Прагляд зыходнага тэксту старонкі Барысаўскі галодны бунт (1933)

{{Грамадзянскі канфлікт|загаловак=Барысаўскі галодны бунт|мэты=вяртанне ранейшых харчовых нормаў|колькі1=болей за 2 тысячы чалавек|арыштаваныя=1400 чалавек|месца=[[Барысаў]]|бок2={{Сцяг СССР}} [[СССР|Савецкая ўлада]]|метады=[[забастоўка|забастоўкі]]|бок1={{Сцяг БНР}} Галодныя|вынік=арышты|прычыны=[[Галадаморы (Беларусь)|голад]]|дата=3 траўня 1933 года|колькі2=невядома}}

'''Барысаўскі галодны бунт''' — [[Антыкамунізм|антысавецкая]] акцыя пратэсту ў [[Барысаў|Барысаве]], выкліканая голадам і якая адбылася 3 траўня 1933 года. У акцыі ўдзельнічала болей за 2 тысячы чалавек<ref name=":0">[https://www.rulit.me/books/kryzh-pamyaci-mech-lyosu-read-431217-35.html Крыж памяці, меч лёсу]</ref>.

== Перадумовы ==
Пад канец красавіка 1933 года ў [[Барысаў|Барысаве]] была атрыманая непасрэдна з [[Масква|Масквы]], мінаючы сталічны для [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] [[Мінск|Менск]], дырэктыва аб зніжэнні харчовых нормаў. Паводле яе:

* Партыйныя дзеячы, працаўнікі цяжкое працы мусілі атрымаць па 500 г хлеба на дзень;
* Працаўнікі менш цяжкое працы мусілі атрымаць па 300 г хлеба на дзень;
* Працаўнікі на лёгкай рабоце мусілі атрымаць па 150 г хлеба на дзень;
* Службоўцы мусілі атрымаць па 100 г хлеба на дзень.
* Дарослым утрыманцам і дзецям у хлебе было зусім адмоўлена.

Аднак партыйныя дзеячы, нягледзячы на абмежаванні, спажывалі, колькі самі жадалі.

== Бунт ==

=== Пачатак бунту ===
3 траўня 1933 года галодныя жанчыны і дзеці выйшлі раніцай на вуліцы [[Барысаў|Барысава]] і накіраваліся да дзяржаўных установаў з патрабаваннем хлеба. Па дарозе яны ўбачылі падводы з хлебам, які перавозілі з тутэйшых складоў на чыгуначную станцыю для вывазу. Абураны галодны натоўп затрымаў гэтыя падводы і разабраў той хлеб, што ляжаў на іх. Аднак яго было замала, каб накарміць усіх галодных. Тады а 2-3 гадзіне апоўдні натоўпы, што па-ранейшаму складаліся пераважна з жанчынаў і дзяцей, пачалі разбураць харчовыя крамы, пранікаючы туды спачатку праз павыбіваныя вокны, а потым выламваючы і дзверы. Тутэйшы конны атрад [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і міліцыі пачаў разганяць людзей, топчучы жанчын і дзяцей коньмі, аднак быў не ў стане разагнаць натоўп. Нкусаўцы і міліцыянты яшчэ не паспелі прымяніць зброю, аднак ужо пакалечылі галодных конскімі капытамі.

Адзін з двух міліцыянтаў, што стрымлівалі націск галодных на харчовую краму, нечакана падняў руку, каб звярнуць на сябе агульную ўвагу, і закрычаў:{{пачатак цытаты}}''Жанчыны! Маткі! Жонкі! Сёстры! Навошта вы гэтак мардуецеся і без усялякае карысці калечыце сябе і дзяцей? Ідзіце да сваіх хатаў, ідзіце да фабрыкаў і цягніце сюды сваіх мужоў, сыноў ды братоў. Няхай яны абароняць вас. Тады хутчэй будзе толк.''{{oq|be-tarask|Жанчыны! Маткі! Жонкі! Сёстры! Навошта вы гэтак мардуецеся і без усялякае карысьці калечыце сябе і дзяцей? Ідзіце да сваіх хатаў, ідзіце да фабрыкаў і цягніце сюды сваіх мужоў, сыноў ды братоў. Няхай яны абароняць вас. Тады хутчэй будзе толк.}}{{канец цытаты}}Два [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|нкусаўцы]], што стаялі паблізу, пачуўшы гэты зварот аднаго з міліцыянтаў да народу, пачалі страляць у іх з крыкам «''Рукі ўгору!''». У адказ міліцыянты двойчы стрэлілі ў [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|нкусаўцаў]], а потым кінуліся ўцякаць, але іх хутка спаймалі.

