Марцін Лютэр Кінг
Ма́рцін Лю́тэр Кінг (англ.: Martin Luther King; 15 студзеня 1929, Атланта, Джорджыя, ЗША — 4 красавіка 1968, Мемфіс, Тэнесі, ЗША) — самы вядомы афраамерыканскі баптысцкі прапаведнік, яркі прамоўца, лідар Руху за грамадзянскія правы чарнаскурых у ЗША. Кінг стаў нацыянальным абразом у гісторыі амерыканскага прагрэсівізму[4]. Марцін Лютэр Кінг стаў першым актыўным дзеячам чорнага руху ЗША і першым яркім змаганцам за грамадзянскія правы чарнаскурых у ЗША, змагаючыся з дыскрымінацыяй, расізмам і сегрэгацыяй. Таксама актыўна выступаў супраць удзелу арміі ЗША ў вайне ў В’етнаме. За важны ўнёсак у дэмакратызацыю амерыканскага грамадства ў 1964 годзе Марціну была прысуджана Нобелеўская прэмія міру. Забіты ў Мемфісе, штат Тэнэсі, меркавана Джэймсам Эрлам Рэем.
| Марцін Лютэр Кінг | |
|---|---|
| англ.: Martin Luther King Jr. | |
 | |
| Імя пры нараджэнні | англ.: Michael King Jr. |
| Род дзейнасці | лідар негвалтоўнага супраціўлення расізму |
| Дата нараджэння | 15 студзеня 1929[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 4 красавіка 1968[1][2][…] (39 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Веравызнанне | баптызм |
| Бацька | Martin Luther King Sr.[d] |
| Маці | Alberta Williams King[d] |
| Жонка | Coretta Scott King[d] |
| Дзеці | Yolanda King[d], Martin Luther King III[d], Dexter Scott King[d] і Bernice King[d] |
| Месца працы | |
| Альма-матар | |
| Член у | |
| Узнагароды і прэміі |
Нобелеўская прэмія міру |
| Аўтограф |
 |
| Сайт | thekingcenter.org (англ.) |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
У 2004 годзе (пасмяротна) узнагароджаны найвышэйшай узнагародай ЗША Залатым медалём Кангрэса.
Біяграфія
правіцьДзяцінства і юнацкасць
правіцьМарцін Лютэр Кінг нарадзіўся 15 студзеня 1929 года ў горадзе Атланта (Джорджыя) у сям’і пастара баптысцкай царквы. Дом Кінгаў знаходзіўся на Оберн-авеню — раёне Атланты, дзе жылі цемнаскурыя, якія належалі да сярэдняга класа. У 13 гадоў ён паступіў у ліцэй пры ўніверсітэце Атланты. У 15 гадоў ён перамог на конкурсе прамоўцаў, што праводзіўся афраамерыканскай арганізацыяй Джорджыі.
Увосень 1944 года Кінг паступіў у коледж Морхаўз. У гэты перыяд ён стаў членам Нацыянальнай асацыяцыі прагрэсу каляровага насельніцтва. Тут ён пазнаў пра тое, што супраць расізму выступаюць не толькі чарнаскурыя, але і многія белыя.
У 1947 годзе Кінг быў пасвечаны як служка, стаў памагатым бацькі ў цэрквы. Атрымаўшы ў коледжы ступень бакалаўра па сацыялогіі ў 1948 годзе, ён паступіў у тэалагічную семінарыю Крузера ў Чэстары, штат Пенсільванія, дзе ў 1951 годзе атрымаў ступень бакалаўра багаслоўя. У 1955 годзе Бостанскім універсітэтам яму была прысуджана ступень доктара тэалогіі.
Кінг вельмі часта наведваў баптысцкую царкву Эбенезер, дзе служыў яго бацька.
Асабістае жыццё
правіцьУ студзені 1952 года, пражыўшы ў Бостане каля пяці месяцаў, Кінг пазнаёміўся са студэнткай кансерваторыі Карэтай Скот. Праз паўгода Кінг запрасіў дзяўчыну паехаць разам з ім у Атланту. Пазнаёміўшыся з Карэтай, бацькі далі сваю згоду на іх шлюб.
