Іракскі Курдыстан

Іракскі Курдыстан
Іракскі Курдыстан
	курд.: هه‌رێمی کوردستان,; араб. كردستان العراق‎‎
Герб[d]	Сцяг
Краіна	Ірак
Гімн	Эй, Ракіб!
Статус	аўтаномны рэгіён
Уваходзіць у	Ірак
Уключае	4 мухафазы (правінцыі)
Адміністрацыйны цэнтр	Эрбіль
Дата ўтварэння	11 сакавіка 1970
Прэзідэнт	Масуд Барзані
Прэм'ер-міністр	Нечырван Барзані
Афіцыйныя мовы	курдская,; арабская
Насельніцтва (2013)	~ 6,2 — 6,5 млн.
Нацыянальны склад	курды, арабы, асірыйцы, туркаманы
Канфесійны склад	мусульмане, хрысціяне
Плошча	40 643 км²
Часавы пояс	+2
Інтэрнэт-дамен	.krd[d]
Афіцыйны сайт
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Курдыста́н (араб. کردستان‎‎, трансл. Kurdistān; курд.: هه‌رێمی کوردستان, трансл. Herêmî Kurdistan) — аўтаномная адміністрацыйная адзінка ў складзе Ірака, знаходзіцца на паўночным усходзе краіны і мае чатыры правінцыі: Сулейманія, Дахук, Эрбіль і Халабджа, пад кантролем аўтаноміі таксама знаходзяцца часткі правінцый Найнава, Кіркук і Дыяла, якія разглядаюцца курдскім урадам як гістарычна курдскія тэрыторыі, але аспрэчваюцца цэнтральным урадам Ірака; апрача таго, курдскі ўрад прэтэндуе на некаторыя іншыя тэрыторыі, падкантрольныя непасрэдна ўраду Ірака. Сталіцай аўтаноміі з’яўляецца Эрбіль, які па-курдску мае назву Hewlêr.

Пачаткова курдская аўтаномія была ўтворана ў 1970 годзе ў выніку іракска-курдскага пагаднення. Практычна гэта аўтаномія была фіктыўнай да 1991 года, калі ў выніку прайгранай Іракам вайны на поўначы і поўдні краіны былі ўсталяваны зоны, забароненыя для палётаў іракскай авіяцыі. Да канца 1991 года курды выбілі іракскія войскі з тэрыторыі аўтаноміі і фактычна Курдыстан атрымаў незалежнасць (але не была абвешчана).

Пасля вайны 2003 года і ўсталявання новай улады ў Іраку было падпісана новае пагадненне паміж Іракам і Курдыстанам. Новая канстытуцыя Ірака зацвердзіла існаванне курдскага рэгіянальнага ўрада, які мае поўную ўнутраную аўтаномію.

Эканоміка

Курдыстан — адзін з асноўных сельскагаспадарчых раёнаў Блізкага Усходу. Тут вырошчваецца да 75 % усёй іракскай пшаніцы, 40 % ячменю, 98 % тытуню, 30 % бавоўны, 50 % садавіны. Развіццё атрымала і жывёлагадоўля, у асноўным авечкі і козы.

Дзве гідраэлектрастанцыі ў Дакане і Дэрбендзі-Хане працуюць не на поўную магутнасць, пры правядзенні рэканструкцыі яны змогуць поўнасцю задаволіць патрэбы рэгіёна ў электраэнергіі. У раёне Сулейманіі размешчаныя два вялікіх цэментных заводы, якія зараз маюць вялікую колькасць замоў з-за адбудовы Ірака пасля вайны, плануецца будаўніцтва яшчэ аднаго завода ў Харыры. Ёсць буйныя прадпрыемствы тэкстыльнай і харчовай прамысловасцей, у Салах-эд-Дзіне пабудаваны трубапракатны завод. Плануецца будова нафтапераапрацоўчых заводаў у Эрбілі, Сулейманіі, Дахуку і Заху.

Дэмаграфія

Насельніцтва аўтаноміі, курды, размаўляюць на двух розных дыялектах курдскай мовы: курманджы і сарані, якія часам лічацца дзвюма роднаснымі, але асобнымі мовамі. Маюць пераважна ісламскае веравызнанне. Таксама ёсць хрысціянскае насельніцтва — асірыйцы і халдзеі (халда-каталікі), у асноўным у раёне Дахука (30 000 і паступова павялічваецца за кошт міграцыі з арабскіх раёнаў), туркмены (таксама вядомыя пад назвай туркаманы) і арабы (значная колькасць якіх была наўмысна пераселеная на курдскія землі пад час кіравання Садама Хусейна — па веравызнанні ў асноўным мусульмане-суніты. Існуюць невялікія армянскія грамады (каля 10 000 чалавек). Да пачатку 50-х гг. жылі і яўрэі, але большасць з іх імігравала ў Ізраіль.

Палітыка

Чырвоным — тэрыторыі фактычнага кантролю курдскага ўрада, прызнаныя цэнтральным урадам Ірака. Ружовым — тэрыторыі пад фактычным кантролем Курдыстана, якія аспрэчваюцца Іракам. Жоўтым — тэрыторыі пад кантролем Ірака, якія аспрэчваюцца Курдыстанам. Светла-зялёным — іншыя тэрыторыі, падпарадкаваныя непасрэдна цэнтральнаму ўраду.

Прэзідэнт аўтаноміі — Масуд Барзані, зацверджаны парламентам у 2005 годзе, іншыя кіраўнічыя функцыі ўскладзеныя таксама на прэм'ер-міністра. Афіцыйныя мовы аўтаноміі — курдская і арабская^[1].

Тэрыторыя аўтаноміі ў асноўным з’яўляецца няўзгодненай з цэнтральнымі ўладамі. Акрамя чатырох правінцый аўтаноміі, Сулейманія, Эрбіль, Кіркук і Халабджа, курдскі ўрад таксама кантралюе часткі правінцый Найнава, Кіркук і Дыяла, якія цэнтральным урадам лічацца тэрыторыямі, якія поўнасцю падначаленыя непасрэдна ўраду Ірака. Разам з тым, курдскі ўрад прэтэндуе на пэўныя тэрыторыі на поўдзень ад сваёй фактычнай тэрыторыі, падкантрольныя цэнтральнаму ўраду Ірака.

Гл. таксама

Адносіны паміж Іракскім Курдыстанам і Сірыйскім Курдыстанам

Зноскі

↑ The Kurdish language (англ.)(недаступная спасылка). Kurdistan Regional Government (28 чэрвеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2014. Праверана 9 кастрычніка 2014.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Іракскі Курдыстан

[1] The Kurdish language (англ.)(недаступная спасылка). Kurdistan Regional Government (28 чэрвеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2014. Праверана 9 кастрычніка 2014.

[1]