Buxara əmirliyi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Yarı müstəqil dövlət (Rusiya protektoratı altında 1873–1917)
Buxara əmirliyi
fars. امارت بخارا
özb. Buxoro amirligi
Bayraq[d]
Bayraq[d]
Buxara Əmirliyi (yaşıl rəngdə).1850-ci illər.
Buxara Əmirliyi (yaşıl rəngdə).1850-ci illər.
 
 

Paytaxt Buxara
Dilləri fars dili
Rəsmi dilləri Özbək
Fars dili[1]
Dövlət dini Sünni İslam, Şiə İslam, Sufizm (Nəqşibəndilik), Zərdüştilik, İudaizm
Valyuta Rubl
Əhalisi

2478000[2]

(1875-ci il)
1200000[3]

(1908-ci il)
İdarəetmə forması Mütləq monarxiya
Xan
 • 1785–1800 Mir Məsum Şah Murad (ilk)
 • 1911–1920 Seyid Alim xan (son)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Buxara Əmrliyi (Özbəkcə: Buxoro Amirligi (1785 – 1920)), Həştərxan hakimiyyətinin son xanı olan Əbul Qazi zamanında, Məhəmməd Rəhm Xan rəhbərliyindəki Monqol mənşəli ancaq Çingiz xan soyundan olmayan Manqıtlar 1747-ci ildə Buxaranı işğal edərək 1753-cü ildə Əmrliyini elan etmişdi. Dövrün Orta Asiyanın adətinə görə Çingiz Xan soyundan gəlməyən Xan ola bilmədiyi üçün 1756-cı də "Əmir əl-Möminin" ünvanını istifadə etmişdi və 1785-ci ildə Həştərxan hakimiyyətinin Buxara xanlığına son qoymuşdur.

1747-ci ildə Nadir Şahın ölümündən sonra, Muhammad Rəhm Xan, Abulfayz Xanı və onun oğulunu öldürdülər, beləcə Cani hakimiyyətinə son qoyuldu. Bundan sonra əmrlər oyuncaq xanlara icazə verdilər, Abdul Qazi Xanın ölümündən sonra Mir Günahsız Şah Muradın taxta çıxması üçün imkan yarandı[4]

Manqıtler zamanında xanlığın sərhədləri daralmağa başladı və XIX əsrin sonlarına doğru mərkəz olan Buxaraın da ruslar tərəfində işğalından sonra Buxara xanlığı Rus boyunduruluğuna keçdi və 1920-ci ildəki Sovet işğalına qədər yarı müstəqil qaldı. Xanlıq torpaqları 1860-cı ilə qədər bugünkü Türkmənistanı, Özbəkistanın qərbini və Qazaxıstanın cənub-qərbini əhatə edirdi.

Xivə xanlığıKokand xanlığı ilə birlikdə Özbək üç xanlığı olaraq xatırlanmışdır.

Buxara Əmrləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. "Roy (2000), The new Central Asia: the creation of nations, p.70". 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.
  2. E.K. Travel from Orenburg to Bukhara. Foreword N.A. Halfin. Moscow, The main edition of the eastern literature of the publishing house "Science", 1975. (in Russian:Мейендорф Е. К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. Предисл. Н. А. Халфина. М., Главная редакция восточной литературы издательства "Наука", 1975.) [ölü keçid]
  3. "Arxivlənmiş surət". 2015-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.
  4. Soucek Svat, A History of Inner Asia (2000), səhifə 179–180

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]