Gaan na inhoud

Spaans

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien Spanjaarde.
 
Spaans
español, castellano 
Uitspraak: [espaˈɲol], [kasteˈʎano]
Gepraat in: Vlag van Argentinië Argentinië
Vlag van Bolivië Bolivië
Vlag van Brasilië Brasilië
Vlag van Chili Chili
Vlag van Colombia Colombia
Vlag van Costa Rica Costa Rica
Vlag van Dominikaanse Republiek Dominikaanse Republiek
Vlag van Ecuador Ecuador
Vlag van Ekwatoriaal-Guinee Ekwatoriaal-Guinee
Vlag van El Salvador El Salvador
Vlag van Filippyne Filippyne
Vlag van Grenada Grenada
Vlag van Guatemala Guatemala
Vlag van Honduras Honduras
Vlag van Kuba Kuba
Vlag van Marokko Marokko
Vlag van Meksiko Meksiko
Vlag van Nicaragua Nicaragua
Vlag van Panama Panama
Vlag van Paraguay Paraguay
Vlag van Peru Peru
Vlag van Spanje Spanje
Vlag van Uruguay Uruguay
Vlag van Venezuela Venezuela
Vlag van Verenigde State van Amerika Verenigde State
Vlag van Wes-Sahara Wes-Sahara 
Gebied: Amerikas en Suid-Europa
Totale sprekers: 426 miljoen (moedertaal)
91 miljoen (tweede taal)[1] 
Rang: 3
Taalfamilie: Indo-Europees
 Romaans
  Wes-Romaans
   Gallo-Iberies
    Ibero-Romaans
     Wes-Iberies
      Spaans 
Skrifstelsel: Latynse alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: Flag of the United Nations Verenigde Nasies
Afrika-unie
Flag of Europe Europese Unie
Vlag van Argentinië Argentinië
Vlag van Bolivië Bolivië
Vlag van Chili Chili
Vlag van Colombia Colombia
Vlag van Costa Rica Costa Rica
Vlag van Dominikaanse Republiek Dominikaanse Republiek
Vlag van Ecuador Ecuador
Vlag van Ekwatoriaal-Guinee Ekwatoriaal-Guinee
Vlag van El Salvador El Salvador
Vlag van Grenada Grenada
Vlag van Guatemala Guatemala
Vlag van Honduras Honduras
Vlag van Kuba Kuba
Vlag van Meksiko Meksiko
Vlag van Nicaragua Nicaragua
Vlag van Panama Panama
Vlag van Paraguay Paraguay
Vlag van Peru Peru
Vlag van Puerto Rico Puerto Rico
Vlag van Spanje Spanje
Vlag van Uruguay Uruguay
Vlag van Venezuela Venezuela
Vlag van Wes-Sahara Wes-Sahara
Arizona
Florida
Kalifornië
Nieu-Meksiko
Texas
Gereguleer deur: Asociación de Academias de la Lengua Española
Taalbedreigingstatus
Bedreig
CRKrities bedreigde
SEErg bedreigde
DEBedreigde
VUKwesbare
   Veilig   
NE Nie bedreig nie
Dit is nie 'n bedreigde taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1: es
ISO 639-2: spa
ISO 639-3: spa 
Verspreiding van Spaans
Verspreiding van Spaans
Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat.

Spaans (español, [espaˈɲol], luister (hulp·inligting)) of Kastiliaans (castellano, [kasteˈʎano] luister (hulp·inligting)), van 'Kastilië', is 'n Romaanse taal en die derde grootste taal van die wêreld naas Engels en Chinees. Spaans word deur meer as 500 miljoen mense gepraat. Die meeste daarvan woon in Latyns-Amerika.

Chronologiese kaart van die taalkundige evolusie in Suidwes-Europa tussen 1000 en 2000

Die Spaanse standaardtaal ontstaan in die 13de eeu uit die streektaal van Kastilië (die gebied rondom Toledo en Madrid).

Uitspraak van Spaans

[wysig | wysig bron]

Die uitspraak en spelling van Spaans is, in vergelyking met dié van baie ander tale, redelik eenvoudig. Die spelling is grotendeels foneties: daar is vir die grootste deel een eenduidige verhouding tussen geskrewe letters en die uitspraak van klanke.

