускімі сацыялістамі. 25 сакавіка 1926 года прайшлі святочныя набажэнствы ў касцёле Святога Мікалая і ў [[Пятніцкая царква (Вільнюс)|Пятніцкай царкве]]{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}. У сярэдзіне 1930-х геаграфія святкаванняў выйшла за межы Вільні, найперш у асяродкі, што знаходзіліся пад уплывам БХД. Святкаванні праходзілі ў [[Ашмяны|Ашмянах]], [[Жодзішкі|Жодзішках]], [[Смаргонь|Смаргоні]], вёсцы [[Шутавічы]] і іншых месцах{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}. Урачыстасці ў Вільні адбываліся да [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], але апошнія гады яны праходзілі з моцнымі перашкодамі з боку польскіх уладаў{{Sfn|Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|2008}}.
[[Файл:Belarus protest.jpg|thumb|[[Праспект Незалежнасці (Мінск)|Праспект Незалежнасці]] ў Мінску, перакрыты [[АМАП (Беларусь)|АМАП]], 25 сакавіка 2017]]
У часы Другой сусветнай вайны пад нямецкай акупацыяй працягнулася традыцыя святкавання гадавінаў 25 сакавіка. У 1942 годзе генеральны сакратар [[Генеральная акруга Беларусь|акругі Беларусь]] [[Вільгельм Кубэ]] даў дазвол на правядзенне ўрачыстых мерапрыемстваў, прысвечаных гадавіне абвяшчэння БНР<ref>{{cite web|url = https://news.tut.by/society/209498.html?crnd=24964|title = Чаму Сталін не падпісаў дакумент аб стварэнні Беларускай арміі ў 1942 годзе?|author = Павел Бераснеў|date = 24-12-2010|website = [[TUT.BY]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181126160738/https://news.tut.by/society/209498.html?crnd=24964|archivedate = 26 лістапада 2018|accessdate = 26-11-2018|url-status = dead}}</ref>. У [[1944]] годзе святкаванні прайшлі па ўсёй Беларусі, адбылася ўрачыстая прысяга жаўнераў [[Беларуская краёвая абарона|Беларускай краёвай абароны]]<ref>{{cite web|url = https://westki.info/artykuly/7752/jazep-maliecki|title = Язэп Малецкі|author = Уладзімір Скрабатун|date = 29-04-2009|website = westki.info|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181126162126/https://westki.info/artykuly/7752/jazep-maliecki|archivedate = 26 лістапада 2018|accessdate = 26-11-2018|url-status = dead}}</ref>.
У выніку пасляваеннай эміграцыі ў ЗША сфармаваліся вялікія беларускія асяродкі, якія працягнулі традыцыю святкавання Дня Незалежнасці. Намаганнямі беларускіх арганізацый i грамадзян у ЗША пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] сенатары, губернатары і мэры адпаведных адміністрацыйных адзінак неаднаразова абвяшчалі і праводзілі 25 сакавіка ''Беларускія дні'' ў шэрагу штатаў і гарадоў. Неаднаразова праца [[Сенат ЗША|Сената]] і [[Кангрэс Злучаных Штатаў Амерыкі|Кангрэса ЗША]] пачыналася 25 сакавіка малітвай за Беларусь, чытанай беларускім святаром<ref>Кіпель, С.242—245</ref><ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/us_congress_1978/|title = Віншаваньне з угодкамі БНР ад Кангрэсу ЗША 2.4.1978|date = 2-4-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] |language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127143442/http://www.radabnr.org/us_congress_1978/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>. У 1957 годзе мэр [[Нью-Ёрк]]а {{нп3|Роберт Ф. Вагнэр (малодшы)|Роберт Ф. Вагнэр малодшы|en|Robert F. Wagner Jr.}} абвясціў 25 сакавіка Днём Незалежнасці Беларусі ў Нью-Ёрку і запрасіў жыхароў горада «''далучыцца да грамадзян беларускага паходжання ў малітвах за мір, свабоду і справядлівасць у свеце''»<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/%D0%BC%D1%8D%D1%80-%D0%BD%D1%8C%D1%8E-%D1%91%D1%80%D0%BA%D0%B0-%D0%B0%D0%B1%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%9E-25-%D1%81%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC/|title = Мэр Нью-Ёрка абвесьціў 25 сакавіка Днём Незалежнасьці Беларусі ў сваім горадзе — 1957 г.|date = 21-3-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] |language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127144406/http://www.radabnr.org/%D0%BC%D1%8D%D1%80-%D0%BD%D1%8C%D1%8E-%D1%91%D1%80%D0%BA%D0%B0-%D0%B0%D0%B1%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%9E-25-%D1%81%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>.
