Zum Inhalt springen

Europäischa Chàrta vu da Regionàl- oder Mìnderheitasprocha

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dialäkt: Mìlhüüserisch
d Stààta wo d Chàrta unterschrìewa oder ràtifiziart han.

D Europäischa Chàrta vu da Regionàl- oder Mìnderheitasprocha ìsch a europäischer Vertràg, wo àm 5. Novamber 1992 vum Europarot ààgnumma worra ìsch.

Es isch e Froog vo der Politik für die viile Forme vo dr Kultur bi de Völker und Gselschafte.

S Ziel vu dr Chàrta ìsch, d Regionàl- oder Mìnderheitasprocha z'unterstìtza.

Zu dana Sprocha gheera:[1]

Do gheera nìt derzüe:

D Chàrta enthàltet 5 Hàuptteiler.

Teil I: Àllgemeina Bestìmmunga

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S erschta Teil enthàltet a sehr breita Definition vum Thema. Do wìrd erklärt wella Àrt Sprocha fer d Unterstìtzung vorgsah sìn.

Teil II: Ziela un Grundsätza

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S zweita Teil formuliart Zielsetzunga. D Stààta wo mìtmàcha, känna, fer a pààr Sprocha, a liichtera Unterstìtzung irìchta, numma mìt da Màßnàhma wo ìn dam zweita Teil vorgsah sìn.

Teil III: Màßnàhma

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S drìtta Teil enthàltet a Katalog vu Màßnàhma ìn verschìedena Gebìeta: Bìldung, Racht, Verwàltung, Media, Kültür, Wìrtschàft. Fer àn dàs 3. Teil mìtz'màcha, müeß a Stààt mìndschens 35 vu da 98 Màßnàhma, wo dr Katalog vorschlààt, ìn Üswìrkung màcha.

Teil IV: Ààwandung vu dr Chàrta

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S viarta Teil definiart d Berìchtspflìcht, fer d Stààta wo mìtmàcha.

Teil V: Schlussbestìmmunga

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S fìmfta Teil enthàltet Regel fer s Unterschriiwa un fer s Ikràfttratta.

Àktiona wo vu dr Chàrta verlàngt wara

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Stààta wo d Chàrta unterschriiwa un ràtifiziara han Pflìchta:

  • d Regionàla- oder Mìnderheitasprocha àls Üsdruck vum kültürella Riichtunm z'erkenna;
  • s geogràphischa Gebìet vu jedera Regionàla- oder Mìnderheitasproch z'reschpektiara;
  • dia Sprocha z'färdra;
  • ìm äffentliga un ìm privàt Lawa a mìndliga un schrìftliga Verwandung vu dana Sprocha z'erliichtera un z'färdra;
  • geeingneta Bìldungsmìttel zu Verfiagung stella;
  • granzìwerschrìttender Hàndel z'färdra;
  • ìrgend a Unterschìed, Diskriminiarung, Üsgranzung, Beschrankung oder Bevorzugung, wo ìn da Regionàla- oder Mìnderheitasprocha kännta schàda, z'verbiata;
  • gegasittiga Verstandniss zwìscha àlla Sprochgruppa vum Lànd z'färdra.

