Adolfo Peres Eskivel

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Adolfo Peres Eskivel
isp. Adolfo Pérez Esquivel
Adolfo Peres Eskivel 2010-cu ildə
Adolfo Peres Eskivel 2010-cu ildə
Doğum tarixi 26 noyabr 1931(1931-11-26)[1][2][…] (93 yaş)
Doğum yeri
Vətəndaşlığı Argentina Argentina
Milliyyəti argentinalı
Təhsili La Plata Milli Universiteti
Fəaliyyəti rəssam, heykəltaraş, yazıçı, ictimai fəal
Mükafatları Nobel mükafatı Nobel sülh mükafatı (1980-cu il)
Pacem Terris Sülh və Azadlıq mükafatı (1999)
İmza
adolfoperezesquivel.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Adolfo Peres Eskivel (isp. Adolfo Pérez Esquivel — (26 noyabr 1931-ci il təvəllüdlü) argentinalı fəal, ictimai təşkilatçı, rəssam, yazıçı və heykəltaraşdır. Argentinanın son sivil-hərbi diktaturasına (1976–1983) qarşı çıxdığı üçün 1980-ci il Nobel sülh mükafatına layiq görüldü, bu müddət ərzində 14 ay həbsxanada yatdı, işgəncə gördü və mühakimə olunmadı; bu müddətdə həmçinin, məsafədən XXIII Papa İoann Sülh memorialını aldı.[4]

Həyatı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yaradıcılıq yolunun başlanğıcı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Qalisiyalı ispan mühacir balıqçı ailəsində anadan olmuşdur. Anası Perezs Eskivel üç yaşında olanda ölür. Uşaqlığı və gəncliyi Katolik kilsəsi, eləcə də Mahatma Qandi, Avqustin Avreli, Tomas Merton və digər mütəfəkkirlərin kitablarını oxumaqla keçib.[5]

Buenos Ayresdəki Manuel Belqrano adına sənət məktəbini bitirib. Sonra La Plata Milli Universitetində təhsil alıb. 1956-cı ildə üç övladı olan pianoçu Amanda Pereslə evlənirlər. Sonrakı illərdə, Peres Eskivel, əsərində Kolumbiyaya qədərki Amerikanın motivlərindən istifadə edən və alma-mater təhsili də daxil olmaqla Argentinanın müxtəlif təhsil müəssisələrində memarlıq fənlərindən dərs deyən məşhur heykəltaraş oldu. Nüfuzlu Milli İncəsənət mükafatını alır.

Sosial fəaliyyəti

[redaktə | vikimətni redaktə et]

1960-cı ildən başlayaraq xristian pasifist qruplarına qatıldı, 1970-ci ildə siyasi terrora etiraz olaraq demək olar ki, iki aylıq aclıq aksiyası keçirdi. 1968-ci ildə Argentinadakı vəziyyəti yaxşılaşdırmaq yollarının nəzərdən keçirildiyi Montevideoda (Uruqvay) Argentinalı kilsə, universitet və ictimai təşkilatların konfransına qatıldı. 1971-ci ildə keçirilən növbəti konfransda, katolik keşişlərin və kilisələrin yoxsullara kömək etmək səylərini birləşdirmək üçün hazırlanan Sülh və Ədalət Xidmətinin ("Servicio Paz y Justicia") qurulmasında iştirak etdi. 1972-ci ildə aylıq "Sülh və Ədalət" (Paz u lusticia) jurnalını təsis etdi.

1974-cü ildə Latın Amerikası icmaları şəbəkəsinin koordinatoru seçildi — qərargah yalnız Montevideodan Buenos-Ayresə köçürüldü. Argentinalı işçilərə kömək etməklə yanaşı, öz torpaqlarını təcavüzdən müdafiə edən Ekvador və Paraqvay hindularına da kömək etdi. 1975-ci ildə Braziliya hərbi polisi tərəfindən saxlanıldı və 1976-cı ildə Ekvadorda həbs edildi.

2011-ci ildə Liviya Vətəndaş müharibəsinə Avropanın müdaxiləsinə qarşı çıxdı və Suriya Vətən müharibəsinə müdaxilə edilməməsi barədə xəbərdarlıq etdi.[6] Prezident Barak Obamaya ABŞ -ı Üsama bin Ladeni mühakimə etməkdənsə öldürməyi təklif edən məktub göndərdi, çünki 11 sentyabr hadisələri ilə bağlı narahatlıq doğuran məlumatları ortaya çıxara bilərdi.[6] O, "Bilirsiniz ki, 11 sentyabr 2001-ci il faciəli hadisələri araşdıran insanlar var və bunun özbaşına çevriliş olduğuna dair sübutlar olduğunu iddia edirlər".[6] Daha sonra, "bu hadisə Əfqanıstan və İraqa, indi isə Liviyaya qarşı müharibə başlatmaq üçün mükəmməl bir bəhanə idi" deyə əlavə etdi və ABŞ-ni "bəla oxu" adlandırdı.

2017-ci ilin iyun ayında, Venesueladakı Nikolas Maduro hökumətini müdafiə edərək, ölkənin ABŞ tərəfindən təşkil edilən dövlət çevrilişinə cəhd edildiyini iddia etdi.

