Text: Briäder Grimm „Chinder- un Huusmärli“ - Rumpelstilzchen
Briäder Grimm: Chinder- un Huusmärli (7. Uflag 1857)
Nr. 55 - Rumpelstilzchen - Rùmbelschdiilzli (Ibersetzig in dr Dialäkt vum Untere Markgräflerland)
S isch emool e Miler gsii, dää isch aarm gsii, aber der hed e scheeni Doochder ghaa. Nùù hed er mool chene mid em Cheenig schwäzen, ùn no hed er, wel er hed wele wie ne groose Man schyyne, zuen em gsaid:
„Ich haan e Doochder, die chaa Schdraau zue Gold schbine.“ Der Cheenig hed zem Miler gsaid: „Des isch e Chùnschd, wù mer gued gfald; wän dy Doochder esoo gschigd isch, wie der saisch, no bring si moorn i my Schlos, dèrd wil i si ùf d Broob schdele.“ Wù derno des Maidli zuen em broochd wooren isch, hed er s in e Chamere gfierd, wù ganz vol gsii isch mid Schdraau, hed ere Raad ùn Haschbel gee ùn hed gsaid: „Jez mach di an d Aarbed, ùn wän der hinichd bis moorne Moorge des Schdraau nid zue Gold verschbùne hesch, no muesch schdäärbe.“ No hed er d Chamere sälber zuegschlosen, ùn sii isch elai din bliibe.
Do isch nùù di aarm Milersdoochder ghogd ùn hed ùm s Lääbe ke Rood nid me gwisd, sii hed gaar nyd dervù verschdande, wie mer Schdraau zue Gold hed chene schbinen, ùn iiri Angschd isch als greeser wooren, as si ändli hed aafange hyyle. Doo isch zmools d Diiren ùfgangen, ùn e chlai Mänli isch yynechùù ùn hed gsaid: „Gueden Oobe, Jùmbfere Mileri, wùrùm hyyld sin esoo aarg?“ - „Aa“, hed s Maidli Andword gee, „ich sod Schdraau zue Gold schbinen ùn ich verschdand s nid.“ Hed s Mänli gsaid: „Was gisch mer, wän ich der s schbine due?“ - „My Halsband“, hed s Maidli gsaid. S Mänli hed s Halsband gnùù, hed sich voor s Reedli ghogd ùn Schnùùr, Schnùùr, Schnùùr, drèimool zoogen, isch d Schbuele vol gsii. No hed s en andri drùfgschdegd, ùn Schnùùr, Schnùùr, Schnùùr, drèimool zoogen, isch au di zwood vol gsii, ùn soo isch als fùùrdgange bis zem Moorge, no isch s ganz Schdraau verschbùne gsii, ùn di ganze Schbuele sin vol mid Gold gsii. Wù d Sùnen ùfgangen isch, isch scho der Cheenig chùù, ùn wùn er s Gold gsää hed, hed er gschduund ùn hed sich gfraid, aber sy Häärz isch nùme noo goldgydiger woore. Der hed d Milersdoochder in en anderi Chamere vol mid Schdraau broochd, wù noo greeser gsii isch, hed si ghaise, des au in ainere Naachd schbine, wän ere s Lääbe lieb gsii wäär. S Maidli hed sich aber nid gwisd hälfen ùn hed ghiile. No isch nomool d Diiren ùfgangen, ùn s chlai Mänli isch chùù ùn hed gsaid: „Was gisch mer, wän i der s Schdraau zue Gold schbine due?“ - „Myy Ring vùm Finger“, hed s Maidli Andword gee. S Mänli hed der Ring gnùù, hed wiider aafange schnùùre mid em Raad ùn hed bis demoorge s ganz Schdraau zue glänzigem Gold gschbùne ghaa. Der Cheenig hed sich moordsmääsig gfraid, wùn er des gsää hed, hed aaber alnoonig gnue am Gold ghaa, der hed d Milerdoochder in e noo greeseri Chamere vol mid Schdraau bringe loo ùn hed gsaid: „Die muesch noch in dääre Naachd verschbine, grooded der s aber, no sodsch my Frau wääre.“ - Wän s au ne Milersdoochder isch, hed er dänggd, e ryycheri Frau find i in der ganze Wäld nid. Wù s Maidlin elai gsii isch, isch s Mänli zem dridemool chùù ùn hed gsaid: „Was gisch mer, wän i der au desmool s Schdraau schbine due?“ - „Ich haa nyd me, wùn i der chend gee“, hed s Maidli Andword gee. „No verschbrich mer dy èèrschd Chind, wän der Cheenigi wiirsch.“ Wär waisd, wie des no good, hed d Milersdoochder dänggd ùn hed sich au in der Nood nid anderschd wise hälfe; si hed also im Mänli verschbroche, was es hed welen, ùn s Mänli hed derfiir s Schdraau non emool zue Gold gschbùne. Ùn wù demoorge der Cheenig chùù isch ùn ales gfùnde hed, wien er gwùnsche hed, no hed er si ghyrooden, ùn di scheen Milersdoochder isch e Cheenigi woore.
