Прагляд зыходнага тэксту старонкі Гераічны век антарктычных даследаванняў

{{інфармацыйны спіс}}
[[Файл:ATLNZ 11714.jpeg|thumb|right|Удзельнікі першай спробы дасягнення Паўднёвага полюса: [[Эрнэст Генры Шэклтан|Шэклтан]], [[Роберт Фалкан Скот|Скот]], [[Эдвард Адрыян Уілсан|Уілсан]] на старце. 2 лістапада 1902 года]]

'''Гераі́чны век антаркты́чных даследава́нняў''' ({{lang-en|Heroic Age of Antarctic Exploration}}) — тэрмін, прыняты ў англамоўнай гістарыяграфіі для абазначэння шэрагу экспедыцый у рэгіён Антарктыкі, арганізаваных на мяжы [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] і першых дзесяцігоддзяў [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]], якія выкарыстоўвалі {{нп3|Ездавы сабака|сабачыя запрэжкі|de|Schlittenhund}} ў якасці асноўнага віду транспарту<ref name="Antarctic History">{{cite web|title=Antarctic History - The Heroic Age of Antarctic Exploration|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/The_heroic_age_of_Antarctic_exploration.htm|publisher=Cool Antarctica|date=2008-12-02|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z0HPi6X?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/The_heroic_age_of_Antarctic_exploration.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref>. Асноўнай іх мэтай было дасягненне геаграфічнага Паўднёвага полюса і тэрытарыяльны падзел узбярэжжаў і ўнутраных раёнаў невядомага мацерыка, вывучэнне яго фізічных, кліматычных і геалагічных умоў. Аднак некаторым экспедыцыям, якія мелі дадзеныя мэты, не ўдалося нават дасягнуць антарктычнага ўзбярэжжа.

У перыяд 1897—1922 гадоў Антарктыка апынулася ў цэнтры міжнароднай увагі: за чвэрць стагоддзя было праведзена 16 экспедыцый з васьмі краінах, у тым ліку ў Бельгіі і Японіі, якія не ўваходзілі да пачатку ХХ стагоддзя ў лік вядучых палярных дзяржаў<ref>Barczewski, Р. 19. (С. Барщевски насчитывала 14 экспедиций, рассматривая только исследователей, высаживавшихся на Ледяном континенте)</ref>. Пра прычыны ажыятажу Эпслі Чэры-Гарард пісаў так:

{|
|
{{пачатак цытаты}}
У паветры лунала думка пра тое, што мацярык такой велічыні… можа аказваць вырашальны ўплыў на змены надвор'я ва ўсім Паўднёвым паўшар'і. <…> Раён вакол Паўднёвага магнітнага полюса уяўляўся шчодрай нівай для правядзення эксперыментаў і назіранняў. Гісторыя гэтай зямлі… мела бясспрэчную цікавасць для геалагічнай гісторыі ўсяго зямнога шара, а вывучэнне ўтварэння сушы і паводзін лёду магло сказаць спецыялісту па фізічнай геаграфіі больш, чым даследаванні ў любым іншым раёне свету — у Антарктыцы ён мог назіраць штодзённыя і нават штогадзінныя змены, якія, як яму вядома, у эпоху абляднення адбываліся ва ўсім свеце…{{sfn|Черри-Гаррард|1991|с=35}}
{{канец цытаты}}
|}

Экспедыцыі «гераічнага веку» выкарыстоўвалі тэхналогіі XIX стагоддзя: драўляныя ветразна-паравыя караблі малога танажу для дастаўкі каманды, сабачыя запрэжкі для руху па ледавіку, і, збольшага, навыкі выжывання [[Эскімосы|эскімосаў]], прыстасаваныя для патрэб еўрапейцаў. З прычыны абмежаванасці даступных рэсурсаў і рыштунку поспех кожнай экспедыцыі ў гэтых умовах залежаў толькі ад прадуманасці транспартнай стратэгіі і [[Лагістыка|лагістычных]] талентаў кіраўніка. Гэта таксама азначала, што кожная экспедыцыя праходзіла ў экстрэмальных умовах, не маючы сувязі з навакольным светам, і патрабуючы ад удзельнікаў выкарыстання ўсіх інтэлектуальных і фізічных сіл{{sfn|Huntford (''Shackleton'')|1985|p=691}}. У выніку, ахвярамі заваявання Паўднёвага полюса сталі 19 чалавек.

Асноўнымі вынікамі «гераічнага веку» стала комплекснае даследаванне Антарктычнага мацерыка, дасягненне паўднёвага геаграфічнага і магнітнага палюсоў, складанне першых карт узбярэжжаў мацерыка, вялікі комплекс геаграфічных, кліматалагічных і біялагічных дадзеных, якія стварылі базу для вывучэння мацерыка сучаснымі тэхнічнымі сродкамі{{sfn|Fisher|1957|p=449}}.

Варта зазначыць, што ў XIX стагоддзі адбыліся дзве буйныя экспедыцыі, якія часам адносяць да гераічнага веку: экспедыцыя Белінсгаўзена—Лазарава і экспедыцыя Роса.

== Спіс экспедыцый: 1819—1922 ==

Варта мець на ўвазе, што дадзеныя, змешчаныя ў секцыі «Кароткае апісанне», у мінімальнай ступені тычацца вынікаў навуковай працы, і ўкладу ў розныя галіны навукі, зробленага пералічанымі экспедыцыямі. Дадзеныя пра гэта павінны ўтрымлівацца ў адпаведных артыкулах.

У спіс не ўключаны плаванні кітабояў, а таксама некалькі малавядомых шырокай публіцы экспедыцый, правядзенне якіх сарвалася па шэрагу прычын.

