Перайсьці да зьместу

Кацусіка Хакусай

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Кацусіка Хакусай
Імя пры нараджэньні 葛飾北斎
Дата нараджэньня 31 кастрычніка 1760(1760-10-31)[1][2]
Месца нараджэньня Эда, Японія
Дата сьмерці 10 траўня 1849(1849-05-10)[3][2][4][…] (88 гадоў)
Месца сьмерці Эда, Японія
Занятак мастацтва, гравюра
Навуковая сфэра укіё-э[d], малярства[5], выяўленчае мастацтва[5], wood engraving technique[d][5], графіка[d][5], illustration[d][5] і малюнак[5]
Гады дзейнасьці 1808[6] і 1849
Жанры укіё-э[d][7] і партрэт[7]
Плынь ўкіё-э
Працы цыкль пэйзажных гравюраў «36 відарысаў на гару Фудзі»
Подпіс Выява аўтографу

Кацусіка Хакусай (па-японску: 葛飾北斎 — болей вядомы як проста Хакусай, што перакладаецца як Вучань паўночнай зоркі) — адзін з найвыбітных японскіх мастакоў і гравэраў, які маляваў у стылі ўкіё-э. Нарадзіўся ў кастрычніку ці лістападзе 1760 году ў Эда (цяпер Токіё), памёр 10 траўня 1849 году.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сапраўдным імем Хакусай было Такітара, але ён працаваў пад шматлікімі псэўданімамі, напр. Schunrō, Sōri, Taito, Manji. Ён нарадзіўся ў квартале Варагэсуй раёну Ходзё, Эда. Вучыўся мастацтву ў майстэрні Сунсё (1726—1792 гады). Хутка ён стаў вядомы як вельмі працавіты мастак, выдатны гравэр, ілюстратар і карыкатурыст. У 1779 годзе Хакусай стварыў сэрыю тэатральных партрэтаў. У 1791 годзе яго запрасілі стварыць некалькі гравюраў для выдаўца Цутая Дзюдзабура.

«Паўднёвы вецер, чыстае неба».

1793 і 1794 гады сталі пераломнымі ў жыцьці Кацусіка Хакусай. Ён адмовіўся ад агульнапрынятага стылю і стаў выпрацоўваць уласны, вывучаючы японскія школы жывапісу Рымпа і Тоса, а так сама эўрапейскую пэрспэктыву.

У 1795 годзе выйшлі яга ілюстрацыі да паэтычнай анталёгіі «Кэка Эда мурасакі». У наступныя тры гады Хакусай стварае шмат гравюраў і альбомных лістоў. Апошнія «сурымона" — мелі вялізарны посьпех. Пасьля гэтага іншыя мастакі пачалі капіраваць стыль Кацусіка Хакусай. З гэтага часу мастак пачаў пастаянна выкарыстоўваць свой псэўданім «Хакусай», якім ён падпісваў гравюры і жывапісныя працы.

Выявы купальшчыкаў з «Мангі» Хакусая.

З гэтага часу мастак, атрымаўшы некаторы аўтарытэт, часта выстаўляў свае творы для грамадзтва. У 1804 годзе на тэрыторыі храму Эда, Хакусай намаляваў выяву Бадгідгармы памерам 240 м². У 1804—1813 гады ён маляваў ілюстрацыі для камічных аповесьцяў «ёміхон», вядомых аўтараў Кёкутэя Бакіна і Рутэя Танэхіка.

У сваіх творах ён, звычайна, маляваў некалькі людзей, адлюстроўваючы атмасфэру японскага жыцьця. Акрамя таго, Хакусай маляваў партрэты сучасных яму паэтаў. Акрамя людзей ён маляваў кветкі, будынкі, масты і г.д. З дапамогай сваіх вучняў Хакусай здолеў выдаць 15 тамоў эскізаў і рысункаў «Манга» ў 1814 годзе.