=== Забастоўка на «Бярэзіне» ===
Пасля закліку міліцыянта працаўнікі самай вялікай у Барысаве запалкавай фабрыкі «[[Бярэзіна (фабрыка)|Бярэзіна]]» нечакана спынілі працу і патрабавалі ад адміністрацыі павелічэньня хлебных нормаў. Гэты выступ спрабаваў супакоіць тутэйшы сакратар фабрычнай партыйнай арганізацыі сваёй прамовай, у якой ён спрабаваў адказаць на патрабаванні працаўнікоў:{{пачатак цытаты}}''Таварышы! 3 кім змагаецеся? Самі з сабою? Са сваёй работніцка-сялянскай уладай? 3 гістарычнымі дасягненнямі [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Вялікае Кастрычніцкае сацыялістычнае рэвалюцыі]]? Вярніцеся назад! Вярніцеся да сваіх асірацелых машынаў, на якіх вы куяце сусветную [[пралетарый|пралятарскую]] рэвалюцыю. Калі раней мы недаядалі на радасьць [[буржуазія|буржуям]], дык цяпер мы галадуем на страх ім. Кажнае зернятка хлеба ёсць удар па капіталістычных акулах.''{{oq|be-tarask|Таварышы! 3 кім змагаецеся? Самі з сабою? Са сваёй работніцка-сялянскай уладай? 3 гістарычнымі дасягненьнямі Вялікае Кастрычніцкае сацыялістычнае рэвалюцыі? Вярніцеся назад! Вярніцеся да сваіх асірацелых машынаў, на якіх вы куяце сусьветную пралятарскую рэвалюцыю. Калі раней мы недаядалі на радасьць буржуям, дык цяпер мы галадуем на страх ім. Кажнае зернятка хлеба ёсьць удар па капіталістычных акулах.}}{{канец цытаты}}Аднак яшчэ падчас свае прамовы партарг пачуў з натоўпу забастоўцаў такія рэплікі, як «''Цецярук!''», «''Болбат!''», «''Талалай!''», і асабліва не прыймаўся імі, хаця браў для сябе на вока ўсіх тых, хто кідаў гэтыя заўвагі ў ягоны адрас. Абураныя работнікі схапілі яго і пацягнулі на раку Бярозу тапіць.

''Камуністы, сюды!'' — крыкнуў партарг і адразу ж пераканаўся, што бальшыня падуладных яму [[Камунізм|камуністаў]] адсутнічае. Яны, ратуючы сябе, разбегліся яшчэ на пачатку забастоўкі хто куды. А частка іх разам з беспартыйнымі пайшла тапіць свайго партарга. Дайшоўшы да ракі, працаўнікі ўзялі партарга за рукі і за ногі, раскачалі і кінулі ў ваду. Пэўна, ніхто сур’ёзна не хацеў пазбаўляць яго жыцця, бо калі ён паплыў, дык ніхто не кідаў услед каменне, а калі ён паблізу вылез на бераг, дык ніхто не памкнуўся яго пераймаць. Магчыма, нікчэмны выгляд перапалоханага партыйца цалкам задавольніў работнікаў.

=== Агульны бунт ===
Жанчыны, да якіх цяпер далучыліся і мужчыны, павярнулі ад крамаў да тутэйшых савецкіх і партыйных установаў і да будынка [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]]. Сакратар Барысаўскага райкама [[КП(б)Б]] звярнуўся да галодных людзей з ушчувальнай прамовай, якая нагадвала прамову партарга з фабрыкі «Бярэзіны». Аднак калі партарга толькі напалохалі, дык сакратар быў збіты на горкі яблык. Убачыўшы гэта, усе астатнія партыйныя і савецкія службоўцы пахаваліся хто куды. Толькі нкусаўцы з вінтоўкамі ў руках густым частаколам акружылі будынак НКВД.

На патрабаванні галодных вызваліць двух арыштаваных міліцыянтаў, што знаходзіліся ў гэтым будынку, ім адказалі рашучай адмовай. Людзі хваляваліся. Тады нкусаўцы стрэлілі некалькі разоў угору. Натоўп не толькі не разышоўся, аднак наадварот, з кожнай хвілінай павялічваўся, пагражаючы зламаць ахову і ўварвацца ў будынак. Хісткае становішча апошняе савецкае цытадэлі ў [[Барысаў|Барысаве]] выратаваў начальнік НКУС. Ён выйшаў на балкон з нейкай паперкай у руцэ і сказаў, што кагадзе атрымаў тэлеграму з [[Масква|Масквы]], якая дазваляе захаваць старыя харчовыя нормы. Задаволены натоўп пачаў паступова меншаць. Шмат хто з галодных цешыўся са свае перамогі.