=== Спіс ===
{| class="wikitable sortable" style="width:100%"
|-
! style="width:70px" | {{comment|Перыяд|Даты здзяйснення экспедыцыі}}
! style="width:160px" | Дзяржава
! style="width:160px" | Назва
! style="width:110px" | Экспедыцыйнае судна
! style="width:110px" | Кіраўнік экспедыцыі
! class="unsortable" <!--style="width:40%;"--> | Кароткае апісанне
! class="unsortable" <!--style="width:2%"--> | {{comment|Заўв.|Заўвагі}}
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1819—1821 || {{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}} || [[Першая руская антарктычная экспедыцыя]]||align="center"| [[Файл:Soviet Union-1965-Stamp-0.10. 145 Years of Discovery of Antarctica.jpg|100x100px]]<br />«Усход»<br />[[Файл:RR5415-0009R.gif|100x100px]]<br />«Мірны» ||align="center"| [[Файл:Bellinsgauzen Faddey.jpg|100x100px]]<br />[[Фадзей Фадзеевіч Белінсгаўзен|Фадзей Белінсгаўзен]] <br />[[Файл:Михаил_Петрович_Лазарев.jpg|100x100px]]<br />[[Міхаіл Пятровіч Лазараў|Міхаіл Лазараў]] || Мэтай экспедыцыі было плаванне ў воды [[Паўднёвы акіян|Паўднёвага акіяна]] з мэтай даказаць ці абвергнуць дапушчэнне аб існаванні шостага мацерыка — [[Антарктыда|Антарктыды]].||<ref name="traverse">ЦГАВМФ, Личный фонд И. И. Траверсе, дело 114, листы 6—21</ref><br /><ref>{{кніга|аўтар=Беллинсгаузен, Фаддей Фаддеевич|загаловак=Двукратные изыскания в Южном Ледовитом океане и плавание вокруг света в продолжении 1819, 20 и 21 годов, совершенные на шлюпах «Востоке» и «Мирном»|том=I|старонкі=4}}</ref>.
|-
| align="center"|1839—1843 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Брытанская антарктычная экспедыцыя (1839—1843)|Брытанская антарктычная экспедыцыя, 1839—1843]]||align="center"| [[Файл:Erebus_image.jpg|100x100px]]<br />«Эрэбус»<br />[[Файл:HMSTerrorThrownUpByIce.jpg|100x100px]]<br />«Тэрор» ||align="center"| [[Файл:James_Clark_Ross.jpg|100x100px]]<br />[[Джэймс Кларк Рос|Джэймс Рос]] || У 1839—1843 гг на караблях «Эрэбус» і «Тэрор» распачаў найвялікшае для таго часу даследаванне Антарктыкі, адкрыўшы [[Мора Роса|мора]] і найвялікшы [[Шэльфавы ледавік Роса|шэльфавы ледавік]], названыя ў яго гонар. Адкрыў антарктычныя [[вулкан Эрэбус|вулканы Эрэбус]] і Тэрор, названыя ў гонар яго караблёў. Першым з людзей перасёк адзнаку 78° паўднёвай шыраты. На Антарктыдзе не высадзіўся. || <ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Эребус, вулкан}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1897—1899 || {{Сцягафікацыя|Бельгія}} || {{нп3|Бельгійская антарктычная экспедыцыя|Бельгійская антарктычная экспедыцыя|en|Belgian Antarctic Expedition}}||align="center"| [[Файл:Belgica1web.jpg|100x100px]]<br />«Бельжыка» ||align="center"| [[Файл:Adrien de Gerlache.jpg|100x100px]]<br />{{нп3|Адрыен де Жэрлаш|Адрыен де Жэрлаш|de|Adrien de Gerlache de Gomery}} || Першая экспедыцыя, якая зазімавала ў межах [[Паўднёвы палярны круг|Паўднёвага палярнага круга]] падчас вымушанага дрэйфу ў [[Мора Белінсгаўзена|Моры Белінсгаўзена]]. Упершыню выкананы поўны гадавы цыкл астранамічных і метэаралагічных даследаванняў у Антарктыцы. Дасягнута шырата 71° 30' пд. ш. Знойдзены {{нп3|праліў Жэрлаш|праліў Жэрлаш|ru|Жерлаш (пролив)}}.||<ref>{{cite web|title=Antarctic Explorers - Adrien de Gerlache|url=http://www.south-pole.com/p0000083.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-22|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z0G0dSZ?url=http://www.south-pole.com/p0000083.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=Adrien de Gerlache, ''Belgica'': Belgian Antarctic Expedition 1897–99|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_belgica.htm|publisher=Cool Antarctica|access-date=2008-11-19|archive-url=https://www.webcitation.org/67q18ZuYl?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_belgica.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=dead}}</ref><br /><ref name = HuntfordLastPlace>Huntford (''Last Place on Earth'') P. 64-75</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1898—1900 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Экспедыцыя на «Паўднёвым Крыжы»]] ||align="center"|[[Файл:SS Southern Cross, Derwent River, 1898.jpg|100x100px]] <br />«Паўднёвы крыж» ||align="center"| [[Файл:Borchgrevink.jpg|100x100px]] <br />[[Карстэн Борхгрэвінк]] || Першая экспедыцыя, якая зазімавала на Антарктычным мацерыку ([[Мыс Адэр]]). Першае ўзыходжанне на [[шэльфавы ледавік Роса]]. Дасягнута шырата 78° 30' пд. ш., дакладна вылічана тагачаснае становішча {{нп3|Паўднёвы магнітны полюс|Паўднёвага магнітнага полюса|en|South Magnetic Pole}}. ||<ref>{{cite web|title=The Forgotten Expedition|url=http://www.heritage-antarctica.org/english/forgotten%2Dexpedition/|publisher=Antarctic Heritage Trust|access-date=2008-08-13|archive-url=https://www.webcitation.org/67q19HYm4?url=http://www.norwaysforgottenexplorer.org/english/forgotten-expedition/|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=Borchgrevink, Carsten