Veszprém

Dä Artikel behandelt s Komitat Veszprém. Zu de glychnamige ungarische Stadt lüeg Veszprém (Stadt).

Veszprém
Komitatssitz	Veszprém
Flächi	4'612,59 km² (9. Platz)
Ywohnerzahl	361'620 Ywohner (2008, 12. Platz)
Bevölkerigsdichti	78,4 Ywohner pro km²
Dialekt	Transdanubisch (dunántúli)
ISO-3166-2-Abchürzig	HU-VE

Veszprém (Ussproch: [ˈvɛspreːm], uff Dütsch Wesprim oder älter au Wißbrunn) isch e Komitat z Transdanubie im Weste vo Ungarn. Es gränzt im Norde an Győr-Moson-Sopron und Komárom-Esztergom, im Oste an Fejér, im Süde an Somogy und de Balaton (Blattesee) und im Weste an Vas und Zala. Vo de Größi her isch's für e ungarischs Komitat durchschnittlig. Es setzt sich uss drei Landschafte zämme: em südlige Deil vo de Chleine Ungarische Diefebeni, im Bakony-Gebirge und em Umland vom Balaton. De Komitatssitz isch Veszprém.

Geografy

De mittler Deil vom Komitat stellt s Bakony-Gebirge dar, im Süde isch s Ufer vom Balaton. Im nördlige Deil devo litt di Chleini Ungarischi Diefebeni, wo uss Flachland bstoht. De höchst Punkt vom Komitat isch de Kőris-Berg (709 m). S Chlima vo Veszprém isch usgliche. An Bodeschätz chömme Basat, Chalchstei, Dolomit und Mergel vor. Im Bakony-Gebirge werre zur Energygwinnig Wasserchraftwerk bedrybe.

S wichtigst Gwässer vom Komitat Veszprém isch de Balaton.

Gschicht

Im Lauf vo de Zit hän sich d'Gränze vom Komitat mehreri Mol verändert. In de 1950er-Johr, also zu de Zit vo de Komitatsreform, hän au Siófok und e Deil vo Tolna dezüeghört, während s Balaton-Ufer westlig vo Káptalanfüred nit Deil devo gsi isch. Di gröschti Usdehnig hät Veszprém in de 1970er-Johr erreicht, wo au Keszthely (hütt im Komitat Zala) dezüeghört hät. Ab 1992 sin mehreri Mol Gmeinde im Norde und Nordweste abdrännt und an Győr-Moson-Sopron agschlosse worre; di meiste vo-n-ne sin wirtschaftlig unentwickelt gsi.

Sälli Gmeinde sin gsi:

• Csikvánd, Gyarmat, Szerecseny (1. Januar 1992)
• Lázi, Bakonypéterd (20. Juni 1999)
• Fenyőfő, Bakonygyirót, Bakonyszentlászló, Románd, Sikátor, Veszprémvarsány (10. Oktober 2002)

Wirtschaft

Di gröschte Veszprémer Undernämme noch Erdrag sin 2006 gsi (in Chlammere de Blatz uff de Rangliste für ganz Ungarn):

1. Continental Teves Magyarország Kft. (42), 2. Nitrogénművek Zrt. (93), 3. Poppe & Potthoff Hungária Bt. (141).

Industry

In de 80er-Johr isch vor allem Brunkohle abbaut worre, denäbe au Bauxit. In de Bergwärk isch Mangan abbaut worre. Durch em Komitat sy Rychdum an Chohle hän z Intona und z Ajka Wärmchraftwärk chönne bedrybe werre; säll z Intona wird aber nümmi verwändet. Zudem isch Aluminium abbaut worre.

Bis hütt isch di chemischi Industry wichtig; si isch vor allem z Pétfürdő, z Peremarton und z Balatonfűzfő z finde, wo chünschtige Dünger und Pflanzeschutzmittel hergstellt werre.

Witeri Industrygieter sin Möbel, Hushaltsmaschine und Baubrodukt.

Bergbau

S Komitat isch rych an Bodeschätz und sällewäg eine vo de wichtigste ungarische Rohstofflyferante. Es isch s einzig Gebiet vom Land, wo Manganerz abbaut wird; mit sällem nimmt's au europawit eine vo de erschte Blätz y. Zudem wird e beachtlige Deil vo de Energy, wo mer z Ungarn verbrucht, mit de Veszprémer Brunkohle hergstellt. Im Bakony-Gebirge wird au e beachtlige Adeil vom Drinkwasser broduziert.

Landwirtschaft

S Chlima vom Ufer vom Balaton und de Däler drum umme macht in säller Region de Abau vo Wy und Wydrube möglig. Ansunschte isch de Bode aber im Allgemeine nit für d'Landwirtschaft geignet; numme im Norde, wo d'Landschaft zu de Chleine Ungarische Diefebeni übergoht, wird de Bode defür gnutzt.

Ungarndütschi Ortsnäme

Ajka – Eikau Ajkarendek – Rendek, Eikaureindel Aka – Acker Ácsteszér – Tessier Balatoncsicsó – Tschitscha Bakonygyepes – Jepschi(ng) Bakonygyirót – Jierot, Gerisdorf Bakonyjákó – Jaka, Jakau Bakonykoppány – Koppan, Koppern Bakonynána – Nana, Nannau Bakonyoszlop – Oßlop, Oßlipp Bakonypéterd – Peter, Petersdorf Bakonypölöske – Peretschke, Peroldsdorf Bakonysárkány – Schargan Bakonyszentiván – Sankt-Iwan, Santiwan Bakonyszentkirály – Sengral, Deutschkönigsdorf Bakonyszentlászló – Laßldorf Bakonyszombathely – Deutschmarkt Bakonyszücs – Sitsch Balatoncsicsó – Schitzenhofen

Bánd – Banda, Bandau Barnag/Barnig Béb – Bib, Wip Csehbánya – Böhmischhütten Döbrönte – Dewerente, Dewrenten Farkasgyepü – Wirtshäusl Fenyőfő – Fenjefeh, Fichtenhöh Gyulafirátót – Ratot Herend – Herend, Herrendorf Hárskút – Haschad-Jitjankut, Lindenbrunn Iharkút – Ahornbrunn Kishidegkút – Kleinhidikut Kislőd – Kischludt Lókút – Roßbrunn, Lokut Magyarpolány – Polan Márkó – Marka, Markusdorf Nagyesztergár – Großestegai, Großestergar Nagyhidegkút – Großhidikut Nagytevel – Deutschtewel

Nagyvázsony – Großvaschon Németbánya – Deutschhütten Olaszfalu – Wallendorf, Olasfu Pápa – Papa, Poppa Pénzesgyőr Porva – Porwa Pula – Pula, Pulau Románd – Romand, Romansdorf Szentgál – Sengall, St. – Gall Szentjakabfa – Jakepfa Tósokberénd – Duschigwehrend Tótvázsony – Totwaschon Urkút – Urbrunn Városlőd – Waschludt Veszprém – Wesprim, Weißbrunn Veszprémfajsz – Faist Vöröstó – Wereschthul, Wehrstuhl Zirc – Sirtz

Extärni Site

 Commons: Komitat Veszprém – Sammlig vo Multimediadateie

• www.veszpremcounty.hu – Bräsänz im Internet
• Ungarndütschi, mit ere Lischt vo dütsche Ortsnämme

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Veszprém_megye“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.