У 1966 годзе распараджэннем мэра [[Чыкага]] {{нп3|Рычард Дж. Дэйлі|Рычарда Дж. Дэйлі|en|Richard J. Daley}} 25 сакавіка адзначалася як Дзень Незалежнасці Беларусі<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/25sakavika-1960ja/|title = Сьвяткаваньне 25 сакавіка ў ЗША ў 1960-я|date = 8-3-2018|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127143213/http://www.radabnr.org/25sakavika-1960ja/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>. Афіцыйна віншаванні беларусам з нагоды Дня Незалежнасці выказвалі прэзідэнты ЗША: [[Дуайт Дэйвід Эйзенхаўэр|Дуайт Эйзенхаўэр]]<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/eisenhower-1958/|title = Віншаваньне з Днём Волі ад прэзыдэнта ЗША Дуайта Айзэнгаўэра — 1958|date = 15-3-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127144907/http://www.radabnr.org/eisenhower-1958/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>, [[Рональд Уілсан Рэйган|Рональд Рэйган]]<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5-%D0%B7-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC-%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%96-%D0%B0%D0%B4-%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0-%D1%80%D1%8D/|title = Рональд Рэйган: «Божа, блаславі Беларусь» — віншаваньне з Днём Волі, 1988 г.|date = 24-3-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127145124/http://www.radabnr.org/%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5-%D0%B7-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC-%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%96-%D0%B0%D0%B4-%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0-%D1%80%D1%8D/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>, [[Джордж Герберт Уокер Буш|Джордж Буш (старэйшы)]]<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5-%D0%B7-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC-%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%96-%D0%B0%D0%B4-%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B0-2/|title = Віншаваньне з Днём Волі ад прэзыдэнта ЗША Джорджа Буша (старэйшага) — 1989|date = 24-3-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127145417/http://www.radabnr.org/%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5-%D0%B7-%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC-%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%96-%D0%B0%D0%B4-%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B0-2/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>, [[Уільям Джэферсан Клінтан|Біл Клінтан]]<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/clinton-1995/|title = Віншаваньне з Днём Волі ад Прэзыдэнта ЗША Біла Клінтана — 1995 г.|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127145717/http://www.radabnr.org/clinton-1995/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>. У 1995 годзе мэр Нью-Ёрка [[Рудольф Джуліяні]] абвясціў нядзелю 26 сакавіка Днём Беларускай Незалежнасці<ref>{{cite web|url = http://www.radabnr.org/%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9-%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96-%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%86/|title = Дзень Беларускай Незалежнасьці — афіцыйная прякламацыя мэра Нью-Ёрка, 1995 г.|date = 18-3-2017|website = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181127150350/http://www.radabnr.org/%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9-%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96-%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%86/|archivedate = 27 лістапада 2018|accessdate = 27-11-2018|url-status = live}}</ref>.