Egeberg (1864–1934)|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A070353b.htm|publisher=Australian Dictionary of Biography Online Edition|access-date=2008-08-10|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z4wNVfb?url=http://adb.anu.edu.au/biography/borchgrevink-carsten-egeberg-5294|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>Preston, P. 14</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1901—1904 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Брытанская антарктычная экспедыцыя (1901—1904)|Брытанская антарктычная экспедыцыя, 1901—1904]] ||align="center"| [[Файл:Discovery, Morning and Terra Nova.jpg|100x100px]]<br />«Дыскаверы»<br />{{comment|«Морнінг»|SY Morning|дапаможнае судна}}<br /> {{comment|«Тэра Нова»|Terra Nova|дапаможнае судна}} ||align="center"| [[Файл:Scott of the Antarctic crop.jpg|100x100px]]<br />[[Роберт Фалкан Скот|Роберт Скот]] || Першае ўзыходжанне на паверхню [[Зямля Вікторыі|Зямлі Вікторыі]], дасягненне наваколляў Палярнага плато. Дасягненне шыраты 82° 11' пд. ш. Першая экспедыцыя, якая базавалася на [[Востраў Роса|востраве Роса]]||<ref>Preston, P. 57-79</ref><br /><ref>Crane, P. 253 (map); P. 294-95 (maps)</ref><br /><ref>Fiennes, P. 89</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1901—1903 || {{Сцягафікацыя|Германская імперыя}} || [[Германская антарктычная экспедыцыя (1901—1903)|Германская антарктычная экспедыцыя, 1901—1903]] ||align="center"| «Гаус» ||align="center"| [[Файл:Erich dagobert von drygalski.jpg|100x100px]]<br />[[Эрых фон Дрыгальскі]] || Першая з экспедыцый, якая працавала ва Усходняй Антарктыдзе. Выяўленая [[Зямля Вільгельма II]]. Экспедыцыя трапіла ў дрэйфуючыя льды і не змагла выканаць вызначанай праграмы. ||<ref>{{cite web|title=Erich von Drygalski 1865–1949|url=http://www.south-pole.com/p0000085.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z53fg8N?url=http://www.south-pole.com/p0000085.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=German National Antarctic Expedition 1901-03|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_gauss.htm|publisher=Cool Antarctica|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1Aeibb?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_gauss.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=dead}}</ref><br /><ref>Crane, P. 307</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1901—1904 || {{Сцягафікацыя|Швецыя}} || [[Шведская антарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| «Антарктыка» ||align="center"| [[Файл:Otto Nordenskjöld.jpg|100x100px]]<br />[[Нільс Ота Густаў Нордэншэльд|Ота Нордэншэльд]] || Экспедыцыя працавала на ўсходнім узбярэжжы {{нп3|Зямля Грэяма|Зямлі Грэяма|en|Graham Land}}. Экспедыцыйнае судна было раздаўлена льдамі, каманда ўратавалася дзякуючы дапамозе Аргенціны. ||<ref>{{cite web|last=Goodlad|first=James A.|title=Scotland and the Antarctic, Section II: Antarctic Exploration|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant020303.htm|publisher=Royal Scottish Geographical Society|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z58yXPt?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant020303.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=Otto Nordenskiöld 1869–1928|url=http://www.south-pole.com/p0000091.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5H8KrF?url=http://www.south-pole.com/p0000091.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref name="barczewski90">Barczewski, P. 90</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1902—1904 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Шатландская нацыянальная антарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| [[Файл:Scotia on Laurie Island.jpg|100x100px]]<br />«Скотыя» ||align="center"| [[Файл:WilliamBruce.jpg|100x100px]]<br />[[Уільям Спірс Брус]] || Заснавана пастаянная [[метэастанцыя]] на [[Паўднёвыя Аркнейскія астравы|Паўднёвых Аркнейскіх астравах]]. Дасягнута шырата 74° 01' пд. ш. у [[Мора Уэдэла|моры Уэдэла]]. ||<ref>{{cite web|title=Scotland and the Antarctic, Section 5: The Voyage of the ''Scotia''|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant05.htm|publisher=Glasgow Digital Library|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1B7TLi?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant05.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>Speak, P. 82-95</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1903—1905 || {{Сцягафікацыя|Францыя}} || {{нп3|Трэцяя антарктычная экспедыцыя Шарко|Трэцяя антарктычная экспедыцыя Шарко|en|French Antarctic Expedition}} ||align="center"| «Францыя» ||align="center"| [[Файл:Jean-Baptiste Charcot.jpg|100x100px]]<br />[[Жан-Батыст Шарко]] || Першапачаткова задумвалася як выратавальная аперацыя для дапамогі Нордэншэльду. Працавала на {{нп3|Зямля Грэяма|Зямлі Грэяма|en|Graham Land}}. ||<ref name= Mills>{{cite web | last=Mills | first=William James | title=Exploring Polar Frontiers | url=http://books.google.co.uk/books?id=PYdBH4dOOM4C&pg=PA135&lpg=PA135&dq=Jean-Baptiste+Charcot&source=web&ots=hbB-vJFxlj&sig=mwGSRjc8h7lJvYWcfvlwas0bTow&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=2&ct=result | publisher=ABC-CLIO | access-date=2008-09-23}} P. 135—139</ref><br /><ref>{{cite web|title=Jean-Baptiste Charcot|url=http://www.south-pole.com/p0000095.