Diktatura dövründə insan hüquqları və təqiblər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Adolfo Peres Eskivel 1983-cü ildə.

1975-ci ildə Argentina İnsan Haqları Assambleyasının qurucularından biri idi. 1976-cı ilin martında hərbi çevrilişdən sonra sistematik repressiyalar zamanı, bu "Çirkli müharibə" əsnasında təşkilatı ilə hərbi diktaturanın qurbanlarına kömək etdi. Siyasi məhbuslara və ailələrinə kömək edən Ekumenik İnsan Haqları Hərəkatını da təşkil etdi.

Çevrilişdən dərhal sonra, hakimiyyət Sülh və Ədalət Xidmətinin qərargahını dağıtdı. Peres Eskivel özü 1977-ci ilin aprelində və bir ildən çox (14 ay) ittiham olunmadan həbs edildi və işgəncələrə məruz qaldı. Həbsdə olduğu müddətdə XXIII Papa İoann Sülh mükafatına layiq görülmüşdür. Onun azad edilməsində Amnesty International fəal iştirak edib. Nəticədə ABŞ prezidenti Cimmi Karterin etirazı da daxil olmaqla beynəlxalq təzyiqlər öz təsirini göstərdi və Peres Eskivel daha 9 ay ev dustaqlığında saxlanılsa da həbsdən azad edildi.[7]

Nobel sülh mükafatı və sonrakı illər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

1976-cı il Nobel mükafatçıları Meyrid Korriqan və Betti Uillyams onu Nobel mükafatına namizəd göstərdilər. Norveç Nobel Komitəsi, 1980-ci ildə 57 namizəd arasından Peres Eskiveli seçdi. Komitə sədri Con Sannes, Eskiveli "ictimai-siyasi azadlıqlar uğrunda mübarizədə zorakılıq etməmək prinsipinin yorulmaz bir müdafiəçisi" olaraq xarakterizə etdi: "Qaranlıqda sönməsinə icazə verilməyəcək bir işıq yandırdı." Sovet dissidenti Andrey Saxarov sürgündə olduğu Qorki şəhərindən laureata yazırdı: "Ədalət uğrunda məzlumlara dəstək üçün verdiyiniz enerjili mübarizəniz, başqa dünyada minlərlə kilometr uzaqda olan xalq tərəfindən yüksək qiymətləndirilir".[8]

Nobel mükafatından əldə etdiyinin əhəmiyyətli hissəsini xeyriyyə təşkilatlarına bağışladı. Sonradan, Peres Eskivel aktiv ictimai fəaliyyətini dayandırmadı: "May Meydanı Anaları" hərəkatını, ətraf mühit aktivliyini, "qənaət siyasətinə" və Amerikanın Azad Ticarət Bölgəsinin neoliberal layihəsinə qarşı yerli xalqların hüquqları uğrunda mübarizəni dəstəklədi.[9][10]

Sənət əsərləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Eskivelin işlərini[11] sərgilərdəki divar rəsmləri və abidələr təşkil edir. 1992-ci ildə Amerikanın fəthinin 500-cü ildönümünə həsr olunmuş "Yeni göy və yeni bir torpaq" adlı abidə, BMT QAK-ın İsveçrədəki Baş Qərargahındakı Qaçqınlar abidəsi; Monsiqnor Proano və yerli xalqlara həsr olunmuş Ekvadorun Riobamba kafedralindakı Latın Amerikası Xalqları Muralı və Barselonadakı Qandi Meydanında Mahatma Qandiyə həsr edilmiş bürünc heykəllər onun işləri sırasındadır.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Adolfo Perez Esquivel // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ Adolfo Maria Pérez Esquivel // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #11416794X // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  4. ↑ "Panelist:Adolfo Pérez Esquivel". OAS. February 20, 2002 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  5. ↑ "Adolfo Pérez Esquivel". Peace Jam. September 24, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  6. ↑ 1 2 3 Luis Fleishman, The Gaza Crisis and the Intellectual Left in Latin America: A Dark Picture Arxivləşdirilib 2021-09-13 at the Wayback Machine, The Americas Report: Center for Security Policy, December 6, 2012
  7. ↑ Adolfo Pérez Esquivel // Encyclopedia of World Biography. 2016-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.
  8. ↑ Carol Brennan. "Adolfo Pérez Esquivel". Contemporary Hispanic Biography. 2016-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.
  9. ↑ "Bergoglio no fue cómplice directo de la dictadura pero no tuvo el coraje para acompañar nuestra lucha". InfoNews. March 14, 2013. July 12, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 15, 2021.
  10. ↑ "Dos Nobel de la Paz discutieron por Venezuela: Pérez Esquivel apoyó al chavismo y Arias declaró que el país "dejó de ser una democracia hace mucho tiempo". NTN24. iyun 8, 2017. avqust 9, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: iyun 9, 2017.
  11. ↑ Obra Artística Arxivləşdirilib 2021-09-15 at the Wayback Machine. Official website of Adolfo Pérez Esquivel (in Spanish)

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Vikianbarda Adolfo Peres Eskivel ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Adolfo_Peres_Eskivel&oldid=7833409"