Яго працы значна паўплывалі на эўрапейскіх экспрэсіяністаў, такіх яе Клёд Манэ і г.д. Адной зь яго найвядомых працаў зьяўляецца цыкл пэйзажных гравюраў «36 відаў на гару Фудзі», які быў створаны ў 1826—1833 гады у навакольлі Токіё. Ён складаецца з 46 гравюраў (10 было дадана пазьней). У канцы 1934 году, перад выхадам сэрыі кніжнай гравюры «Фугаку хякэй», мастак пакінуў Эда і год жыў у працоўным раёне на паўвысьпе Міюра на поўдзень ад Эда. У гэты час (1935 год) пачала выдавацца яго апошняя сэрыя гравюраў «Хякунін ісю ўба га этокі» — «Сто вершаў у выкладаньні няні» (выявы да зборніка «100 вершаў 100 паэтаў»). Усяго ў гэтай сэрыі было 28 гравюраў і 62 эскізы.

Малюнак «Рэгіён Хадагая, тракт Такайда» з цыклю «36 відарысаў на гару Фудзі».

У 1936 годзе Хакусай вярнуўся ў Эда, калі горад быў зруйнаваны мясцовай бяднотай, і яму давялося гандляваць уласнымі карцінамі каб зарабіць на ежу. У 1839 годзе ў майстэрні Кацусіка Хакусай адбыўся пажар, які зьнішчыў усе накіды і працоўныя матэрыялы. Пасьля гэтага мастак амаль перастаў працаваць.

У веку 83 гадоў Хакусай выправіўся ў Абусэ ў правінцыі Сінана (цяпер прэфэктура Нагана) на запрашэньне заможнага земляроба Такая Казана, дзе ён прабыў некалькі гадоў[8]. За час знаходжаньня там ён стварыў некалькі шэдэўраў, у тым ліку «Мужчынскую хвалю» і «Жаночую хвалю»[8]. Паміж 1842 і 1843 гадамі, як творца сам называў гэтую працэдуру як «штодзённы экзарцызм», Хакусай кожную раніцу маляваў чарніламі на паперы кітайскіх ільвоў як абярэг ад няшчасьцяў[9][10]. Хакусай працягваў працаваць амаль да свайго скону, стварыўшы на пачатку 1849 году «Дымны цмок уцякае з гары Фудзі»[11] і «Тыгра ў сьнезе».

Самым вядомым вучнем Кацусіка Хакусай стаў Татоя Хакэй, які маляваў ілюстрацыі для кніг і «сурымона». У сваім жыцьці Хакусай намаляваў ілюстрацыі для прыкладна 500 кніжак, зь якіх частку напісаў сам.

Спадчына

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Вокладка партытуры Клёда Дэбюсі «Мора».

Хакусай меў дасягненьні ў розных сфэрах як мастак. Больш за 70 гадоў ён рабіў эскізы кніжных ілюстрацыяў і гравюры на дрэве, эскізы і жывапіс[12]. Хакусай быў адным зь першых экспэрымэнтатараў з заходняй пэрспэктывай сярод японскіх мастакоў[13]. Сам Хакусай знаходзіўся пад уплывам Сэсю і іншых пралстаўнікоў кітайскага жывапісу[14]. Ягоны ўплыў меў распаўсюд ва ўсім сьвеце, у тым ліку сярод ягоных заходніх сучасьнікаў у Эўропе XIX стагодзьдзя, калі пачалася цікавасьць да япанізму, які пачаўся з захапленьня калекцыянаваньня японскага мастацтва. Некаторыя зь першых узораў можна было пабачыць у Парыжы, калі прыкладна ў 1856 годзе францускі графік, дызайнэр і калега многіх мастакоў-імпрэсіяністаў, такіх як Эдуард Манэ[15].