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1Bcbkj?url=http://www.south-pole.com/p0000095.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}(''Francais'' voyage)</ref><br /><ref name= Coolant>{{cite web|title=Jean-Baptiste Charcot, 1867–1936: Biographical Notes|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/biography/charcot_jean-baptiste.htm|publisher=Cool Antarctica|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1C6VCp?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/biography/charcot_jean-baptiste.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1907—1909 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Экспедыцыя «Німрада»]] ||align="center"| [[Файл:Shackleton nimrod 85.jpg|100x100px]]<br />«Німрад» ||align="center"| [[Файл:Shack-endurance.jpg|100x100px]]<br />[[Эрнэст Генры Шэклтан|Эрнэст Шэклтан]] || Першая самастойная экспедыцыя Шэклтана. Базавалася на [[Востраў Роса|востраве Роса]]. Адкрыты [[ледавік Бірдмара]], здзейснена ўзыходжанне на Палярнае плато. Дасягнулі шыраты 88° 23' пд. ш., не дайшоўшы 180 км да [[Паўднёвы полюс|Паўднёвага полюса]], але вымушаныя былі вярнуцца з-за недахопу харчавання.||<ref>{{cite web|title=Scotland and the Antarctic, Section 3: Scott, Shackleton and Amundsen|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant030202.htm|publisher=Glasgow Digital Library|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1CcbPw?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant030202.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>Riffenburgh, P. 309-12 (summary of achievements)</ref><br /><ref>Huntford (''Shackleton'' Biografie) P. 242 (map)</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1908—1910 || {{Сцягафікацыя|Францыя}} || {{нп3|Чацвёртая экспедыцыя Шарко|Чацвёртая экспедыцыя Шарко|en|French Antarctic Expedition}} ||align="center"| «Пуркуа Па — IV» ||align="center"| [[Файл:Jean-Baptiste Charcot.jpg|100x100px]]<br />[[Жан-Батыст Шарко]] || Экспедыцыя працягнула пачатыя працы ў [[Мора Белінсгаўзена|моры Белінсгаўзена]]. Былі адкрыты заліў Маргерыт, астравы Шарко і Рэно, заліў Мікельсена і в. Ротшыльда. ||<ref name= Mills/><br /><ref>{{cite web|title=Jean-Baptiste Charcot|url=http://www.south-pole.com/p0000096.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1D5SeU?url=http://www.south-pole.com/p0000096.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}(''Pourquoispas?'' voyage)</ref><br /><ref name= Coolant/>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1910—1912 || {{Сцягафікацыя|Японская імперыя}} || [[Японская антарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| [[Файл:Kainan-Maru.JPG|100x100px]]<br />«Кайнан-мару» ||align="center"| [[Файл:Nobu Shirase.jpg|100x100px]]<br />[[Сірасэ Нобу]] || Першая нееўрапейская антарктычная экспедыцыя. Абследаваная [[Паўвостраў Эдуарда VII|Зямля Эдуарда VII]], адкрыта бухта Кайнан на ўзбярэжжы [[шэльфавы ледавік Роса|шэльфавага ледавіка Роса]]. На сабачых запрэжках дасягнута шырата 80° 05' пд. ш. ||<ref>{{cite book | last=Amundsen | first=Roald | title=The South Pole, Vol II | url=https://archive.org/details/southpoleaccount0000amun_j3y4 | publisher=C Hurst & Co | year=1976 | location=London | isbn=0-903983-47-8}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=Nobu Shirase, 1861–1946|url=http://www.south-pole.com/p0000105.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5DqPes?url=http://www.south-pole.com/p0000105.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1910—1912 || {{Сцягафікацыя|Нарвегія}} || [[Нарвежская антарктычная экспедыцыя (1910—1912)|Нарвежская антарктычная экспедыцыя, 1910—1912]] ||align="center"| [[Файл:Amundsen-Fram.jpg|100x100px]]<br />«[[Фрам]]» ||align="center"| [[Файл:Nlc amundsen.jpg|100x100px]]<br />[[Руаль Амундсен]] || База экспедыцыі «{{нп3|Фрамхейм|Фрамхейм|ru|Фрамхейм}}» была заснавана на ўзбярэжжы {{нп3|Кітовая бухта|Кітовай бухты|en|Bay of Whales}}. Адкрыты {{нп3|ледавік Акселя Хейберга|ледавік Акселя Хейберга|ru|Ледник Акселя Хейберга}}, па якім санная каманда паднялася на {{нп3|Палярнае плато|Палярнае плато|en|Antarctic Plateau}} і [[14 снежня]] [[1911]] года паспяхова дасягнула [[Паўднёвы полюс|Паўднёвага полюса]]. ||<ref>Amundsen, Vol I P. 184-95; Vol II, P. 120—134</ref><br /><ref>Huntford (''Last Place on Earth''), S. 446-74</ref><br /><ref>{{cite web|title=Roald Amundsen|url=http://www.norway.org.uk/history/expolorers/amundsen/amundsen.htm|publisher=Norwegian Embassy (UK)|access-date=2008-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20050302005645/http://www.norway.org.uk/history/expolorers/amundsen/amundsen.htm|archive-date=2 сакавіка 2005|url-status=dead}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1910—1913 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Тэра Нова (экспедыцыя)|Экспедыцыя «Тэра Нова»]] ||align="center"| [[Файл:1-11terranova.jpg|100x100px]]<br />«Тэра Нова» ||align="center"| [[Файл:Scott of the Antarctic crop.jpg|100x100px]]<br />[[Роберт Фалкан Скот|Роберт Скот]] || База размяшчалася на [[Востраў Роса|востраве Роса]]. 