Марцін Лютэр Кінг і яго жонка Карэта Скот Кінг абвянчаліся ў доме яе маткі 18 чэрвеня 1953 года. Шлюбаваў маладых бацька нявесты. Карэта атрымала дыплом па класе вакалу і скрыпкі ў Кансерваторыі Новай Англіі. Пасля сканчэння кансерваторыі яны з мужам пераехалі ў г. Мантгомеры, штат Алабама, у верасні 1954 года.
Шлюбная пара Кінгаў мела чатырох дзяцей:
- Іаланда Кінг — дачка (17 лістапада 1955, Мантгомеры, Алабама — 15 мая 2007, Санта-Моніка, Каліфорнія)
- Марцін Лютэр Кінг III — сын (нар. 23 кастрычніка 1957 у г. Мантгомеры, Алабама)
- Дэкстэр Скот Кінг — сын (нар. 30 студзеня 1961, Атланта, Джорджыя)
- Берніс Альберцін Кінг — дачка (нар. 28 сакавіка 1963, Атланта, Джорджыя)
Дзейнасць
правіцьУ 1954 годзе Кінг стаў пастарам баптысцкай царквы ў Мантгомеры, штат Алабама. У Мантгомеры ён узначаліў буйную акцыю пратэсту чарнаскурага насельніцтва супраць расавай сегрэгацыі ў грамадскім транспарце, пасля таго, як у снежні 1955 года адбыўся інцыдэнт з Розай Паркс. Байкот аўтобусных ліній у Мантгомеры, які доўжыўся 381 дзень, нягледзячы на супраціў улад і расістаў, прывёў да поспеху акцыі — Вярхоўны суд ЗША прызнаў сегрэгацыю ў Алабаме неканстытуцыйнай.
У студзені 1957 года Кінг быў абраны галовай арганізацыі «Канферэнцыя кіраўніцтва хрысціянаў поўдня», створанай для змагання за грамадзянскія правы афраамерыканскага насельніцтва. У верасні 1958 года быў паранены нажом у Гарлеме. У 1960 годзе Кінг па запрашэнні Джавахарлала Нэру наведаў Індыю, дзе вывучаў дзейнасць Махатмы Гандзі.
Сваімі выступамі (некаторыя з іх цяпер лічацца класікай прамоўніцкага мастацтва) ён заклікаў дамагацца роўнасці мірнымі спосабамі. Яго прамовы далі энергію руху за грамадзянскія правы ў грамадстве — пачаліся маршы, эканамічныя байкоты, масавыя сыходы ў турмы і гэтак далей.
Шырокую слыннасць атрымала гаворка Марціна Лютара Кінга «У мяне ёсць мара» («англ.: I have a dream»), якую ў час марша на Вашынгтон у 1963 годзе ля падножжа манумента Лінкальну слухалі каля 300 тысяч амерыканцаў. У гэтай прамове ён уславіў расавае замірэнне. Кінг наноў вызначыў істу амерыканскай дэмакратычнай мары і распаліў у ёй новы духоўны агонь. Роля Кінга ў негвалтоўным змаганні за прыняцце закона, што забараняе расавую дыскрымінацыю, была адзначана Нобелеўскай прэміяй міру.
Як палітык, Кінг з’яўляўся сапраўды ўнікальнай фігурай. Выкладаючы існасць свайго лідарства, ён апераваў галоўным чынам рэлігійнымі тэрмінамі. Ён вызначаў кіраўніцтва рухам у абарону грамадзянскіх праў як працяг ранейшай пастырскай службы і скарыстаў у большасці лістоў афраамерыканскі рэлігійны досвед. Згодна традыцыйнаму стандарту амерыканскіх палітычных паглядаў, ён з’яўляўся лідарам, які верыць у хрысціянскую любоў.
Падобна мноству іншых яркіх асоб амерыканскай гісторыі, Кінг звяртаўся да рэлігійнай фразеалогіі, тым самым выклікаючы захоплены духоўны водгук у сваёй аўдыторыі.
Пачынаючы з 1963 года і аж да смерці Марцін Лютэр Кінг пераследаваўся ФБР у рамках сакрэтнай праграмы COINTELPRO[5].