Züestànd ìn da verschìedena Lander

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Europäische Chàrta vu da Regionàl- oder Mìnderheitasprocha: Stàtus vu dr Chàrta ìn da Stààta vum Europarot[2]
Stààt Unterschriiwung Ràtifikation Ikràftsetzung
AlbanienAlbanien Albanie
Andorra Andorra
Armenien Armenie 11. Mai 2001 25. Jan. 2002 01. Mai 2002
OsterreichÖsterreich Öschterriich 05. Nov. 1992 28. Juni 2001 01. Okt. 2001
Aserbaidschan Aserbaidschan 21. Dez. 2001
BelgienBelgien Belgie
Bosnien und HerzegowinaBosnien und Herzegowina Bosnie un Herzegowina 07. Sep. 2005 21. Sep. 2010 01. Jan. 2011
Bulgarie Bulgarie
KroatienKroatien Kroazie 05. Nov. 1997 05. Nov. 1997 01. Mär. 1998
ZypernZypern Zypere 12. Nov. 1992 26. Aug. 2002 01. Dez. 2002
TschechienTschechien Tschechie 09. Nov. 2000 15. Nov. 2006 01. Mär. 2007
DänemarkDänemark Dänemark 05. Nov. 1992 08. Sep. 2000 01. Jan. 2001
Eschtland Eschtland
FinnlandFinnland Finnland 05. Nov. 1992 09. Nov. 1994 01. Mär. 1998
FrankreichFrankreich Frankriich 07. Mai 1999
Georgien Georgie
DeutschlandDeutschland Dytschland 05. Nov. 1992 16. Sep. 1998 01. Jan. 1999
GriechenlandGriechenland Griecheland
Ungarn Ungarn 05. Nov. 1992 26. Apr. 1995 01. Mär. 1998
Island Island 07. Mai 1999
ItalienIrland Irland
ItalienItalien Italie 27. Juni 2000
LettlandLettland Lettland
Liechtenstein Liechteschtei 05. Nov. 1992 18. Nov. 1997 01. Mär. 1998
LitauenLitauen Litaue
LuxemburgLuxemburg Luxeburg 05. Nov. 1992 22. Juni 2005 01. Okt. 2005
 Malta 05. Nov. 1992
MoldawienMoldawien Moldawie 11. Juli 2002
 Monaco
Montenegro Montenegro 22. Mär. 2005 15. Feb. 2006 06. Juni 2006
NiederlandeNiederlande Niiderlande 05. Nov. 1992 02. Mai 1996 01. Mär. 1998
NorwegenNorwegen Norwege 05. Nov. 1992 10. Nov. 1993 01. Mär. 1998
PolenPolen Pole 12. Mai 2003 12. Feb. 2009 01. Juni 2009
PortugalPortugal Portugal
RumänienRumänien Rumänie 17. Juli 1995 29. Jan. 2008 01. Mai 2008
RusslandRussland Russland 10. Mai 2001
 San Marino
SerbienSerbien Serbie 22. Mär. 2005 15. Feb. 2006 01. Juni 2006
SlowakeiSlowakei Slowakei 20. Feb. 2001 05. Sep. 2001 01. Jan. 2002
SlowenienSlowenien Slowenie 03. Juli 1997 04. Okt. 2000 01. Jan. 2001
SpanienSpanien Spanie 05. Nov. 1992 09. Apr. 2001 01. Aug. 2001
SchwedenSchweden Schwede 09. Feb. 2000 09. Feb. 2000 01. Juni 2000
SchweizSchweiz Schwiz 08. Okt. 1993 23. Dez. 1997 01. Apr. 1998
NordmazedonienNordmazedonien Nordmazedonie 25. Juli 1996
TürkeiTürkei Türkei
UkraineUkraine Ukraine 02. Mai 1996 19. Sep. 2005 01. Jan. 2006
Vereinigtes KonigreichVereinigtes Königreich Vereinigts Königriich 02. Mär. 2000 27. Mär. 2001 01. Juli 2001

Dr Fàll vu teil Lander

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • S Eeschtrich hàt folgenda Sprocha ànerkennt: Burgalàndkroatischa Sproch, Ungàrisch, Romani, Slowàkisch, Slowenisch, Tscheckisch un Ditsch.
  • S Ditschlànd hàt folgenda Sprocha ànerkennt: Nìederditsch, Dänisch, Oschtfriesisch (Sàterfriesich), Nordfriesisch, Romani, obersorbischa Sproch un nìedersorbischa Sproch.
  • S Frànkrìch hàt d Chàrta unterschrìewa, àm 28. Janner 2014 hàt d Assemblée Nationale ìhra Ràtifiziarung gwählt[3], àwer àm 27. Oktower 2015 hàt dr Sénat schliaßlig doch dergega gwählt[4]. (Noh dr frànzeescha Konstitution ìsch d frànzeescha Sproch d einzigschta wo àls Sproch vu dr Republik gìltet, àlso gìtt's a Konflikt zwìscha dr europäischa Chàrta un dr frànzeescha Konstitution.)
  • Itàlia hàt d Chàrta unterschrìewa, àwer nìt ràtifiziart.
  • D Schwitz hàt folgenda Sprocha ànerkennt: Italianisch, Rätoromanisch un Jenisch; und sid 2018 au s Frankoprovenzalisch.
  1. Text vu dr Chàrta (de)
  2. European Charter for Regional or Minority Languages (en)
  3. D Assemblée Nationale wählt fer d Ràtifiziarung ìm Frànkrìch, 28.01.2014, uf www.ouest-france.fr (fr)
  4. Dr Sénat wählt gega d Ràtifiziarung ìm Frànkrìch, 27.10.2015, uf www.lalsace.fr (fr)