17 студзеня 1912 года каманда Скота з пяці чалавек дасягнула [[Паўднёвы полюс|Паўднёвага полюса]] і загінула на зваротным шляху ў поўным складзе. ||<ref>Scott's Last Expedition Vol I P. 543-46, P. 580-95</ref><br /><ref>Preston, P. 184—205</ref><br /><ref>{{cite web|title=Explorer and leader: Captain Scott|url=http://www.nmm.ac.uk/Scott|publisher=National Maritime Museum|access-date=2008-09-27|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z566VtF?url=http://www.rmg.co.uk/Scott|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1911—1913 || {{Сцягафікацыя|Германская імперыя}} || [[Другая германская антарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| «Дойчланд» ||align="center"| [[Файл:Wilhelm Filchner.jpg|100x100px]]<br />[[Вільгельм Фільхнер]] || Мэтай экспедыцыі было дасягненне Паўднёвага полюса і перасячэнне ўсёй Антарктыды ў самым вузкім месцы мацерыка. З-за цяжкіх лядовых умоў у [[мора Уэдэла|моры Уэдэла]] атрымалася дасягнуць 77° 45' пд. ш. з наступным незапланаваным дрэйфам. Адкрыты заліў Фазеля, бераг прынца-рэгента Луітпольда, шэльфавы ледавік Роне. ||<ref>Huntford (''Shackleton''), P. 366-68</ref><br /><ref name="barczewski90"/><br /><ref name="south-pole1957">{{cite web|title=Wilhelm Filchner, 1877–1957|url=http://www.south-pole.com/p0000103.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-28|archive-url=https://www.webcitation.org/60uz8Ajre?url=http://www.south-pole.com/p0000103.htm|archive-date=13 жніўня 2011|url-status=live}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1911—1914 || {{Сцягафікацыя|Аўстралія}} || [[Аўстралійская антарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| [[Файл:The aurora.jpg|100x100px]]<br />«Аўрора» ||align="center"| [[Файл:Douglas Mawson.jpg|100x100px]]<br />[[Дуглас Моўсан]] || Даследаваныя і картаграфаваныя шырокія раёны ўзбярэжжаў Антарктыды, пачынаючы ад [[Мыс Адэр|мыса Адэр]]. ||<ref>Mills, S. 129 ff.</ref><br /><ref>{{cite web|title=Mawson, Sir Douglas 1882–1958|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A100444b.htm|publisher=Australian Dictionary of Biography|access-date=2008-09-28|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5AVkgR?url=http://adb.anu.edu.au/biography/mawson-sir-douglas-7531|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}</ref><br /><ref>{{cite web|title=Douglas Mawson|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/Douglas%20Mawson.htm|publisher=Cool Antarctica|access-date=2008-09-28|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1DWgEP?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/Douglas%20Mawson.htm|archive-date=22 мая 2012|url-status=dead}}</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1914—1917 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || [[Імперская трансантарктычная экспедыцыя]] ||align="center"| [[Файл:TheEnduranceInFullSail.jpg|100x100px]]<br />«Эндзьюранс»<br />[[Файл:The aurora.jpg|100x100px]]<br />«Аўрора» ||align="center"| [[Файл:Shack-endurance.jpg|100x100px]]<br />[[Эрнэст Генры Шэклтан|Эрнэст Шэклтан]] <br />[[Файл:Aeneas Mackintosh ca 1907.jpg|100x100px]]<br />{{нп3|Энеас Макінтош|Энеас Макінтош|en|Aeneas Mackintosh}} || Мэтай экспедыцыі было перасячэнне ўсёй Антарктыды па маршруту Фільхнера. Экспедыцыя складалася з двух атрадаў: Шэклтана на судне «Эндзьюранс» і Макінтоша на судне «Аўрора». Цяжкія лядовыя ўмовы не дазволілі правесці экспедыцыі па вызначаным плане. Макінтош і двое яго спадарожнікаў загінулі.||<ref>Shackleton, P. 63-85</ref><br /><ref>Alexander, P. 143-53</ref> <br /><ref>Tyler-Lewis, P. 193—197</ref>
<!-- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -->
|-
| align="center"|1921—1922 || {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || {{nobr|[[Экспедыцыя Шэклтана — Роўэта]]}} ||align="center"| [[Файл:HRM EHS p272.jpg|100x100px]]<br />«Квэст» ||align="center"| [[Файл:Shack-endurance.jpg|100x100px]]<br />[[Эрнэст Генры Шэклтан|Эрнэст Шэклтан]] || Мэтай экспедыцыі было абследаванне невядомых узбярэжжаў, якія прымыкаюць да [[мора Уэдэла]]. Яшчэ да пачатку асноўных даследаванняў памёр Шэклтан. Цяжкія лядовыя ўмовы сарвалі праграму экспедыцыі. ||<ref>Huntford (''Shackleton''), P. 684</ref><br /><ref>Fisher, P. 483</ref>
|}