Забойства
правіць28 сакавіка 1968 года Кінг узначаліў 6-тысячны марш пратэсту ў дзелавой частцы Мемфіса (штат Тэнэсі), мэтай якога была падтрымка працоўных, якія страйкавалі. 3 красавіка, выступаючы ў Мемфісе, Кінг сказаў: «Наперадзе ў нас цяжкія дні. Але гэта не мае значэння. Таму што я пабываў на вяршыні гары… Я глядзеў наперад і бачыў Зямлю запаветную. Можа, я не буду там з вамі, але я хачу, каб вы ведалі цяпер — усе мы, увесь народ убачыць гэту Зямлю». 4 красавіка, у 18 гадзін 01 хвіліну Кінг быў смяротна паранены снайперам, калі стаяў на гаўбцы ў мемфіскім матэлі «Ларэйн»[6].
|
Гэта забойства выклікала агульнанацыянальнае абурэнне, што суправаджалася бунтамі чарнаскурага насельніцтва больш за ў ста гарадах. У федэральнай сталіцы дамы гарэлі ў шасці кварталах ад Белай хаты, а на гаўбцах Капітолія і лужках вакол Белага дома размясціся кулямётнікі. Па ўсёй краіне 46 чалавек былі забіты, 2,5 тысячы паранены, а на прыгнечанне хваляванняў былі кінуты 70 тысяч салдатаў. У вачах актывістаў забойства Кінга сімвалізавала непапраўнасць сістэмы і пераканала тысячы людзей у тым, што негвалтоўны супраціў вядзе ў тупік. Усё больш чарнаскурых звярталі свае позіркі да арганізацый, падобным «Чорным пантэрам»[7] | 
|
Забойца, Джэймс Эрл Рэй, атрымаў 99 гадоў турэмнага зняволення. Афіцыйна было прызнана, што Рэй быў забойцай-адзіноткай, але многія[8]
лічаць, што Кінг упаў ахвярай змовы. Епіскапальная царква ЗША прызнала Кінга пакутнікам, які аддаў жыццё за хрысціянскую веру, яго статуя змесцаванзнаходзіцца ў Вестмінстэрскім абацтве (Англія) у шэрагу пакутнікаў XX стагоддзя. Кінг быў высунуты ў памазанцы Боскія, і лічылася, што ён стаяў у вытокаў дэмакратычных дасягненняў руху ў абарону грамадзянскіх праў.
Кінг быў першым цемнаскурым амерыканцам, каму быў усталяваны бюст у Вялікай ратондзе Капітолія ў Вашынгтоне. Трэці панядзелак студзеня адзначаецца ў Амерыцы як Дзень Марціна Лютэра Кінга і лічыцца нацыянальным святам.
Гаворкі і выступы
правіць- «У мяне ёсць мара»
- «Пастыр, які вядзе сваю паству»
Погляды
правіцьРэлігія
правіцьБыўшы хрысціянскім святаром, Кінг перадусім знаходзіўся пад уплывам рэлігійных ідэй і практычна заўсёды цытаваў тыя ці іншыя тэксты адпаведнага роду ці спасылаўся на іх не толькі ў царкоўных казаннях, але і ў свецкіх прамовах. Ён, у прыватнасці, быў перакананы ў патрэбы прытрымлівацца запавету пра патрэбу любіць блізкага, як самага сябе, прытым не толькі ў дачыненні да Бога, але і да сваіх ворагаў ці апанентаў — багаслаўляць іх і маліцца пра іх. Яго ідэі пра мірны супраціў узыходзяць таксама да ідэй, выкладзеным у Нагорнага казання, паводле якіх, атрымаўшы ўдар па адной шчацэ, трэба падставіць іншую, і ў Евангеллі ад Матфея, дзе прыведзены словы Хрыста пра вяртанне мяча ў ножны[9]. У сваім лісце з турмы Бірмінгема Кінг шукаў натхненне ва ўсёахопным каханні Хрыста да людзей, а таксама па сваім звычаі цытаваў многіх хрысціянскіх ідэолагаў пацыфізму. У сваёй гаворцы «Я пабываў на вяршыні гары…» ён казаў, што жадаў толькі выканаць боскую волю.
