Язэп Юхо

Язэп Юхо
	Язэп Юхо; лац. Jazep Jucho
Дата нараджэньня	19 сакавіка 1921
Месца нараджэньня	Менск, БССР;
Дата сьмерці	29 ліпеня 2004 (83 гады)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь;
Месца вучобы	Менскі юрыдычны інстытут
Занятак	гісторык, юрыст, прафэсар унівэрсытэту
Навуковая сфэра	правазнаўства
Месца працы	Юрыдычны факультэт БДУ
Сябра ў	Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына
Навуковая ступень	доктар юрыдычных навук[d]
Вучні	Таісія Доўнар
Узнагароды	прэмія імя У. І. Пічэты[d]

Язэ́п Алякса́ндравіч Юхо́ (19 сакавіка 1921 — 29 ліпеня 2004) — беларускі гісторык права. Доктар юрыдычных навук (1982), прафэсар катэдры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права юрыдычнага факультэту БДУ (1983).

Язэп Юхо — заснавальнік першай навуковай школы дзяржавы і права Беларусі, сябра Вялікай Рады міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «ЗБС Бацькаўшчына».

Біяграфія

Нарадзіўся ў Пінску^[1] 19 сакавіка 1921 году. Скончыў школу (1938) і паступіў у Беларускі політэхнічны інстытут. У 1939 годзе забраны ў войска, пачаў служыць у Горкаўскай вучэльні зэнітнай артылерыі.

Вайну 20-гадовы Язэп Юхо пачаў пад Масквой камандзірам агнявога ўзводу. Потым — Паўднёвы і Заходні франты, дзе ён быў намесьнікам камандзіра зэнітнай гаргары і начальнікам артылерыі стралковага палку. Атрымаў 2 цяжкія параненьні. Заходні фронт быў пераўтвораны ў 3-ці Беларускі фронт. Зь ім Язэп Аляксандравіч вызваляў Віцебск, Полацак, дайшоў да Ўсходняй Прусіі. Скончыў вайну ў званьні маёра.

Узнагароджаны ардэнамі «Чырвонай Зоркі», «Айчыннай вайны» 1-й ступені, мэдалямі.

У 1946 годзе звольніўся з арміі. Скончыў Менскі юрыдычны інстытут (1949), а ў 1954 годзе — асьпірантуру ў Інстытуце філязофіі і права АН Беларусі.

Працоўная дзейнасьць

Народны судзьдзя Варашылаўскага раёну г. Менску (1949—1951)
Навуковы супрацоўнік Інстытуту філязофіі і права АН БССР (1952—1956)
Дацэнт катэдры грамадзянскага і грамадзянска-працэсуальнага права юрыдычнага факультэту БДУ (1956—1960)
Намесьнік старшыні юрыдычнай камісіі пры Савеце Міністраў БССР (1960—1964)
Загаднік катэдры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права БДУ, намесьнік дэкана юрыдычнага факультэту БДУ
Прафэсар катэдры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права юрыдычнага факультэту БДУ

Навуковая дзейнасьць

Язэп Юхо — аўтар больш як 200 навуковых працаў.

1954 — абарона ў Інстытуце дзяржавы і права АН СССР кандыдацкай дысэртацыі на тэму: «Устанаўленьне Савецкай улады ў Заходняй Беларусі ў 1939 г.»
1980 — абарона ў Кіеўскім дзяржаўным унівэрсытэце імя Т. Шаўчэнкі доктарскай дысэртацыі на тэму: «Грамадзка-палітычны лад і права Беларусі ў XVI ст.»

Браў удзел у падрыхтоўцы праекту Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь 1994 году. Быў адным з ініцыятараў і аўтараў перавыданьня, перакладу, напісаньня камэнтараў і даведніка да Статуту ВКЛ 1588.

Абгрунтаваў, што Статуты ВКЛ былі першымі ў Эўропе дасканалымі зводамі законаў. Распачаў распрацоўку дзяржаўна-прававых поглядаў Ф. Скарыны і прапанаваў ідэю пра ягоны ўдзел у складаньні і рэдагаваньні Статуту ВКЛ 1529 году. Выказаў палажэньне пра канфэдэрацыйны падзел Рэчы Паспалітай, якая складалася з 2 самастойных і сувэрэнных дзяржаваў — Вялікага Княства Літоўскага і Кароны Польскай. Пачаў вывучэньне ў Беларусі жыцьця і дзейнасьці Т. Касьцюшкі. Дасьледаваў паходжаньне імёнаў, якія надаваліся Беларусі ў розныя часы^[1].

Суаўтар першага «Юрыдычнага энцыкляпэдычнага даведніка» на беларускай мове. Аўтар вядомых дапаможнікаў «Гісторыя дзяржавы і права Беларусі» і «Кароткі нарыс па гісторыі дзяржавы і права Беларусі».

Літва і ліцьвіны

У 1968 годзе падкрэсьліваў у часопісе «Полымя»^[2]: «У афіцыйных дакумэнтах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч «Літвы», для ўсяе тэрыторыі Беларусі другога найменьня наагул не існавала, і ўвесь народ называлі Літвою. У нашай жа гістарычнай літаратуры да цяперашнага часу ігнаруюць гэтае найменьне народу, якое ён насіў больш чым 500 гадоў».

Крыніцы

^ ^а ^б ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 773.
^ Юхо Я. Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Они прожили достойную жизнь. Юрыдычны факультэт БДУ. Праверана 19 сакавіка 2011 г.

[evkl-1] а ^б ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 773.

[2] Юхо Я. Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.

[1]

[2]