Эстәлеккә күсергә

Украина иҡтисады

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
12:29, 15 октябрь 2022 өлгөһө; InternetArchiveBot (фекер алышыу | өлөш) (Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.2)
(айырма) ← Алдағы өлгө | Ағымдағы өлгө (айырма) | Киләһе өлгө → (айырма)
Украина иҡтисады
Файл:Kiev maydan.JPG
Валюта

Гривна (UAH)
(= 100 тин)

Фискаль йыл

календарь

Халыҡ-ара
ойошмалар

ВТО (с 2008)
ОЧЭС
СНГ ирекле сауҙа зонаһы (с 2011)
Украина һәм Европа союзы араһында ассоциация тураһында килешеү ( 2014)

Статистика
ВВП (номиналь)

90,5 млрд доллар (63 урын, 2015)[1]

Һатып алыу мөмкинселеге (ППС) буйынса ВВП

339,5 млрд доллар (49 урын, 2015)[2]

ВВП үҫеше (ППС буйынса)

2,2 % (2016)(без Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһына ҡушылыуы һәм АТО) зонаһы
−9,9 % (2015)[3]
−6,8 % (2014)[4] (−8,2 % ВБ мәғлүмәттәренә ярашлы[5])

Бер кешегә ВВП (ППС буйынса)

8666 доллар (105 урын, 2014)[6]

Иҡтисад йүнәлештәре буйынса ВВП

ауыл хужалығы: 13,3 % (2015)
сәнәғәт: 24,4 % (2015)
хеҙмәтләндереү өлкәһе: 62,7 % (2015)[7]

Инфляция (ИПЦ)

43,3 %[8] (2015, йылдар буйынса ҡарарға.[9])

Ярлылыҡ сиге артындағы халыҡ

24,3 % (2015, по данным ПРООН)[10]

Кеше үҫеше индексы (ИЧР)

0,747 (юғары, 2014)

Иҡтисади яҡтан әүҙем халыҡ

20,1 млн (сентябрь 2014)[11]

Йүнәлеш буйынса эшләүсе халыҡ

ауыл хужалығы: 5,6 % (2013)
сәнәғәт: 26,1 % (2013)
хеҙмәтләндереү өлкәһе: 68,4 % (2013)

Эшһеҙлек кимәле

9,1 % (2015)[12]
9,7 %, или 1,8 млн (2014)[13]
5 млн. тирәһе (2015)[12][14][15]

Төп өлкәләр

ауыр сәнәғәт (тау-металлургия комплексы), металл эшкәртеү һәм машина төҙөү, нефть менән газ һәм энергия табыусы сәнәғәт, химия и фармацевтика, ағас эшкәртеү һәм целлюлоза-ҡағыҙ сәнәғәте, еңел сәнәғәт, ауыл хужалығы, аҙыҡ-түлек сәнәғәте, йөк һәм пассажир транспорыт, туризм, фән менән бәйле технологиялар трансферы

Тышҡы сауҙа
Экспорт

36,4 млрд доллар (2016) [16]

Экспорт статьялары

ҡара һәм төҫлө металллар, яғыулыҡ һәм нефть тауарҙары, химикатттар, машина һәм транспорт ҡоролмалары, аҙыҡ-түлек тауарҙары

Экспорт буйынса партнёрҙар

Европа Берләшмәһе Европа Берләшмәһе 34 %
Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы 12,7 %
Төркиә Төркиә 7,3 %
Ҡытай Ҡытай 6,3 %
Мысыр Мысыр 5,5 %

Импорт

37,5 млрд долларов (2015) [16]

Импорт статьялары

энергия ресурстары (в тәбиғи газ газ), машина һәм ҡоролмалар, химикаттар

Импорт буйынса партнёрҙар

Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы 19,9 %
Германия Германия 10,4 %
Ҡытай Ҡытай 10,1 %
Беларусь Беларусь 6,7 %
Польша Польша 6,2 %

Дәүләт финанстары
Дәүләт бурысы

2,358 трлн грн, йәки яҡынса 70,97 млрд доллар (81,8 % ВВП) (2017)[17]

Тышҡы бурыс

126,31 млрд доллар (Ҡалып:Артыу96,5 % ВВП) (2014)[18]
138,3 млрд доллар(75,4 % ВВП[18]) (2013) [6]

Дәүләт килемдәре

26,52 млрд доллар (2017) [6]

Дәүләт сығымдары

29,06 млрд доллар (2017) [6]

Если не оговорено иное, все цифры даны в долларах США

Украина иҡтисады — донъяла 134-се үлсәмле ВВП (номинал) йән иҫәбенә, илдәр исемлеге ( МВФ-тың 2015 йылға биргән мәғлүмәте буйынса).