[[Файл:Dzien Voli Baranavichy 20180325̠2.jpg|міні|Дзень Волі-2018 у Баранавічах]]
[[Файл:Dzień Voli 2018, Hrodna.jpg|міні|Дзень Волі-2018 у Каложскім парку, Гродна]]
У некаторых гарадах з актыўнымі беларускімі асяродкамі 25 сакавіка на адміністрацыйных будынках вывешваліся [[Бела-чырвона-белы сцяг|бела-чырвона-белыя сцягі]]. Рэгулярна ўздымаўся бела-чырвона-белы сцяг на будынку гарадской ратушы ў [[Брэдфард]]зе ([[Англія]], [[Вялікабрытанія]])<ref>{{cite web|url = https://hardzin.livejournal.com/18650.html|title = Эміграцыйная гісторыя ў асобах. 5 жніўня. Мацей Райцэўскі|author = Наталля Гардзіенка|authorlink = Наталля Сяргееўна Гардзіенка|date = 5-8-2012|publisher = hardzin.livejournal.com|archiveurl = https://archive.today/20181130142830/https://hardzin.livejournal.com/18650.html|archivedate = 30 лістапада 2018|accessdate = 30-11-2018|url-status = live}}</ref>, на будынку ратушы горада [[Ошава]] ([[Канада]])<ref>{{cite web|url = https://hardzin.livejournal.com/33687.html|title = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 верасня. Беларусы Ашавы|author = Наталля Гардзіенка|authorlink = Наталля Сяргееўна Гардзіенка|date = 16-9-2012|publisher = hardzin.livejournal.com|archiveurl = https://archive.today/20181130143146/https://hardzin.livejournal.com/33687.html|archivedate = 30 лістапада 2018|accessdate = 30-11-2018|url-status = live}}</ref>. Да сёння ў Дзень Волі вывешваецца бела-чырвона-белы сцяг на будынку гістарычнага музея ў [[Саўт-Рывер]]ы ([[Нью-Джэрсі]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]])<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/106995|title = Бел-чырвона-белы сцяг залунаў і ў ЗША: у Саўт-Рыверы ўрачыста адзначылі Дзень Волі — фотафакт|date = 24-03-2013|website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]/images.google.by|archiveurl = https://archive.today/20181130143709/https://images.google.by/imgres?imgurl=https://nn.by/img/w1500d4/photos/z_2013_03/saut_rywer2_130323.jpg&imgrefurl=https://nn.by/%3Fc%3Dar%26i%3D106995&docid=uOM1Y7E0sOaNUM&tbnid=ezYSlSs-PRp-hM:&vet=1&w=1500&h=1000&source=sh/x/im|archivedate = 30 лістапада 2018|accessdate = 30-11-2018|url-status = }}</ref>.

Публічныя святкаванні ў Беларусі аднавіліся ў [[1989]] годзе, з перформанса мастака [[Алесь Пушкін|Алеся Пушкіна]] ў [[Мінск]]у<ref>{{cite web|url = https://euroradio.fm/report/saprawdny-dzen-voli-kali-pushkin-na-asle-kirawnik-krainy-na-mityngu-15541|title = Сапраўдны Дзень волі – калі Пушкін на асле, а кіраўнік краіны на мітынгу|author = Арцём Мартыновіч|date = 24-03-2011|website = [[Еўрапейскае радыё для Беларусі]]|archiveurl = https://archive.today/20181130172536/https://euroradio.fm/report/saprawdny-dzen-voli-kali-pushkin-na-asle-kirawnik-krainy-na-mityngu-15541|archivedate = 30 лістапада 2018|accessdate = 30-11-2018|url-status = live}}</ref>. З гэтага часу ў Беларусі праводзяцца палітычныя акцыі, мітынгі, шэсці, прысвечаныя даце 25 сакавіка. У 1990 годзе на мітынгу ў Мінску сабралася некалькі соцень чалавек. У [[1993]] годзе святкаванні праходзілі па ўсёй краіне, у будынку дзяржаўнай філармоніі ва ўрачыстасцях удзельнічаў старшыня [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнага Савета]] Беларусі [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]] і тагачасны старшыня [[Рада БНР|Рады БНР]] [[Язэп Сажыч]]<ref name="svaboda">{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/28380282.html|title = 15 фактаў пра Дзень Волі. Самыя прыкметныя і вызначальныя акцыі|author = Ганна Соўсь|date = 23-03-2017|website = [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|language = be-tarask|archiveurl = https://archive.today/20181130172735/https://www.svaboda.org/a/28380282.html|archivedate = 30 лістапада 2018|accessdate = 30-11-2018|url-status = live}}</ref>.