== Ахвяры экспедыцый «гераічнага веку» ==
{| class="wikitable" style="width:100%"
|-
!style="text-align:left"|Экспедыцыя
!style="text-align:left"|Імя
!style="text-align:left"|Падданства
!style="text-align:left"|Дата смерці
!style="text-align:left"|Месца смерці
!style="text-align:left"|Прычына смерці
!style="text-align:left"|{{comment|Заўв.|Заўвагі}}
|-
|rowspan=2|{{нп3|Бельгійская антарктычная экспедыцыя|Бельгійская антарктычная экспедыцыя|en|Belgian Antarctic Expedition}}
|Карл Аўгуст Вінке
|Нарвегія
|{{nobr|22 студзеня 1898}}
|[[Паўднёвы акіян]] каля {{нп3|Зямля Грэяма|Зямлі Грэяма|ru|Земля Грейама}}
|Падзенне за борт
|rowspan=2|<ref>{{кніга|аўтар=Буланн-Ларсен, Тур.|загаловак=Амундсен|адказны=Пер. Т. В. Доброницкой, Н. Н. Фёдоровой|месца=М.|выдавецтва=Молодая гвардия|год=2005|серыя=Жизнь замечательных людей|isbn=5-235-02860-0}} С. 39.</ref><br /><ref>{{cite web|title=Adventures in Naval History|url=http://www.exmaroffshore.com/Belgica.htm=|access-date=25 March 2011|url-status=dead}}{{Недаступная спасылка}}</ref>
|-
|Эміль Данко
|Бельгія
|{{nobr|5 чэрвеня 1898}}
|[[Мора Белінсгаўзена]]
|Сардэчны прыступ
|-
|[[Экспедыцыя на «Паўднёвым Крыжы»]]
|Нікалай Хансен
|Нарвегія
|{{nobr|14 кастрычніка 1899}}
|[[Мыс Адэр]], [[Антарктыда]]
|Кішачная інфекцыя
|<ref>{{cite web|title=The Southern Cross Expedition|url=http://www.anta.canterbury.ac.nz/resources/sth_cross/intro.html|publisher=University of Canterbury, New Zealand|access-date=10 August 2008|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1E35gA?url=http://www.anta.canterbury.ac.nz/resources/sth_cross/intro.html|archive-date=22 мая 2012|url-status=dead}} («First Burial on the Continent» section)</ref>
|-
|rowspan=2|[[Брытанская антарктычная экспедыцыя (1901—1904)|Брытанская антарктычная экспедыцыя, 1901—1904]]
|Чарлз Бонер
|Вялікабрытанія
|{{nobr|2 снежня 1901}}
|{{нп3|Горад Літэлтан, Новая Зеландыя|Літэлтан|ru|Литтелтон (Новая Зеландия)}}, [[Новая Зеландыя]]
|Падзенне з топа мачты
|rowspan=2|<ref>Crane, P. 137—38</ref><br /><ref>Crane, P. 165—66</ref>
|-
|Джордж Вінс
|Вялікабрытанія
|{{nobr|11 сакавіка 1901}}
|[[Востраў Роса]], Антарктыда
|Падзенне ў мора з ледзянога абрыву
|-
|[[Шатландская нацыянальная антарктычная экспедыцыя]]
|Алан Рэмсі
|Вялікабрытанія
|{{nobr|6 жніўня 1903}}
|[[Паўднёвыя Аркнейскія астравы]]
|Сардэчны прыступ
|<ref>Speak, P. 88—89</ref>
|-
|rowspan=6|[[Тэра Нова (экспедыцыя)|Экспедыцыя «Тэра Нова»]]
|Эдгар Эванс
|Вялікабрытанія
|{{nobr|18 лютага 1912}}
|[[Ледавік Бірдмара]], Антарктыда
|Чэрапна-мазгавая траўма і агульнае знясіленне
|rowspan=6|<ref>Scott, P. 572—73</ref><br /><ref>Scott, P. 592</ref><br /><ref>Preston, P. 203—05</ref><br /><ref>Huxley, P. 345—46</ref><br /><ref>Huxley, P. 389</ref>
|-
|{{нп3|Лоурэнс Отс|Лоурэнс Отс|en|Lawrence Oates}}
|Вялікабрытанія
|17 сакавіка 1912
|[[Шэльфавы ледавік Роса]], Антарктыда
|Скончыў жыццё самагубствам, сыдучы ў ледзяны буран. Пакутаваў ад [[Гангрэна|гангрэны]]
|-
|[[Роберт Фалкан Скот|Роберт Скот]]
|Вялікабрытанія 
|29 сакавіка 1912
|[[Шэльфавы ледавік Роса]], Антарктыда
|Агульнае знясіленне
|-
|[[Эдвард Адрыян Уілсан|Эдвард Уілсан]]
|Вялікабрытанія 
|29 сакавіка 1912
|[[Шэльфавы ледавік Роса]], Антарктыда
|Агульнае знясіленне
|-
|{{нп3|Генры Робертсан Баўэрс|Генры Баўэрс|uk|Генрі Робертсон Бауерс}}
|Вялікабрытанія 
|29 сакавіка 1912
|[[Шэльфавы ледавік Роса]], Антарктыда
|Агульнае знясіленне
|-
|Роберт Брысендзен
|Вялікабрытанія 
|17 жніўня 1912
|Заліў Адміралці, [[Новая Зеландыя]]
|Патануў
|-
|[[Другая германская антарктычная экспедыцыя]]
|Рыхард Фазель
|Германія
|8 жніўня 1912
|[[Мора Уэдэла]]
|[[Сіфіліс]]
|<ref name="south-pole1957"/><br /><ref>{{cite book|last= Riffenburgh|first= Beau|title= Encyclopedia of the Antarctic|url= http://books.google.com/?id=fRJtB2MNdJMC&dq=Riffenburgh+encyclopedia&printsec=frontcover|publisher= Routledge|year= 2006|access-date= 12 December 2008|isbn= 9780415970242}} P. 454</ref><br /><ref>{{cite book|last= Headland|first= Robert K.|title= Studies in Polar Research: Chronological List of Antarctic Explorations and Related Historical Events|url= http://books.google.com/?id=Sg49AAAAIAAJ&dq=list+antarctic+expeditions&printsec=frontcover|publisher= Cambridge University Press|location= Cambridge|year= 1989|access-date= 9 November 2008|isbn= 9780521309035}} P. 252</ref>
|-
|rowspan=2|[[Аўстралійская антарктычная экспедыцыя]]
|Бельграў Нініс
|Вялікабрытанія
|14 снежня 1912
|[[Бераг Георга V]], Антарктыда
|Падзенне ў ледавіковую расколіну
|rowspan=2|<ref>{{cite web|title=Two of Antarctic Expedition Killed|url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=1&res=9C06E1D61E3AE633A25755C2A9649C946296D6CF|publisher=New York Times|date=26 February 1913|access-date=4 December  2008|format=PDF|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1EVbau?url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=1|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref>
|-
|Ксаўер Мерц
|Швейцарыя
|7 студзеня 1913
|[[Бераг Георга V]], Антарктыда
|Як мяркуецца, гіпервітаміноз вітаміна А
|-
|rowspan=3|[[Імперская трансантарктычная экспедыцыя]]
|Арнольд Спенсер-Смит
|Вялікабрытанія
|9 сакавіка 1916
|[[Шэльфавы ледавік Роса]], Антарктыда
|[[Цынга]], агульнае знясіленне
|rowspan=3|<ref>Tyler-Lewis, P. 191</ref><br /><ref>Tyler-Lewis, P. 196—97; P. 240</ref>
|-
|{{нп3|Энеас Макінтош|Энеас Макінтош|en|Aeneas Mackintosh}}
|Вялікабрытанія
|8 мая 1916
|[[Востраў Роса]], Антарктыда
|Як мяркуецца, праваліўся пад лёд
|-
|Віктар Хейвард
|Вялікабрытанія
|8 мая 1916
|[[Востраў Роса]], Антарктыда
|Як мяркуецца, праваліўся пад лёд
|-
|[[Экспедыцыя Шэклтана — Роўэта]]
|[[Эрнэст Генры Шэклтан|Эрнэст Шэклтан]]
|Вялікабрытанія
|5 студзеня 1924
|[[Грутвікен]], [[Паўднёвая Джорджыя і Паўднёвыя Сандвічавы астравы|Паўднёвая Георгія]]
|Каранарны трамбоз
|<ref>Alexander, P. 192—93</ref>
|}