Күҙәтеү, төп күрһәткестәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Региональ айырмалыҡтар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Украинаның иҡтисади райондары
     Причерноморский     Северо-Восточный     Карпатский     Центральный     Приднепровский      Столичный район     Подольский     Северо-Восточный     Донецкий

Иҡтисади яҡтан иң үҫешкән региондар — Донбасс (Донецк өлкәһе һәм Луганск өлкәһе), Приднепровье (Днепропетровск өлкәһе һәмЗапорожск өлкәһе), шулай уҡ Киев, Харьков, Одесса, Львов ҡалалары. Аграр яҡтан иҡтисади үҫешкән райондар: Подольск, Үҙәк һәм Причерноморск.

Украина ППС –һы һәм СССР-ҙың тарҡалыу арҡаһында барлыҡҡа килгән башҡа эре дәүләттәрҙең йән башына ВВП-ның үҫеш динамикаһы. Сығанаҡ: Бөтә донъя Банкыһы
Украина ППС –һы һәм Польшаның йән башына ВВП-ның үҫеш динамикаһы. Сығанаҡ: Бөтә донъя Банкыһы

br>Иҫкәрмә: Башланғыс файл — интерактив]]

Украинаның ВВП динамикаһы[19]
Йыл ВВП, млрд.
(милли валютала)
ВВП, млрд.
(АҠШ доллары)
ВВП ППС, (млрд. доллар)
ВВП кимәле

үткән йылда( %-та)

! ВВП кимәле
(1990 йылда %-та )[20]
1990* 0,000* 293,235* 505,504* 0,000* 100,0*
1991* 0,001* 101,116* 458,430* -8,700* 91,3
1992 0,052 22,193 318,309 -9,900* 82,3
1993 1,587 35,025 277,653 -14,799 70,6
1994 12,449 38,012 219,007 -22,766 54,4
1995 56,381 38,275 196,427 -12,142 47,8
1996 84,308 46,083 180,309 -9,851 43,0
1997 96,559 51,867 177,572 -3,175 41,7
1998 106,103 43,315 176,240 -1,815 40,9
1999 134,904 32,661 178,575 -0,203 40,8
2000 175,888 32,331 193,472 5,932 43,2
2001 211,175 39,309 216,141 9,227 47,2
2002 234,138 43,956 231,177 5,340 49,7
2003 277,355 52,010 258,226 9,517 54,4
2004 357,544 67,226 296,623 11,795 61,0
2005 457,325 89,282 315,569 3,071 62,7
2006 565,018 111,885 349,893 7,571 67,3
2007 751,106 148,734 388,715 8,216 72,2
2008 990,819 188,240 405,232 2,243 74,2*
2009 947,042 121,552 346,506 -15,136 63,3*
2010 1079,346 136,011 351,656 0,261 65,8*
2011 1299,991 163,161 378,532 5,466 69,2*
2012 1404,669 175,707 386,425 0,239 69,3*
2013 1465,198 179,572 392,619 -0,027 69,4*
2014 1586,915 132,343 372,920 -6,553 64,8*
2015 1979,458 90,524 339,481 -9,870 62,4*
2016** 2279,954 83,550 347,885 1,481 63,3*
2017** 2595,030 93,547 361,645 2,540 64,9*
2018** 2914,289 102,961 380,192 3,030 66,9*
2019** 3213,589 112,375 402,091 3,540 69,3*
2020** 3541,980 122,875 426,791 3,980 72,0*
2021** 3904,678 134,345 452,991 4,000 74,9*

* Экстраполированные значения.

** МВФ-тың йыллыҡ күҙаллауы. Ҡалып:Чистить

Украина тармаҡтары буйынса 2015 йылда ВВП составы[21]
Вид производства млн грн %
Общий ВВП 1 979 458 100
Украинаның ауыл хужалығы, Украина иҡтисады#Урман сәнәғәте һәм балыҡ тоту хужалыҡтары 236 003 11,92
Ер аҫты байлыҡтарынтабыу сәнәғәте һәм карьерҙарҙы эшкәртеү 94 824 4,79
Эшкәртеү сәнәғәте 239 066 12,08
Электр энергияһы, газ, пар һәм кондиционирланған һауа менән тәьмин итеү 54 155 2,74
Һыу менән тәьмин итеү; канализация, ҡалдыҡтарҙы эшкәртеү 9 523 0,48
Төҙөлөш 44 671 2,26
Күмәртәләп һәм берәмләп һатыу; автотранспорт һәм мотоциклдарҙы ремонтлау 288 096 14,55
Украинала транспорт, склад хужалығы, почта һәм курьер хеҙмәтеь 131 209 6,63
Ваҡытлыса урынлаштырыу һәм туҡланыуҙы ойоштороу 11 531 0,58
Мәғлүмәт һәм телекоммуникациялар 67 822 3,43
Финанс һәм страхка эшмәкәрлеге 61 334 3,1
Күсемһеҙ мөлкәт менән операция 110 434 5,78
Профессиональ, фәнни һәм техник эшмәкәрлек 53 847 2,72
Аадминистратив өлкәлә һәм ярҙамсы хеҙмәтләндереү 20 786 1,05
Дәүләт идараһы һәм оборона; мотлаҡ социаль страховка 94 294 4,76
Мәғариф 83 285 4,21
Һаулыҡ һаҡлау һәм социаль ярҙам 55 628 2,81
Сәнғәт, спорт, күңел асы һәм ялдар 12 258 0,62
Башҡа төрлө уңайлыҡтар күрһәтеү 12 606 0,64
Тауарға һалым 298 086 15,06