У 1996 годзе святкаванні супалі з падзеямі [[Мінская вясна|Мінскай вясны]]. Тады на мітынг, які праходзіў на [[Траецкая гара (сквер)|Траецкай Гары]], прыйшло каля 50 тыс. чалавек, гэта была самая масавая акцыя на Дзень Волі. Адбыліся сутычкі са спецназам і масавыя затрыманні<ref name="svaboda"/>. З 1999 года пачаліся затрыманні і адміністрацыйныя пакаранні ўдзельнікаў за бела-чырвона-белыя сцягі як «незарэгістраваную сімволіку». Адгэтуль затрыманні і разгоны на Дзень Волі ў Беларусі сталі рэгулярнымі<ref name="svaboda"/>. У 2000 годзе на акцыю ў Мінску прыйшло каля 10 тыс. чалавек, беларускія ўлады выставілі ў горадзе вялікую колькасць вайсковай тэхнікі, каля 200 чалавек былі затрыманыя<ref name="svaboda"/>. 25 сакавіка 2005 года да Дня Волі была прымеркаваная акцыя пратэсту на Кастрычніцкай плошчы ў Мінску, арганізаваная [[Андрэй Клімаў|Андрэем Клімавым]]. Акцыя была разагнаная, дзясяткі людзей затрыманыя, Андрэй Клімаў быў асуджаны на 1,5 года «хіміі»<ref name="svaboda"/>. У 2006 годзе на Дзень Волі ў Мінску адбылася акцыя пратэсту супраць вынікаў [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2006)|прэзідэнцкіх выбараў]], у выніку супрацьстаяння з міліцыяй былі затрыманыя дзясяткі чалавек, [[Аляксандр Уладзіслававіч Казулін|Аляксандр Казулін]] як арганізатар акцыі асуджаны да турэмнага зняволення<ref name="svaboda"/>. У 2017 годзе Дзень Волі супаў з [[Пратэсты ў Беларусі (2017)|пратэстамі супраць Дэкрэта № 3]], акцыі прайшлі ў Брэсце, Віцебску, Гомелі, Гродне<ref>{{cite web|url = https://horki.info/navina/7113.html|title = Дзень Волі 2017: Мінск, Віцебск, Гродна, Гомель, Брэст — самыя яркія фота з усёй краіны|date = 25-03-2017|website = horki.info|archiveurl = https://archive.today/20181205155920/https://horki.info/navina/7113.html|archivedate = 5 снежня 2018|accessdate = 5-12-2018|url-status = dead}}</ref>. У Мінску на вуліцы была выведзеная вайсковая тэхніка, адбыліся масавыя затрыманні і збіццё мірных удзельнікаў.