Ад наступстваў фізічных і псіхічных траўмаў, атрыманых у экспедыцыях, неўзабаве пасля вяртання памерлі чатыры чалавекі:
* Харлуў Клоўстат, урач экспедыцыі, сканаў у 1900 годзе ад нявысветленых прычын<ref name = Norway>{{cite web|title=Norway's Forgotten Explorer|url=http://www.heritage-antarctica.org/english/ExpeditionMembersContinued/|publisher=Antarctic Heritage Trust|access-date=10 August 2008|archive-url=https://www.webcitation.org/67q1Ezv2z?url=http://www.norwaysforgottenexplorer.org/english/ExpeditionMembersContinued/|archive-date=22 мая 2012|url-status=live}}</ref>.
* Ёрген Петэрсен, першы памочнік на «Паўднёвым Крыжы», сканаў у 1900 годзе падчас вяртання ў Аўстралію<ref name= Norway/>.
* Бертрам Армітэдж, удзельнік экспедыцыі на «Німрадзе», застрэліўся 12 сакавіка 1910 года<ref>Riffenburgh, p. 304</ref>.
* {{нп3|Ялмар Ёхансен|Ялмар Ёхансен|en|Hjalmar Johansen}}, каюр экспедыцыі Амундсена, застрэліўся 9 студзеня 1913 года<ref>Huntford (''Last Place on Earth''), P. 529</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[Тэрытарыяльны падзел Антарктыды]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
{{refbegin}}
* {{кніга
| аўтар         = Черри-Гаррард Э.
| загаловак      = Самое ужасное путешествие
| выдавецтва  = Л.: Гидрометеоиздат. 
| год           = 1991 
| старонкі      = 552 ISBN 5-286-00326-5
| ref = Черри-Гаррард
}}
* {{cite book | last=Alexander | first=Caroline | title=Die Endurance| url=https://archive.org/details/dieenduranceshac0000alex | publisher=Berlin-Verlag | year=1998 | location=Berlin | isbn=3-8270-0296-6}}
* {{cite book | last=Amundsen | first=Roald | title=The South Pole, Vol II | url=https://archive.org/details/southpoleaccount0000amun_j3y4 | publisher=C Hurst & Co | year=1976 | location=London | isbn=0-903983-47-8}}
* {{cite book | last=Barczewski | first=Stephanie | title=Antarctic Destinies | url=https://archive.org/details/antarcticdestini0000barc | publisher=Hambledon Continuum | year=2007 | location=London | isbn=978-1-84725-192-3}}
* {{cite web | last=Borchgrevink | first= Carsten | title=''First on the Antarctic Continent | url=http://books.google.co.uk/books?id=aMRgMxzhEI8C&pg=PA24&lpg=PA24&dq=Southern+Cross+Expedition&source=web&ots=VRxj1EM4Dl&sig=OxChuy-HeNPhHXJA0kMm3n26jio&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=8&ct=result#PPP1,M1 | publisher=George Newnes Ltd | date=1901 | access-date=2008-08-11}}
* {{cite book | last=Crane | first=David | title=Scott of the Antarctic: A Life of Courage, and Tragedy in the Extreme South | url=https://archive.org/details/scottofantarctic0000davi | publisher=Harper Collins | year=2005 | location=London | isbn= 978-0-00-715068-7}}
* {{cite book | last=Fiennes | first=Ranulph | title=Captain Scott | url=https://archive.org/details/captainscott0000fien | publisher=Hodder & Stoughton | year=2003 | location=London | isbn=0-340-82697-5}}
* {{кніга|аўтар=Fisher M., Fisher J. |загаловак=Shackleton|месца=London|выдавецтва=James Barrie Books|год=1957|allpages=xvi + 559|ref=Fisher}}
* {{cite book | last=Griffiths | first=Tom | title=Slicing the Silence:Voyaging to Antarctica | url=https://archive.org/details/slicingsilencevo00tomg | publisher=Harvard University Press | location=United States | year=2007 | isbn=03-4911-395-5}}
* {{cite web | last=Headland | first=Robert K. | title=''Studies in Polar Research: Chronological List of Antarctic Explorations and Related Historical Events'' | url=http://books.google.co.uk/books?hl=en&id=Sg49AAAAIAAJ&dq=list+antarctic+expeditions&printsec=frontcover&source=web&ots=4bbLCk4Ht9&sig=X18QBinWcvpkptWzXHalMQCbCfE&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result#PPA259,M1 | publisher=Cambridge University Press | location=Cambridge | date=1989 | access-date=2008-11-09}}
* {{cite book | last=Huntford | first=Roland | title=The Last Place on Earth | url=https://archive.org/details/lastplaceonearth0000hunt | publisher=Pan Books | year=1985 | location=London| isbn=03-4911-395-5}}
* {{cite book | last=Huntford | first=Roland | title=Shackleton | url=https://archive.org/details/shackleton0000hunt_t8c3 | publisher=Hodder & Stoughton | year=1985 | location=London | isbn=0-340-25007-0 | ref={{sfnref|Huntford (''Shackleton'')|1985}} }}
* {{cite book | editor-last= Huxley | editor-first=Leonard | title=Scott’s Last Expedition, Vol. II | publisher=Smith, Elder & Co. | location=London | year=1913}}
* {{cite book | last= Jones | first=Max | title=The Last Great Quest | url= https://archive.org/details/lastgreatquestca0000jone | publisher=Oxford University Press | location=Oxford | year=2003 | isbn=0-19-280483-9}}
* {{cite book | last= Mills | first=Leif | title=Frank Wild | url= https://archive.org/details/frankwild0000mill | publisher=Caedmon of Whitby | location=Whitby, Yorks | year=1999 | isbn=0-905355-48-2}}
* {{cite book | last= Mawson | first=Douglas | title=The Home of the Blizzard | publisher=Birlinn | location=Edinburgh | year=1988 | isbn=1-84158-077-5}}
* {{cite book | last= Preston | first=Diana | title=A First Rate Tragedy | url= https://archive.org/details/firstratetragedy0000pres | publisher=Constable & Co. | location=London | year=1997 | isbn=0-09-479530-4}}
* {{cite web | last=Riffenburgh | first=Beau | title=Encyclopedia of the Antarctic | url=http://books.google.co.uk/books?hl=en&id=fRJtB2MNdJMC&dq=Riffenburgh+encyclopedia&printsec=frontcover&source=web&ots=dkdXZtcLKp&sig=VwkKQTe-p0tOIxDAt_6wksWNvQM&sa=X&oi=book_result&resnum=2&ct=result#PPA454,M1 | publisher=Routledge | date=2006 | access-date=2008-12-12}}
* {{cite book | last=Riffenburgh | first=Beau | title=Nimrod | publisher=Bloomsbury Publishing | year=2005 | location=London | isbn=0-7475-7253-4}}
* {{cite book | last=Scott | first=Robert Falcon | title=Scott’s Last Expedition, Vol I | publisher=Smith, Elder & Co | year=1913 | location=London}}
* {{cite book | last=Shackleton | first=Ernest | title=Südpol | publisher=Bastei-Lübbe | year=2000 | location=Bergisch Gladbach | isbn=3-404-14509-7}}
* {{cite book | last=Speak | first= Peter | title=William Speirs Bruce | publisher=NMS Publishing | year=2003 | location=Edinburgh| isbn=3-404-14509-7}}
* {{cite book | last=Tyler-Lewis | first=Kelly | title=The Lost Men | publisher=Bloomsbury Publishing | year=2007 | location=London | isbn=978-0-7475-7972-4}}
{{refend}}