== Пакаранне ==
Уначы [[барысаў]]скія [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|нкусаўцы]] разам з прыбылым вялікім атрадам менскіх нкусаўцаў арыштавалі 1400 барысаўцаў. У горадзе не было аб’яўленае ваеннае становішча, аднак на другі дзень па ўсіх ягоных вуліцах і завулках паходжвалі ўзброеныя патрулі, якія забаранялі жыхарам збірацца разам па двое-трое і больш чалавек. Фабрыка «[[Бярэзіна (фабрыка)|Бярэзіна]]» ў сувязі з арыштам работнікаў часова спыніла працу. Праз некалькі дзён прыехала надзвычайная сесія Рэвалюцыйнага трыбунала БССР і пачала судзіць арыштаваных. Гэты трыбунал не прызнаваў складанай юрыдычнай працэдуры. Праз два дні<ref name=":0" /> 1200 чалавек былі сасланыя на тэрмін ад 8 да 10 гадоў у аддаленыя [[ГУЛАГ|канцэнтрацыйныя лагеры]] без права ліставання, 200 барысаўцаў былі расстраляныя, бальшыня з якіх складалася з жанчын, юнакоў ды юначак.

== Вынікі ==
Тыя барысаўцы, што засталіся жыць, не атрымалі абяцаных начальнікам [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] ранейшых харчовых нормаў. Штодзень і штоноч рабіліся павальныя ператрусы ў пошуках разабранага хлеба, і тыя, у каго ён знайшоўся, адразу ж арыштоўваліся. Адначасна сябры [[Савет Народных Камісараў СССР|Саўнаркама СССР]] вырашылі, што паколькі барысаўцы «самазабяспечыліся» з дзяржаўных складоў і крамаў, трэба пазбавіць іх харчовага забеспячэння на неакрэслены час. Тыя барысаўцы, што засталіся жыць, не атрымалі нават і зніжанай харчовай нормы.

== Ушанаванне памяці ==

* Да 74-х угодкаў як паведаміла «[[Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода|Свабодзе]]» праваабаронца [[Марына Статкевіч]], увечары 3 траўня на «Батарэях» сабраліся тутэйшыя актывісты дэмакратычнага руху, якія правялі талаку па ўборцы месца масавага знішчэння мірных барысаўчанаў. Ушанаваць памяць ахвяр палітычных рэпрэсіяў прыязджалі у [[Барысаў]] і грамадскія дзеячы з [[Мінск]]а, сярод якіх пісьменнік [[Васіль Цімафеевіч Якавенка|Васіль Якавенка]], гісторык [[Ігар Мікалаевіч Кузняцоў|Ігар Кузняцоў]], палітык [[Вячаслаў Сіўчык]], лідар прадпрымальнікаў [[Аляксандр Макаеў]].<ref>[https://www.svaboda.org/a/757355.html У Барысаве згадвалі галодны бунт 1933-га]</ref>
* Да 75-х угодкаў у Барысаве была зладжаная міжнародная канферэнцыя, прысвечаная [[Рэпрэсіі ў СССР|Сталінавым рэпрэсіям]] ды [[Галадаморы (Беларусь)|галадамору ў Беларусі]].<ref>[https://n-europe.livejournal.com/434541.html Міжнародная канферэнцыя: 1929-1934: сталінская «рэвалюцыя зверху» ці вынішчэнне сялянства і галадамор]</ref>

== Цікавінкі ==

* Паводле гісторыка й краязнаўца [[Аляксандр Балябін|Аляксандра Балябіна]], ніякага бунту ў 1933 годзе не было, хаця ён прызнаў гэткі бунт у 1932 годзе.<ref>[https://partagenocce.livejournal.com/1115441.html Галоднага бунту ў Барысаве ў 1933 годзе не было]</ref>

== Гл. таксама ==

* [[Барысаўскі галодны бунт (1932)]]
{{Зноскі}}

== Спасылкі ==

* [http://jivebelarus.net/history/new-history/anticom-resist-and-partisans-at-belarus.html?page=15 Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі]

{{Беларускі антысавецкі супраціў (1918—1933)}}{{Пратэсты ў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Акцыі пратэсту ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Май 1933 года]]
[[Катэгорыя:1933 год у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Барысава]]
[[Катэгорыя:Антысавецкія паўстанні]]
[[Катэгорыя:Беларускі антысавецкі супраціў]]
[[Катэгорыя:Падзеі 3 мая]]