[[Файл:Dzien Voli Minsk 20180325 171606.jpg|міні|злева|Святкаванне [[100-годдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|стагоддзя абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі]] на [[Траецкая гара (сквер)|Траецкай Гары]] ў Мінску, 2018 год]]
У 2018 годзе ў рамках [[100-годдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годдзя абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі]] святкаванні прайшлі па ўсёй краіне. Святочныя вулічныя канцэрты і мітынгі прайшлі ў [[Баранавічы|Баранавічах]] ([[Парк культуры і адпачынку імя 30-годдзя УЛКСМ (Баранавічы)|Малады парк]])<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-baranvichakh/|title = Дзень Волі ў Баранавічах|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://archive.today/20181203205830/https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-baranvichakh/|archivedate = 3 снежня 2018|accessdate = 3-12-2018|url-status = live}}</ref>, [[Брэст|Брэсце]] ([[Плошча Свабоды (Брэст)|Плошча Свабоды]])<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=206907|title = Дзень Волі ў Брэсце праходзіць на плошчы Свабоды|author = |authorlink = |date = 25-03-2018|website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>, [[Гродна|Гродне]] ([[Каложскі парк]])<ref>{{cite web|url = http://volkovysk.by/society/u-grodna-adznachyli-100-gadoy-bnr.html|title = У Гродне адзначылі 100 гадоў БНР|date = 25-03-2018|website = volkovysk.by|archiveurl = https://archive.today/20181204123340/http://volkovysk.by/society/u-grodna-adznachyli-100-gadoy-bnr.html|archivedate = 4 снежня 2018|accessdate = 4-12-2018|url-status = live}}</ref>. Канцэрты прайшлі ў Гомелі (арт-прастора Каўчэг), [[Слуцк]]у (Гарадскі [[Дом культуры (Слуцк)|Дом культуры]])<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/palityka/dzen-voli-u-slucku-kancert-dazvolili-kab-papalja|title = Дзень Волі ў Слуцку: Канцэрт дазволілі, каб папаляваць на арганізатараў?|author = Зінаіда Цімошак|authorlink = |date = 26-03-2018|website = [[Новы Час (газета)|Новы Час]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 4-12-2018}}</ref>, [[Ліда|Лідзе]] ([[Лідскі гісторыка-мастацкі музей]])<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-lidze/|title = Дзень Волі ў Лідзе|author = Барыс Баль|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220327155428/https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-lidze/|archivedate = 27 сакавіка 2022|accessdate = 4-12-2018|url-status = dead}}</ref>, [[Пружаны|Пружанах]] ([[Палац культуры (Пружаны)|Палац культуры]])<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/hramadstva/svyata-100-goddzya-bnr-u-pruzhanakh-udalosya/|title = Свята 100-годдзя БНР у Пружанах удалося|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220125013924/https://www.racyja.com/hramadstva/svyata-100-goddzya-bnr-u-pruzhanakh-udalosya/|archivedate = 25 студзеня 2022|accessdate = 4-12-2018|url-status = dead}}</ref>. Пікет і мітынг адбыліся ў [[Кобрын]]е (плошча перад [[Палац культуры (Кобрын)|Палацам культуры]])<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=206953|title = Акцыя да стагоддзя БНР прайшла і ў Кобрыне|author = |authorlink = |date = 25-03-2018|website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 4-12-2018}}</ref> і [[Салігорск]]у ([[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|стадыён Будаўнік]])<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=206908|title = Дзень Волі праходзіць на салігорскім стадыёне ВІДЭА|author = |authorlink = |date = 25-03-2018|website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 4-12-2018}}</ref>. Беларускім цэнтрам святкавання стала [[Траецкая гара (сквер)|Траецкая Гара]] ў Мінску перад [[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета|Оперным тэатрам]], на якой прайшлі канцэрт і мітынг. У [[Беласток]]у ў царкве Святога Яна Тэолага прайшла святая літургія і малебен за беларускі народ, святочны канцэрт у Падляшскай оперы і філармоніі<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/padziei/dzen-voli-2018/|title = Дзень Волі 2018 у Беластоку|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220326084258/https://www.racyja.com/padziei/dzen-voli-2018/|archivedate = 26 сакавіка 2022|accessdate = 4-12-2018|url-status = dead}}</ref>. Святочныя шэсці прайшлі ў [[Варшава|Варшаве]] ([[Польшча]])<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/sumezhzha/dzen-voli-u-varshave-3/|title = Дзень Волі ў Варшаве|author = Эдуард Жолуд|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210305201103/https://www.racyja.com/sumezhzha/dzen-voli-u-varshave-3/|archivedate = 5 сакавіка 2021|accessdate = 4-12-2018|url-status = dead}}</ref>, [[Вільнюс]]е ([[Літва]])<ref>{{cite web|url = https://vkurier.by/131700|title = 24 марта в Вильнюсе уже начали отмечать День Воли. Как это было|author = Ольга Витебская|date = 25-03-2018|website = [[Витебский Курьер]]|language = ru|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220327154235/https://vkurier.by/131700|archivedate = 27 сакавіка 2022|accessdate = 4-12-2018|url-status = }}</ref>, [[Кіеў|Кіеве]] ([[Украіна]]), [[Люблін]]е (Польшча)<ref>{{cite web|url = http://www.lublin112.pl/studenci-z-bialorusi-obchodza-dzis-dzien-niepodleglosci/#close_info_content|title = Studenci z Białorusi obchodzą dziś Dzień Niepodległości|author = |authorlink = |date = 25-03-2018|website = lublin112.pl|language = pl|archiveurl = |archivedate = |accessdate = 4-12-2018}}</ref>, [[Філадэльфія|Філадэльфіі]] ([[Пенсільванія]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]])<ref>{{cite web|url = http://www.belphilly.org/100-letie-belaruskoj-narodnoj-respubliki-otprazdnovali-v-filadelfii/|title = 100-летие Беларуской Народной Республики отпраздновали в Филадельфии|date = 26-03-2018|website = belphilly.org|language = ru|archiveurl = https://archive.today/20181204124732/http://www.belphilly.org/2018/03/|archivedate = 4 снежня 2018|accessdate = 4-12-2018|url-status = dead}}</ref>.