No me Joor hed sin e scheen Chind ùf d Wäld broochd ùn hed gaar nimi an des Mänli dänggd; do isch s zmools in iiri Chameren yynechùù ùn hed gsaid: „Nùù gimer, was der hesch verschbroche.“ D Cheenigi isch verschrogen ùn hed im Mänli ali Schez vùm Cheenigryych aabode, wän s ere s Chind wod loo. Aber s Mänli hed gsaid: „Nai, ebis Lääbigs isch mer lieber wie ali Schez vù der Wäld.“ Do hed d Cheenigi aafange joomeren ùn hyylen, as s Mänli Midlaid mid ere ghaa hed:
„Drèi Daag wil i der Zyd loo“, hed s gsaid, „wän der bis derno my Name waisch, no solsch dy Chind bhalde.“
Jez hed d Cheenigi di ganz Naachd gschdudierd wäägen alene Näme, wù si iire Läbdig ghèèrd ghaa hed ùn hed e Bod uusgschigd go iiberaal ùmehèère, was es sùnschd no fir Näme gid. Wù am andere Daag s Mänli chùù isch, hed si aagfange mid Chaschber, Melchior, Balzer ùn hed ali Name der Raaje nooch gsaid, wù si gwisd hed, aber bi jeedem hed s Mänli gsaid: „Esoo hais i nid.“ Am zweede Daag hed si in der Noochberschafd ùmefrooge loo, wie d Lyd dèrde ghaise wäären, ùn hed im Mänli di ùnggweenligschden ùn kùriooseschde Näme voorgsaid: „Haisch vilichd Ribebieschd oder Hamelwaadel oder Schnierbai?“ Aber s hed aliwyyl Andword gee: „Esoo hais i nid.“ Am dride Daag isch der Bod zrùg chùù ùn hed verzeld: „Nèiji Näme haan i ke ainzige chene finden, aber wùn i am e hooche Bäärg ùm s Oord vùm Wald chùù bii, wù Fùgs ùn Haas sich gued Naachd saage dien, no haan in e chlai Hyysli gsää, ùn voor däm Hyysli hed e Fyyr bränd, ùn ùm des Fyyr ùme isch e lächerigs Mänli gùmbd, isch ùf aim Bai ghùbfd ùn hed gschröue:
„Hid bach i, moorn bröu i,
Iibermoorn hool i in der Cheenigi iire Chind;
Aa, wie gued, as niemes wais,
As i Rùmbelschdiilzli hais!“
Der chenen ich dängge, wie froo as d Cheenigi gsii isch, wù si dä Name ghèèrd hed, ùn wù bal derno s Mänli yynechùù isch ùn gfrogd hed: „Jez, Frau Cheenigi, wie hais i?“ hed si zèèrschd gfrogd: „Haisesch Chuenz?“ - „Nai.“ - „Haisesch Hainz?“ - „Nai.“
„Haisesch amänd Rùmbelschdiilzli?“
„Des hed der der Dèifel gsaid, des hed der der Dèifel gsaid“, hed s Mänli gschröuen ùn isch mid em rächde Fues vor luder Wued esoo dief in der Booden yynedrambd, as es bis an der Lyyb yynegfaaren isch, derno hed s in syyre Wued der lingg Fues mid boode Händ pagd ùn hed sich sälber zmids usenand grise.