Reëls en voorbeelde:

Spaans Uitspraak voorbeeld
c voor e of i: soos die Engelse th in Europese Spaans (maar soos s in Latyns-Amerika)
oorblywende gevalle: k 		cerveza (bier)
casa (huis)
ch soos die "tj" klank in Afrikaans in tjops hecho (gemaak, gedaan)
d stom aan die einde van 'n woord ciudad (stad)
g soos die gh in ghoen of die g in berge
voor i of e as sagte g 		ganar (wen)
gente (mense), Girona (Gerona)
gu voor e of i soos gh in ghoen of die g in berge guerra (oorlog)
gü gw (g soos in garçon, w soos in die Engelse "watch") desagüe (afwatering)
h word nie uitgespreek nie
 hotel, prohibido (verbode),
hu w (soos in Washington)
 huevo (eier),
i
ie 		ie
je 		ilimitado (onbegrens)
fiebre (koorts),
j sagte g trabajo (werk)
ll (LL) lj (zj in Argentinië, j in Colombia, Meksiko) calle (straat)
ñ nj mañana (môre)
u oe uno (1)
x in Meksiko: sagte g, of sj (soos in Sjinees) México
v b (in die middel van 'n woord sag, amper soos w) venado (hert)
z soos die Engelse th (s in Latyns-Amerika) zapatero (skoenmaker)

Die klemtoon lê op die laaste lettergreep, maar op die een na laaste as die woord op 'n klinker, -n of -s eindig. As hiervan word afgewyk word staan daar 'n aksent op die beklemtoonde klinker (bv. fármaco (geneesmiddel), Córdoba).

Wie die basisreëls van die Spaanse spelling en uitspraak leer, kan daarom na 'n bietjie oefening enige teks sonder probleme lees. Daar is egter wel verskillende Spaanse dialekte en streektale. Die uitspraak in die omgewing van die Spaanse hoofstad Madrid klink anders as dié in Andalusië, en die Spaans wat in Spanje gepraat word, klink ook anders as hoe dit in Suid- en Sentraal-Amerika gepraat word. Ook binne die Latyns-Amerikaanse lande is daar verskillende streeksvariante.

Katalaans is 'n selfstandige taal, maar verwant aan Spaans.

Geografiese verspreiding

[wysig | wysig bron]

   Spaans is die enigste amptelike taal op nasionale vlak

   Spaans is 'n mede-amptelike taal

Verspreiding van Spaanse dialekte
Gebruik van die terme español of castellano volgens Spaanstalige lande
Lande met 'n merkwaardige aantal Spaanse sprekers
Alfabetiese volgorde Aantal moedertaalsprekers
  1. Amerikaanse Maagde-eilande (3 980)
  2. Andorra (40 000)
  3. Argentinië (41 248 000)
  4. Aruba (105 000)
  5. Australië (150 000)
  6. Belize (130 000)
  7. Bolivië (7 010 000)
  8. Bonaire (5 700)
  9. Brasilië (19 700 000)
  10. Chili (18 000 000)
  11. China (250 000)
  12. Colombia (47 000 000)
  13. Costa Rica (4 220 000)
  14. Curaçao (112 450)
  15. Dominikaanse Republiek (8 850 000)
  16. Duitsland (410 000)
  17. Ecuador (10 946 000)
  18. Ekwatoriaal-Guinee (447 000)
  19. El Salvador (6 859 000)
  20. Filippyne (2 900 000)
  21. Finland (17 200)
  22. Frankryk (2 100 000)
  23. Frans-Guyana (13 000)
  24. Guatemala (8 163 000)
  25. Guyana (198 000)
  26. Haïti (1 650 000)
  27. Honduras (7 267 000)
  28. Israel (160 000)
  29. Italië (455 000)
  30. Japan (500 000)
  31. Kanada (272 000)
  32. Koeweit (1 700)
  33. Kuba (11 285 000)
  34. Libanon (2 300)
  35. Marokko (960 706)
  36. Meksiko (125 000 000)
  37. Nederland (17 600)
  38. Nicaragua (5 503 000)
  39. Nieu-Seeland (26 100)
  40. Oostenryk (1 970)
  41. Panama (3 108 000)
  42. Paraguay (4 737 000)
  43. Peru (26 152 265)
  44. Portugal (1 750 000)
  45. Puerto Rico (4 017 000)
  46. Roemenië (7 000)
  47. Rusland (1 200 000)
  48. Spanje (44 400 000)
  49. Suid-Korea (90 000)
  50. Swede (39 700)
  51. Switserland (172 000)
  52. Trinidad en Tobago (32 200)
  53. Turkye (29 500)
  54. Uruguay (3 442 000)
  55. Verenigde Koninkryk (900 000)
  56. Verenigde State (41 000 000)
  57. Venezuela (26 021 000)
  58. Wes-Sahara (341 000)
  1. Meksiko (125 000 000)
  2. Colombia (45 600 000)
  3. Spanje (44 400 000)
  4. Argentinië (41 248 000)
  5. Verenigde State (41 000 000)
  6. Peru (26 152 265)
  7. Venezuela (26 021 000)
  8. Brasilië (19 700 000)
  9. Chili (18 000 000)
  10. Kuba (11 285 000)
  11. Ecuador (10 946 000)
  12. Dominikaanse Republiek (8 850 000)
  13. Guatemala (8 163 000)
  14. Honduras (7 267 000)
  15. Bolivië (7 010 000)
  16. El Salvador (6 859 000)
  17. Nicaragua (5 503 000)
  18. Paraguay (4 737 000)
  19. Costa Rica (4 220 000)
  20. Puerto Rico (4 017 000)
  21. Uruguay (3 442 000)
  22. Panama (3 108 000)
  23. Filippyne (2 900 000)
  24. Frankryk (2 100 000)
  25. Portugal (1 750 000)
  26. Haïti (1 650 000)
  27. Rusland (1 200 000)
  28. Marokko (960 706)
  29. Verenigde Koninkryk (900 000)
  30. Japan (500 000)
  31. Italië (455 000)
  32. Ekwatoriaal-Guinee (447 000)
  33. Duitsland (410 000)
  34. Wes-Sahara (341 000)
  35. Kanada (272 000)
  36. China (250 000)
  37. Guyana (198 000)
  38. Switserland (172 000)
  39. Israel (160 000)
  40. Australië (150 000)
  41. Belize (130 000)
  42. Curaçao (112 450)
  43. Aruba (105 000)
  44. Suid-Korea (90 000)
  45. Andorra (40 000)
  46. Swede (39 700)
  47. Trinidad en Tobago (32 200)
  48. Turkye (29 500)
  49. Nieu-Seeland (26 100)
  50. Nederland (17 600)
  51. Finland (17 200)
  52. Frans-Guyana (13 000)
  53. Roemenië (7 000)
  54. Bonaire (5 700)
  55. Amerikaanse Maagde-eilande (3 980)
  56. Libanon (2 300)
  57. Oostenryk (1 970)
  58. Koeweit (1 700)