[[Файл:Dzień Voli 2019, Hrodna.jpg|міні|Дзень Волі ў Каложскім парку Гродна, 2019]]
У 2019 годзе дазволеныя вулічныя канцэрты ў Беларусі прайшлі ў Гродне (субота 23 сакавіка, Каложскі парк)<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/hramadstva/u-garodni-adbudzetstsa-svyata-nezalezhna/|title = Дзень Волі ў Гародні|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220120053100/https://www.racyja.com/hramadstva/u-garodni-adbudzetstsa-svyata-nezalezhna/|archivedate = 20 студзеня 2022|accessdate = 27-03-2019|url-status = dead}}</ref> і Мінску (нядзеля 24 сакавіка, [[Кіеўскі сквер (Мінск)|Кіеўскі сквер]])<ref>{{cite web|url = https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-miensku-4/|title = Дзень Волі ў Менску|website = [[Беларускае Радыё Рацыя]]|archiveurl = https://web.archive.org/web/20220327155749/https://www.racyja.com/hramadstva/dzen-voli-u-miensku-4/|archivedate = 27 сакавіка 2022|accessdate = 27-03-2019|url-status = dead}}</ref>. Адразу пасля выступу на сцэне ў Мінску быў затрыманы міліцыяй [[Зміцер Дашкевіч]], а праз некаторы час затрыманы арганізатар святкавання [[Віталь Анатольевіч Рымашэўскі|Віталь Рымашэўскі]]<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/29839206.html|title = Затрымалі і адпусьцілі аднаго з арганізатараў Дня Волі. Рымашэўскага забралі, бо пытаў, за што забралі Дашкевіча|author = |authorlink = |date = 24-03-2019|website = [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|language = be-tarask|archiveurl = |archivedate = |accessdate = 27-03-2019}}</ref>. Змітру Дашкевічу быў прысуджаны штраф 1147,5 беларускіх рублёў за заклік паставіць свечкі ў [[Курапаты|Курапатах]]<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/news/dashkevicha-pakarali-shtrafam-za-shunyavak-i-samazvantsa/|title = Дашкевіча пакаралі штрафам за заклік паставіць знічы ў Курапатах|author = |authorlink = |date = 26-03-2019|website = [[Белсат]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 27-03-2019}}</ref>. 25 сакавіка ў Мінску планавалася некалькі несанкцыянаваных акцый. На Кастрычніцкай плошчы была затрыманая актывістка Алена Талстая, якая прыкавала сябе да слупа, таксама затрыманыя некалькі магчымых удзельнікаў і мінакоў. На пешаходнай [[Камсамольская вуліца (Мінск)|Камсамольскай вуліцы]] былі затрыманыя музыкі [[Павел Аракелян]], [[Зміцер Вайцюшкевіч]], [[Ігар Варашкевіч]] і [[Лявон Вольскі]], якія планавалі зайграць у гонар свята<ref name="ścisla">{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/29841572.html|title = Дзень Волі – 2019. Максымальна сьцісла|author = |authorlink = |date = 25-03-2019|website = [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|language = be-tarask|archiveurl = |archivedate = |accessdate = 27-03-2019}}</ref>. А 21-й гадзіне 25 сакавіка ў розных гарадах Беларусі адбыўся [[флэшмоб]] па запуску феерверкаў<ref name="ścisla"/>.