Адмова ад гвалту
правіць
Кінг таксама быў натхнёны тымі вынікамі, якіх дамогся Махатма Гандзі, вынікаючы ідэям адмовы ад гвалту. Паводле яго ўласных слоў, ён цягам працяглага перыяду часу жадаў здзейсніць вандраванне ў Індыю[10], і ў красавіку 1959 года з дапамогай квакерскага Амерыканскага камітэта Сяброў на службе грамадству ён змог адправіцца ў гэта падарожжа. Гэты досвед зрабіў на яго істотны ўплыў і паглыбіў яго разуменне ідэй мірнага супраціву, роўна як і яго жаданне прысвяціць сябе змаганню за грамадзянскія правы ў Амерыцы. У сваім выступе на радыё ў апошні дзень знаходжання ў Індыі Кінг казаў, што зараз, пасля візіту ў гэту краіну, ён у яшчэ большай ступені, чым перш, перакананы ў магутнасці негвалтоўнага пратэсту як спосабу змагання прыгнечаных людзей за справядлівасць і чалавечую годнасць. У нейкім сэнсе можна сказаць, што на яго зрабілі ўплыў менавіта маральныя прынцыпы Махатмы Гандзі, хоць апошні, у сваю чаргу, сам засвоіў іх з твора Л. М. Талстога «Царства Боскае ўсярэдзіне вас», дзе быў выкладзены прынцып непярэчання злу гвалтам. Зрэшты, Кінг, як і Гандзі, таксама быў знаёмы з творчасцю Талстога і звяртаўся да цытат з «Вайны і міру»[11].
У некаторай ступені на Кінга зрабіў уплыў іншы цемнаскуры праваабаронца Баярд Расцін, які таксама быў знаёмы з ідэямі Гандзі[12] і, паводле некаторых дадзеных, быў тым, хто спрадвечна рэкамендаваў Кінгу прысвяціць сябе прынцыпам адмовы ад гвалту[13], выступаючы пасля ў ролі асноўнага дарадцы і настаўніка ў раннія гады яго грамадска-палітычнай дзейнасці[14]. Расцін таксама быў галоўным арганізатарам «Марша на Вашынгтон» 1963 года[15]. Потым, з прычыны адкрытай гомасэксуальнасці Расціна, а таксама яго ранейшых сувязяў з Камуністычнай партыяй ЗША, Кінгу пачалі актыўна раіць дыстанцыявацца ад яго, на што Кінг урэшце пагадзіўся[16].
Апроч таго, уплыў на метад мірнага супраціву Кінга зрабілі ідэі Генры Тора, пададзеныя ў яго эсэ «Пра грамадзянскае непадпарадкаванне», з якім праваабаронца азнаёміўся ў студэнцкія гады. Яго ўвагу, у прыватнасці, прыцягнулі становішчы пра адмову супрацоўнічаць са зламыснай грамадскай сістэмай[17]. Вызначаны эфект мела для Кінга таксама і знаёмства з працамі пратэстанцкіх тэолагаў Рэйнгальда Нібура і Паўля Тыліха, роўна як і насілу Вальтара Раўшэнбуша «Хрысціянства і грамадскі крызіс». Сам Кінг пісаў у лісце Нібуру, што таго з Тыліхам ідэі паўплывалі на яго ідэалогію мірнага супраціву нават у большай ступені, чым прынцыпы Махатмы Гандзі. Апроч таго, на апошніх этапах сваёй грамадска-палітычнай кар’еры Кінг скарыстаў канцэпцыю «агапэ» (хрысціянскага братэрскага кахання), што магло быць абумоўлена засваеннем гледжанняў Пола Рэмсі[18].
Палітыка
правіцьКінг прытрымліваўся ўяўленняў пра тое, што яму не варта публічна падтрымваць якую-небудзь палітычную партыю ЗША ці вызначанага кандыдата і належыць заставацца на пазіцыі недалучэння, каб мець магчымасць нестаронна судзіць пра абедзве асноўныя партыі дзяржавы і служыць іх сумленнем, а не рабом ці гаспадаром адной з іх[19]. У 1958 годзе ў інтэрв’ю ён заявіў, што ніводная з партый не ідэальная, ні рэспубліканцы, ні дэмакраты не маюць боскай усёмагутнасці і маюць свае нястачы і слабасці, і ні з адной з іх ён неадрыўна не злучаны[20].