1980 йылдар уртаһында, «Үҙгәртеп ҡороуҙар» башланыу менән, Украина ССР-ы иҡтисады бер өлөшө булған, СССР иҡтисадында кире тенденциялар көсәйә. Чернобыль АЭС-ындағы авария хәлде ҡырҡыулаштырып ебәрә, уның ликвидацияһы күп кенә көс һәм сығым талап итә.

XII биш йыллыҡта (1986—1990) ВНП-ның уртаса йыллыҡ үҫеш темпы  2,4 %-ҡа тиклем түбәнәйә (сағыштырыу өсөн: X- ла йылына 4,8 % һәм XI биш йыллыҡта йылына  3,7 %), ә 1990 йылда бөтөнләй кире булып сыға [22]. 

1990 йылдың 16 июлендә УССР Юғары Советы Украинаның дәүләт суверенитеты тураһында Декларация ҡабул итә.,. Был деклорация Украинаның иҡтисади үҙаллылығын иғлан итә һәм бойондороҡһоҙ тышҡы сәйәсәт алып барыуға хоҡуҡлы булыуын белдерә (шул иҫәптән, тышҡы иҡтисади сәйәйсәт тә). Иҡтисадты үҙгәртеү өсөн,норматив-хоҡуҡи база булдырыу буйынса эш башлана.

  1. Сайт МВФ
  2. Сайт МВФ
  3. Украинала 2015 йылда ВВП-ның түбәнәйеүе 10%-ҡа тиклем тиҙерәк үтә
  4. Иҫәпләү палатаһы Украинала ВВП-ның 9 ай эсендә 13 % -ҡа түбәнәйеүен һанай // Finance.UA
  5. Бөтә донъя Украинала 2015 йылда ВВП-ның түбәнәйеүен юрай // Минфин.ua
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 The World Bank: GDP based on purchasing-power-parity (PPP) per capita GDP Бөтә донъя банкыһы: ВВП (ППС) халыҡтың йән башына. Бөтә илдәр. (инг.)
  7. CIA
  8. Иҡтисад үҫеше министрлығы: инфляция сәбәптәре тураһында: Бөтәһенә лә гривна девальвацияһы ғәйепле / Яңылыҡтар / Finance.UA
  9. 2000 йылдан Украинала инфляция индексы
  10. Об Украине, ПРООН на Украине (укр.)
  11. Украинаның иҡтисади әүҙем халҡы 20,1 миллион кешегә ҡыҫҡарҙы // УНИАН 2014 йылдың 24 декабренән
  12. 12,0 12,1 Украинала эшһеҙлек кимәле үткәән йылда 9,1% тәшкил итте // Finance.UA
  13. Рәсми рәүештә: Украинала 2 миллион кеше эшһеҙ / Яңылыҡтар / Finance.UA
  14. Эшһеҙлек - Украинала 5 млн йәшерен эшһеҙ кеше - zn.ua
  15. Украинала 5 млн йәшерен эшһеҙ кеше – Госстрах башлығы // УНИАН
  16. 16,0 16,1 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; ukrstat төшөрмәләре өсөн текст юҡ
  17. [1] // korrespondent.net
  18. 18,0 18,1 НБУ: Украинаның 2014 йылға тышҡы бурысы кәмегән— Минфин
  19. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=77&pr.y=19&sy=1992&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=926&s=NGDP_RPCH%2CNGDP%2CNGDPD%2CPPPGDP&grp=0&a= МВФ мәғлүмәте буйынса. (инг.)
  20. Украина статистика комитеты
  21. Украина Дәүләт статистикаһы мәғлүмәттәре: 23.03.2016 йылға ҡарата
  22. СССР-ҙа 1990 йылда халыҡ хужалығы. — М.: Финанстар һәм статистика, 1991. 2012 йыл 21 ғинуар архивланған.