У 2022 ў Дзень Волі годзе байцы [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага|батальёна імя Кастуся Каліноўскага]] прынялі прысягу<ref>{{cite web|url=https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2927762,%d0%91%d0%b0%d0%b9%d1%86%d1%8b-%d0%b1%d0%b0%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d1%91%d0%bd%d0%b0-%d0%9a%d0%b0%d1%81%d1%82%d1%83%d1%81%d1%8f-%d0%9a%d0%b0%d0%bb%d1%96%d0%bd%d0%be%d1%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b3%d0%b0-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d0%bd%d1%8f%d0%bb%d1%96-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d1%81%d1%8f%d0%b3%d1%83-%d0%92%d0%86%d0%94%d0%ad%d0%90|title=Байцы батальёна Кастуся Каліноўскага прынялі прысягу (ВІДЭА)|website=[[Беларуская служба Польскага радыё]]|date=2023-03-26|access-date=2024-05-17}}</ref>.

16 мая 2024 года [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь]] абвясціў, што супраць удзельнікаў святкавання на эміграцыі Дня Волі 2024 года ўзбуджаныя крымінальныя справы па артыкулах аб стварэнні экстрэмісцкага фарміравання і ўдзеле ў ім і аб дыскрэдытацыі Рэспублікі Беларусь. СК заявіў, што мае звесткі аб 104 асобах, якія ўдзельнічалі ў святкаванні Дня Волі ў розных гарадах замежжа, а таксама анансаваў ператрусы, арышты маёмасці і спецыяльную (завочную) вытворчасць у дачыненні да падазраваных<ref>{{cite web|url=https://nashaniva.com/342881|title=СК пагражае забраць кватэры ў 104 удзельнікаў святкавання Дня Волі за мяжой|website=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|date=2024-05-16|access-date=2024-05-17}}</ref>.

== У культуры ==
У 1920 годзе [[Янка Купала]] напісаў верш «25.III.1918 — 25.III.1920. Гадаўшчына — памінкі»<ref>{{cite web|url = https://www.kp.by/daily/26798/3833537/|title = Янка Купала был де-факто вице-премьером Беларуси, а год спустя его за это арестовали|author = Сергей Трефилов|date = 23-03-2018|website = kp.by|language = ru|archiveurl = https://archive.today/20181205162821/https://www.kp.by/daily/26798/3833537/|archivedate = 5 снежня 2018|accessdate = 5-12-2018|url-status = live}}</ref>:
{{цытата|Не свята светлае спраўляці<br/> Сягоння будзе наш народ. <br/> А трызну па айчыне-маці <br/> Ён справе ў гэты цяжкі год}}

Прыняццю Трэцяй Устаўной граматы прысвечаныя вершы «На 25 сакавіка» (1932)<ref>Адважны, В. [http://kamunikat.org/download.php?item=23420-1.pdf Выбраныя творы] / Вінцук Адважны; уклад., прадм., камент. І. Багдановіч. — Мінск : Кнігазбор, 2011. — 592 с. — с. 20</ref> і «На дзень 25.III.1933»<ref>Беларуская крыніца — 1933. — [http://files.knihi.com/Knihi/archivy/mab.lt/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-13.pdf № 13] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171001233757/http://files.knihi.com/Knihi/archivy/mab.lt/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-13.pdf |date=1 кастрычніка 2017 }}</ref> (1933) [[Вінцук Адважны|Язэпа Германовіча]] (Вінцук Адважны), «25 сакавіка» (1935) [[Міхась Машара|Міхася Машары]]<ref>Шлях моладзі. - 1935. - №3 (76). - с.1</ref>, вершы «Паслухай, што кажа курган» (1944), «25 сакавік» (1946) і «Былі героі» (1962) [[Алесь Змагар|Алеся Змагара]]<ref>[http://knihi.com/Ales_Zmahar/Da_zhody.html Алесь Змагар. Да згоды]. Кліўлянд, Выдавецтва Літаратурнай Сустані «Баявая Ўскалось», 1962.