Кінг таксама крытыкаваў дзейнасць абедзвюх партый у вобласці расавага раўнапраўя, кажучы, што амерыканскіх неграў здрадзілі і прадстаўнікі Рэспубліканскай партыі, і прыхільнікі Дэмакратычнай: як тыя, так і іншыя саступілі рэакцыянерам той ці іншай уласцівасці і дазволілі ім паспяхова блакаваць любыя ліберальныя ініцыятывы ў вобласці грамадзянскіх праў насельніцтва[21].
Нягледзячы на нябытнасць публічнай падтрымкі якой-небудзь партыі ці якога-небудзь кандыдата, у лісце аднаму са змаганцаў за грамадзянскія правы ў кастрычніку 1958 года Кінг пісаў, што не быў упэўнены, ці галасаваць за Стывенсана ці Эйзенхаўара, але ў мінулым заўсёды аддаваў свой голас за дэмакратаў[22]. У аўтабіяграфіі Кінг пісаў, што ў 1960 годзе ён прыватным парадкам галасаваў за Дж. Кенэдзі, кандыдата ад дэмакратаў, бо адчуваў, што той стане лепшым прэзідэнтам з магчымых; апроч таго, ён адзначаў, што, цалкам імаверна, зрабіў бы вынятак са сваіх правіл недалучэння, калі б Кенэдзі балатаваўся на другі тэрмін[23].
Кінг быў прыхільнікам увядзення безумоўнага асноўнага прыбытку:
«Самы эфектыўны метад змагання з беднатой — яе простае скасаванне ўводзінамі гарантаванага прыбытку». (1967)
Арыгінальны тэкст (англ.)I am now convinced that the simplest approach will prove to be the most effective — the solution to poverty is to abolish it directly by a now widely discussed measure: the guaranteed income.
— Martin Luther King jr. Where do we go from here: Chaos or community? — New York: Harper & Row, 1967. (апошняя кніга Кінга)
Па цверджаннях Кінга, значны ўплыў на яго пагляды і мысленне зрабіў выкладчык Бостанскага ўніверсітэта Эдгар Шэфілд Брайтман[24].
Памяць
правіцьКінематограф
правіць- Тэлесерыял Кінг (King, NBC, 1978)
- Фільм рэжысёра Авы Дзюверней «Сельма»
Гл. таксама
правіцьКрыніцы
правіць- ↑ а б Нитобург Э. Л. Кинг Мартин Лютер // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 12 : Кварнер — Конгур. — С. 114–115. Праверана 27 верасня 2015.
- ↑ а б Martin Luther King, Jr. // Internet Broadway Database — 2000. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б Нитобург Э. Л. Кинг Мартин Лютер // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 12 : Кварнер — Конгур. — С. 114–115. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ Paul R. Krugman. The Conscience of a Liberal. — W. W. Norton & Company, 2009. — С. 84. — ISBN 978-0-393-33313-8.
- ↑ U.S. Congress. Senate. Select Committee to Study Governmental Operations with Respect to Intelligence Activities. Final Report — Book III, Supplementary Detailed Staff Reports on Intelligence Activities and the Rights of Americans. 94th Cong., 2d sess, 1976.
- ↑ Death of MLK Still a Mystery by Donald Wilkes Архівавана 4 сакавіка 2012.
- ↑ Макс Элбаум «Система» под ударом
- ↑ Боровик Г. А. часть 2 «Расследование» // Пролог. — М.: Правда, 1985.
- ↑ Martin Luther King, Jr., Justice Without Violence- April 3, 1957(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2015. Праверана 9 ліпеня 2016.
- ↑ King, Jr., Martin Luther; Clayborne Carson; et al. (2005). The Papers of Martin Luther King, Jr., Volume V: Threshold of a New Decade, January 1959 – December 1960 (PDF). University of California Press. p. 231. ISBN 0-520-24239-4. Архівавана з арыгінала (PDF) 15 чэрвеня 2013. Праверана 9 ліпеня 2016.