'n Vergelyking tussen Spaans en ander Romaanse tale

[wysig | wysig bron]
Latyn Spaans Portugees Katalaans Italiaans Frans Betekenis en aantekeninge
nos nosotros nós nosaltres noi nous (nous autres in Kanadese Frans) ons ("ander" mense)
germānum, frater hermano irmão germà fratello frère broer
dies Martis
(Klassieke Latyn) 		martes terça-feira
(Kerklatyn tertia feria) 		dimarts martedi mardi Dinsdag
cantiōnem canción canção cançó canzone chanson lied
magis or plus más
(selde: plus) 		mais
(in die argaïese taal ook chus) 		més più plus meer

(Romaans mai)

manūm sinistram mano izquierda mão esquerda
(verouderd ook sẽestra) 		mà esquerra mano sinistra main gauche linkerhand

(Baskies: esku ezkerra)

nullam rem natam
(letterlik "geen gebore ding nie") 		nada nada
(verouderd ook rem) 		res niente rien niks

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Spanish" (in Engels). Ethnologue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2020. Besoek op 2 Maart 2016.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikipedia
Wikipedia
Sien gerus Wikipedia se uitgawe in Spaans


Indo-Europese tale: Kentum-tale: Italiese tale
Italiese groep Oskies | Umbries | Faliskies | Latyn
Romaanse tale
Iberoromaans Aragonees | Asturies | Galicies | Katalaans | Ladino | Leonees | Portugees | Spaans
Galloromaans Langues d'oil: Frans | Gallo | Lorreins | Normandies (Auregnais | Guernésiais | Jèrriais | Sercquiais) Pikardies | Champenois | Waals | Anglo-Normandies
Oksitaans: Aranees | Auvergnat | Gaskons | Languedokies | Limousin | Provensaals
Frankoprovensaals
Galloitalies Lombardies | Monegaskies | Piëmontees | Venesiaans
Retoromaans Romansch | Ladinies | Friulaans
Italoromaans Dalmaties | Italiaans | Napolitaans
Suid-Romaans Korsikaans | Sardies (Campidanies, Galluraans, Logudories, Sassaries) | Sisiliaans
Balkanromaans Aroemeens | Istro-Roemaans | Meglenoroemaans | Roemeens
Romaanse
Kunstale 		Interlingua | Interlingue | Lingua Franca Nova
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Spaans&oldid=2628015"