</ref>, «25 сакавік» (1950 г.) [[Наталля Арсеннева|Наталлі Арсенневай]]<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=187810|title = Наталля Арсеннева. 25-ты сакавік|author = |authorlink = |date = |website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20181205163228/https://nn.by/?c=ar&i=187810|archivedate = 5-12-2018|accessdate = 5-12-2018}}</ref>. Даце 25 сакавіка прысвяцілі свае вершы Народныя паэты Беларусі [[Рыгор Іванавіч Барадулін|Рыгор Барадулін]] («25 сакавіка») <ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=187813|title = Рыгор Барадулін. 25 Сакавіка|author = |authorlink = |date = |website = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 5-12-2018}}</ref> і [[Ніл Гілевіч]]<ref>{{Cite web |url=https://lit-bel.org/upload/iblock/3d8/3d830436b6e586cfdc870f3a1bb205b5.pdf |title=Ніл Гілевіч: «І запануе воля» |website=[[Саюз беларускіх пісьменнікаў]] |access-date=15 студзеня 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220327154236/https://lit-bel.org/upload/iblock/3d8/3d830436b6e586cfdc870f3a1bb205b5.pdf |archivedate=27 сакавіка 2022 |url-status=dead }}</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[25 сакавіка (1936)]] — часопіс студэнцкай моладзі Універсітэта Стэфана Баторыя. Выдаваўся ў 1936—1939 гг. у Вільні на беларускай мове.

== Зноскі ==
{{reflist|2}}

== Літаратура ==
* {{кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., падрыхт. тэксту, уступ. арт., камент., пер., паказ. [[Сяргей Шупа|С. Шупы]]|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 1998|том = 1, кн. 1|старонкі = |старонак = 850|серыя = |isbn = 9986-9219-2-9|тыраж = |ref=Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі Т.1,кн.1}}
* {{кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., падрыхт. тэксту, уступ. арт., камент., пер., паказ. [[Сяргей Шупа|С. Шупы]]|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 1998|том = 1, кн. 2|старонкі = |старонак = 851—1721|серыя = |isbn = 9986-9219-3-7|тыраж = |ref=Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі Т.1,кн.2}}
* {{Крыніцы/Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)}}
* {{артыкул|аўтар= Вашкевіч А., [[Андрэй Мікалаевіч Чарнякевіч|Чарнякевіч А.]]|загаловак= 25 сакавіка: вытокі нацыянальнага сьвята|арыгінал= |спасылка= http://arche.bymedia.net/2008-03/vaskievic-carniakievic803.htm|аўтар выдання= |выданне= [[ARCHE Пачатак]]|тып= часопіс|месца= |выдавецтва= |год= 2008|выпуск= |том= |нумар= 3|старонкі= 62—85|isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= Вашкевіч А., Чарнякевіч А.|archiveurl= https://web.archive.org/web/20120203150030/http://arche.bymedia.net/2008-03/vaskievic-carniakievic803.htm|archivedate= 3 лютага 2012}}
* ''[[Вітаўт Кіпель|Кіпель В.]]'' Беларусы ў ЗША / Пераклад С. Шупы. — Мн.: Беларусь, 1993. — 352 с., [16]л. укл. ISBN 5-338-00884-X
* ''[[Анатоль Сідарэвіч|Сідарэвіч А.]]'' Беларуская Народная Рэспубліка // {{Крыніцы/ЭГБ|1}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

{{Пратэсты ў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Святы Беларусі]]
[[Катэгорыя:25 сакавіка]]