- ↑ King, Jr., Martin Luther; Clayborne Carson; et al. (2005). The Papers of Martin Luther King, Jr., Volume V: Threshold of a New Decade, January 1959 – December 1960. University of California Press. pp. 149, 269, 248. ISBN 0-520-24239-4.
- ↑ Kahlenberg, Richard D. (1997). "Book Review: Bayard Rustin: Troubles I've Seen". Washington Monthly. Архівавана з арыгінала 2012-07-08. Праверана 2008-06-12.
- ↑ Bennett, Scott H. (2003). Radical Pacifism: The War Resisters League and Gandhian Nonviolence in America, 1915–1963. Syracuse University Press. p. 217. ISBN 0-8156-3003-4.
- ↑ Farrell, James J. (1997). The Spirit of the Sixties: Making Postwar Radicalism. Routledge. p. 90. ISBN 0-415-91385-3.
- ↑ De Leon, David (1994). Leaders from the 1960s: a biographical sourcebook of American activism. Greenwood Publishing. p. 138. ISBN 0-313-27414-2.
- ↑ Arsenault, Raymond (2006). Freedom Riders: 1961 and the Struggle for Racial Justice. Oxford University Press. p. 62. ISBN 0-19-513674-8.
- ↑ King, M. L. Morehouse College (Chapter 2 of The Autobiography of Martin Luther King, Jr.)
- ↑ Peace Magazine v17n2p21: The Formative Influences on Dr. Martin Luther King, Jr
- ↑ Oates, Stephen B. (December 13, 1993). Let the Trumpet Sound: A Life of Martin Luther King, Jr. HarperCollins. p. 159. ISBN 978-0-06-092473-7. Праверана 2011-10-26.
- ↑ King, Jr., Martin Luther (2000). Carson, Clayborne; Holloran, Peter; Luker, Ralph; Russell, Penny A. (рэд-ры). The Papers of Martin Luther King, Jr: Symbol of the Movement, January 1957 – December 1958. University of California Press. p. 364. ISBN 978-0-520-22231-1. Праверана 2011-10-26.
- ↑ King, Jr., Martin Luther (2000). Carson, Clayborne; Holloran, Peter; Luker, Ralph; Russell, Penny A. (рэд-ры). The Papers of Martin Luther King, Jr: Symbol of the Movement, January 1957 – December 1958. University of California Press. p. 84. ISBN 978-0-520-22231-1. Праверана 2011-10-26.
- ↑ King, Jr., Martin Luther (1992). Carson, Clayborne; Holloran, Peter; Luker, Ralph; Russell, Penny A. (рэд-ры). The papers of Martin Luther King, Jr. University of California Press. p. 384. ISBN 978-0-520-07951-9. Праверана 2011-10-26.
- ↑ King, Jr., Martin Luther; Carson, Clayborne (1998). The Autobiography of Martin Luther King, Jr. Hachette Digital. p. 187. ISBN 978-0-446-52412-4. Праверана 2011-10-26.
- ↑ Статья о Брайтмене и его влиянии на Кинга Архівавана 30 красавіка 2012. на stanford.edu (англ.)
Літаратура
правіць- Миллер У. Р. Мартин Лютер Кинг : Жизнь, страдания и величие / Пер. с англ. В. Т. Олейника. — М.: Рудомино; Текст, 2004.
Спасылкі
правіць
|
Марцін Лютэр Кінг на Вікісховішчы |
|---|
- Марцін Лютэр Кінг — артыкул з БСЭ
- Кинг М. Л. // Реформация и протестантизм
- King на IMDB
- Труды М. Л. Кинга на проекте «Вне насилия»
- Кинг М. Л. Есть у меня мечта… Избранные труды и выступления. — М.: Наука, 1970. Архівавана 22 студзеня 2009.
- Кинг М. Л. Верую и вижу. Любите врагов ваших. Против антисемитизма. Паломничество к ненасилию
- Киселёв В. Ненасильственный опыт движения за гражданские права в США (50-е − 60-е гг.) // Опыт ненасилия в XX столетии / Под ред. Р. Г. Апресяна. — М.: Аслан, 1996.