== Спасылкі ==
* {{cite web|title=Antarctic Explorers – Adrien de Gerlache|url=http://www.south-pole.com/p0000083.htm|publisher=South-pole.com|date=2008|access-date=2008-09-22|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z0G0dSZ?url=http://www.south-pole.com/p0000083.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Adrien de Gerlache, ''Belgica'': Belgian Antarctic Expedition 1897–99|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_belgica.htm|publisher=Cool Antarctica|date=2008-12-02|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z0GXbk6?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_belgica.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}
* {{cite web|title=Antarctic History - The Heroic Age of Antarctic Exploration|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/The_heroic_age_of_Antarctic_exploration.htm|publisher=Cool Antarctica|date=2008-12-02|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z0HPi6X?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/The_heroic_age_of_Antarctic_exploration.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Borchgrevink, Carsten Egeberg (1864–1934)|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A070353b.htm|publisher=Australian Dictionary of Biography Online Edition|date=2006|access-date=2008-08-10|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z4wNVfb?url=http://adb.anu.edu.au/biography/borchgrevink-carsten-egeberg-5294|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Carsten Borchgrevink (1864-1934)|url=http://www.south-pole.com/p0000087.htm|publisher=South-pole.com|access-date=2008-09-08|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z4xJMiJ?url=http://www.south-pole.com/p0000087.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=British Antarctic Expedition 1910–13|url=http://www.oxforddnb.com/public/themes/95/95247.html|publisher=Oxford Dictionary of National Biography|access-date=2008-12-04|date=2008-05|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z52JdSc?url=http://www.oxforddnb.com/public/themes/95/95247.html|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Carl Chun Collection|url=http://www.archiveshub.ac.uk/news/03061104.html|publisher=Archive Hub|access-date=2008-12-11|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z533S5I?url=http://archiveshub.ac.uk/features/03061104.html|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Erich von Drygalski 1865–1949|url=http://www.south-pole.com/p0000085.htm|publisher=South-pole.com|date=2008|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z53fg8N?url=http://www.south-pole.com/p0000085.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Explorer and leader: Captain Scott|url=http://www.nmm.ac.uk/Scott|publisher=National Maritime Museum|date=2008|access-date=2008-09-27|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z566VtF?url=http://www.rmg.co.uk/Scott|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Wilhelm Filchner, 1877–1957|url=http://www.south-pole.com/p0000103.htm|publisher=South-pole.com|date=2008|access-date=2008-09-28|archive-url=https://www.webcitation.org/60uz8Ajre?url=http://www.south-pole.com/p0000103.htm|archive-date=13 жніўня 2011|url-status=live}}
* {{cite web|title=The Forgotten Expedition|url=http://www.heritage-antarctica.org/english/forgotten%2Dexpedition/|publisher=Antarctic Heritage Trust|date=2008-11-29|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z573Z2E?url=http://www.norwaysforgottenexplorer.org/english/forgotten-expedition/|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=German National Antarctic Expedition 1901-03|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_gauss.htm|publisher=Cool Antarctica|date=2008-12-02|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z58QsDx?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/antarctic_whos_who_gauss.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}
* {{cite web|last=Goodlad|first=James A.|title=Scotland and the Antarctic, Section 2: Antarctic Exploration|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant020303.htm|publisher=Royal Scottish Geographical Society|date=2003|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z58yXPt?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant020303.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|last=Harrowfield|first=David|title=The Southern Cross Expedition|url=http://www.anta.canterbury.ac.nz/resources/sth_cross/intro.html|publisher=University of Canterbury, New Zealand|access-date=2008-08-10|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z59UQcI?url=http://www.anta.canterbury.ac.nz/resources/sth_cross/intro.html|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}
* {{cite web|title=John Lachlan Cope’s Expedition to Graham Land 1920–22|url=http://www.spri.cam.ac.uk/resources/expeditions/blax/|publisher=Scott Polar Research Institute|access-date=2008-12-11|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z59xNpI?url=http://www.spri.cam.ac.uk/resources/expeditions/blax/|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Mawson, Sir Douglas 1882–1958|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A100444b.htm|publisher=Australian Dictionary of Biography|date=2006|access-date=2008-09-28|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5AVkgR?url=http://adb.anu.edu.au/biography/mawson-sir-douglas-7531|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Douglas Mawson|url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/Douglas%20Mawson.htm|publisher=Cool Antarctica|date=2008-12-02|access-date=2008-12-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5BJ4Oy?url=http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/History/Douglas%20Mawson.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}
* {{cite web|title=Mountaineering and Polar Collection – Antarctica|url=http://www.nls.uk/collections/foreign/mountains/antarctica-2.html|publisher=National Library of Scotland|date=2007|access-date=2008-11-19|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5Borcp?url=http://www.nls.uk/collections/foreign/mountains/antarctica-2|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}
* {{cite web|title=Norway’s Forgotten Explorer|url=http://www.heritage-antarctica.org/english/forgotten-explorer/|publisher=Antarctic Heritage Trust|date=2008|access-date=2008-08-06|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5CfQJK?url=http://www.norwaysforgottenexplorer.org/english/forgotten-explorer/|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Nobu Shirase, 1861–1946|url=http://www.south-pole.com/p0000105.htm|publisher=South-pole.com|date=2008|access-date=2008-09-24|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5DqPes?url=http://www.south-pole.com/p0000105.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|title=Otto Nordenskiöld 1869–1928|url=http://www.south-pole.com/p0000091.htm|publisher=South-pole.com|date=2008|access-date=2008-09-23|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5H8KrF?url=http://www.south-pole.com/p0000091.htm|archive-date=10 мая 2012|url-status=live}}
* {{cite web|last=Ryne|first=Linn|title=Roald Amundsen|url=http://www.norway.org.uk/history/expolorers/amundsen/amundsen.htm|publisher=Norwegian Embassy (UK)|access-date=2008-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20050302005645/http://www.norway.org.uk/history/expolorers/amundsen/amundsen.htm|archive-date=2 сакавіка 2005|url-status=dead}}
* {{cite web|title=The Voyage of the Challenger|publisher=Stony Brook University, N.Y.|url=http://life.bio.sunysb.edu/marinebio/challenger.html|access-date=2008-11-09|archive-url=https://www.webcitation.org/67Z5Mt7O2?url=http://life.bio.sunysb.edu/marinebio/challenger.html|archive-date=10 мая 2012|url-status=dead}}

{{Антарктычныя экспедыцыі (1819—1922)}}
{{Выдатны спіс}}

[[Катэгорыя:Антарктычныя экспедыцыі]]