Хакусай таксама паўплываў на рух імпрэсіянізму. Тэмы, якія паўтараюць ягоную творчасьць, раскрываюцца ў творчасьці Клёда Манэ і П’ера-Агюста Рэнуара, а таксама ў стылі мадэрн, або югендштыль у Нямеччыне. Ягоныя гравюры на дрэве зьбіраліся многімі эўрапейскімі мастакамі, у тым ліку Эдгарам Дэга, Полем Гагенам, Густавам Клімтам, Францам Маркам, Аўгустам Маке, Эдуардам Манэ і Вінцэнтам ван Гогам[16]. Дэга лічыў, што Хакусай ня проста адзін мастаком сярод іншых у плывучым сьвеце, а ён асобны востраў, кантынэнт альбо нават цэлы сьвет[17]. Матыў удару хлыстом Гэрмана Обрыста стаў прыкладам нована руху, які знаходзіўся пад прыкметным уплывам творчасьці Хакусая. Паэма «Мора» францускага кампазытара Клёда Дэбюсі, зь якім ён дэбютаваў у 1905 годзе, як мяркуецца, быў натхнёны творам Хакусая «Вялікая хваля». Гэты твор быў у гасьцінным пакоі кампазытара, і ён адмыслова папрасіў скарыстаць яе на вокладцы апублікаванай партытуры, якая атрымала шырокі распаўсюд, а сама музыка ўлучала японскія гармоніі[18].

Нават па ягонай сьмерці выставы твораў аўтара маюць папулярнасьць. У 2005 годзе ў Такійскім нацыянальным музэі ладзілася выстава мастка, якую пабачыла найбольшая колькасьць наведвальнікаў сярод усіх выставаў у тым годзе[19]. Некалькі карцінаў з такійскай выставы таксама былі выстаўленыя ў Вялікабрытаніі. У 2017 годзе Брытанскі музэй правёў першую выставу твораў Хакусая пазьнейшых гадоў. Сярод прац, улучаных у экспазыцыю, была «Вялікая хваля»[20].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Hokusai // Lambiek Comiclopedia (анг.) — Lambiek, 1999.
  2. ^ а б Hokusai // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
  3. ^ RKDartists (нід.)
  4. ^ Katsushika Hokusai // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
  5. ^ а б в г д е Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  6. ^ 1808 // https://hdl.handle.net/20.500.11840/698540
  7. ^ а б https://www.rijksmuseum.nl/en/rijksstudio/2084333--etamemeta/collections/colour-woodcut-xylography?ii=0&p=0
  8. ^ а б «Welcome to the World of Hokusai, an „Old Man Mad About Painting“!». Hokusai Kan. Hokusai Museum.
  9. ^ Machotka, Ewa (2009). «Visual Genesis of Japanese National Identity: Hokusai’s Hyakunin Isshu». Peter Lang. — ISBN 978-90-5201-482-1.
  10. ^ «Fine Japanese Art, lot 252». Bonhams.
  11. ^ «The Dragon of Smoke Escaping From Mount Fuji, 1849 by Hokusai». Katsushika Hokusai.
  12. ^ Finley, Carol (1.01.1998). «Art of Japan: Wood-block Color Prints». Lerner Publications. — ISBN 978-0-8225-2077-1.
  13. ^ Kadar, Endre E.; Effken, Judith A. (5.11.2008). «Paintings as Architectural Space: „Guided Tours“ by Cézanne and Hokusai». Ecological Psychology. 20 (4): 299—327. — doi:10.1080/10407410802421874.
  14. ^ «Life and Art of Katsushika Hokusai» in From the Floating World: Part II: Japanese Relief Prints. California State University, Chico.
  15. ^ Wilson-Bareau, Juliet, ed. (2004). «Manet by himself: Correspondence and conversation» (2nd ed.). London: Time Warner Books UK. — С. 24. — ISBN 0-316-72809-8.
  16. ^ Rhodes, David (2011). «Hokusai Retrospective». The Brooklyn Rail.
  17. ^ «How, after death, Hokusai changed art history». Phaidon.
  18. ^ Thompson, Sarah E. (2023). «Hokusai: Inspiration and Influence» (1st ed.). Boston, MA: MFA Publications. — С. 116. — ISBN 9780878468904.
  19. ^ Brown, Kendall H. (13.08.2007). «Hokusai and His Age: Ukiyo-e Painting, Printmaking and Book Illustration in Late Edo Japan (review)». The Journal of Japanese Studies. 33 (2): 521—525. — doi:10.1353/jjs.2007.0048.
  20. ^ Carelli, Francesco (2018). «Hokusai: beyond the Great Wave». London Journal of Primary Care. 10 (4): 128—129. — doi:10.1080/17571472.2018.1486504. PMID 30083250.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Кацусіка Хакусай — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Кацусіка_Хакусай&oldid=2564317»