Gaan na inhoud

Reg tot ‘n gesonde omgewing

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Rookstapels van die Charmin-papiermaatskappy het in 1973 rook- en sulfietreuk vrygestel.

Die reg op 'n gesonde omgewing of die reg op 'n volhoubare en gesonde omgewing is 'n mensereg wat deur menseregte-organisasies en omgewingsorganisasies voorgestaan word om die ekologiese stelsels te beskerm wat menslike gesondheid verskaf.[1][2][3] Die reg is deur die Verenigde Nasies se Menseregteraad tydens sy 48ste sitting in Oktober 2021 in HRC/RES/48/13[4] en daarna deur die Verenigde Nasies se Algemene Vergadering op 28 Julie 2022 in A/RES/76/300 erken.[5][6] Die reg is dikwels die basis vir verdediging van menseregte deur omgewingsverdedigers, soos grondbeskermers, waterbeskermers en inheemse regte-aktiviste.

Die reg is onderling verbind met ander gesondheidsgerigte menseregte, soos die reg op water en sanitasie, reg op voedsel en reg op gesondheid.[7] Die reg op 'n gesonde omgewing gebruik 'n menseregtebenadering om omgewingskwaliteit te beskerm; hierdie benadering spreek die impak van omgewingskade op individuele mense aan, in teenstelling met die meer tradisionele benadering van omgewingsregulering wat op impakte op ander state of die omgewing self fokus.[8] Nog 'n benadering tot omgewingsbeskerming is die regte van die natuur wat probeer om die regte wat mense en korporasies geniet ook na die natuur uit te brei.[9]

Rol van die staat

[wysig | wysig bron]

Die reg skep 'n verpligting van die staat om omgewingswette te reguleer en af te dwing, besoedeling te beheer, en andersins geregtigheid en beskerming te verskaf aan gemeenskappe wat deur omgewingsprobleme benadeel word.[8] Die reg op 'n gesonde omgewing was 'n belangrike reg vir die skep van omgewingsregspresedente vir litigasie oor klimaatverandering en ander omgewingskwessies.[10][11]

Internasionale benaderings

[wysig | wysig bron]
Sny en verbrand ontbossing langs die Rio Xingu, Brasilië, stel beide inheemse regte op die grond in gevaar, sowel as die groter reg op 'n gesonde omgewing. Regspraak soos die Columbian' Climate-saak wat die Amasone teen ontbossing beskerm, het histories gesteun op die regte van die natuur en kinders,[12] die reg op 'n gesonde omgewing sou addisionele beskerming bied.

Histories erken groot Verenigde Nasies se menseregte-instrumente, soos die Universele Verklaring oor Menseregte, die Internasionale Verdrag oor Burgerlike en Politieke Regte of Internasionale Verdrag oor Ekonomiese, Sosiale en Kulturele Regte nie die reg op 'n gesonde omgewing nie.[3] Die 1972 Stockholm-verklaring erken die reg, maar is nie 'n wetlik bindende dokument nie. Die Rio-verklaring van 1992 gebruik nie die taal van menseregte nie, alhoewel dit bepaal dat individue toegang sal hê tot inligting rakende omgewingsake, deelname aan besluitneming en toegang tot geregtigheid.[13] Die huidige voorgestelde VN-resolusie, die Global Pact for the Environment, as dit aanvaar word, sal die eerste VN-menseregte-instrument wees wat die reg op 'n gesonde omgewing insluit.[14]

Meer as 150 state in die VN het onafhanklik die reg in een of ander vorm erken deur middel van wetgewing, litigasie, grondwetlike reg, verdragsreg of ander regsgesag.[7] Die Afrika-handves oor Mense- en Volkeregte, Amerikaanse Konvensie oor Menseregte, Escazu-ooreenkoms, Arabiese Handves oor Menseregte en ASEAN-verklaring oor Menseregte sluit elk 'n reg op 'n gesonde omgewing in.[3][15][16] Ander menseregte-raamwerke, soos die Konvensie oor die Regte van die Kind, verwys na omgewingskwessies soos dit verband hou met die raamwerk se fokus, in hierdie geval kinderregte.[15]

VN Spesiale Rapporteurs oor Menseregte en die Omgewing John H. Knox (2012–2018) en David R. Boyd (2018–) het aanbevelings gemaak oor hoe om hierdie regte in internasionale reg te formaliseer.[3][17] Dit is onderskryf deur 'n aantal komitees op die VN-vlak, sowel as plaaslike regsgemeenskappe soos die New York Stad Balie, [18] in 2020.

Die reg op 'n gesonde omgewing is die kern van die internasionale benadering tot menseregte en klimaatsverandering.[19][20] Die uitwerking van klimaatsverandering op menseregte word deur OHCHR in 'n feiteblad aangebied met die mees algemene vrae oor die onderwerp.[21]

Resolusie van die VN se Menseregteraad

[wysig | wysig bron]

In 2021 het die Verenigde Nasies se Menseregteraad tydens sy 48ste sitting 'n resolusie aangeneem (voorgelê deur die kerngroep bestaande uit Costa Rica, Marokko, Slowenië, Switserland en die Maledive, met Costa Rica as penhouer), waarin erken word "Die mensereg op 'n skoon, gesonde en volhoubare omgewing", wat die eerste keer merk dat die liggaam 'n mensereg verklaar het.[4][22][23] Die resolusie is nie wetlik bindend nie, maar dit "nooi die Algemene Vergadering van die Verenigde Nasies om die saak te oorweeg".[22]

VN se Algemene Vergadering-resolusie

[wysig | wysig bron]

In 2022 het die Algemene Vergadering van die Verenigde Nasies tydens sy 76ste sitting 'n resolusie aangeneem wat deur 'n kerngroep, insluitend Costa Rica, Marokko, Slowenië, Switserland en die Maledive, voorgestel is, wat weereens die mensereg op 'n skoon, gesonde en volhoubare omgewing erken.[24] Alhoewel besluite van die Algemene Vergadering nie wetlik bindend is nie, is hierdie resolusie verwelkom deur die VN se Hoë Kommissaris vir Menseregte Michelle Bachelet,[25] verskeie spesiale rapporteurs[26] en lede van sommige burgerlike organisasies.[27][28]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "The Case for a Right to a Healthy Environment". Human Rights Watch (in Engels). 1 Maart 2018. Besoek op 10 Februarie 2021.
  2. ↑ "The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment". Center for International Environmental Law (in Engels (VSA)). 25 Oktober 2018. Besoek op 10 Februarie 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Knox, John H. (13 Oktober 2020). "Constructing the Human Right to a Healthy Environment". Annual Review of Law and Social Science (in Engels). 16 (1): 79–95. doi:10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856. ISSN 1550-3585. S2CID 216476059.
  4. ↑ 4,0 4,1 "OHCHR | Bachelet hails landmark recognition that having a healthy environment is a human right". www.ohchr.org. Besoek op 9 Oktober 2021.
  5. ↑ "Historic day for human rights and a healthy planet: UN expert". OHCHR (in Engels). Besoek op 5 Augustus 2022.
  6. ↑ "UN General Assembly declares access to clean and healthy environment a universal human right". UN News (in Engels). 28 Julie 2022. Besoek op 5 Augustus 2022.
  7. ↑ 7,0 7,1 "OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment". www.ohchr.org. Besoek op 10 Februarie 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 Boyle, Alan (1 Augustus 2012). "Human Rights and the Environment: Where Next?". European Journal of International Law (in Engels). 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428.
  9. ↑ Halpern, Gator. "Rights to Nature vs Rights of Nature" (in Engels (VSA)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Januarie 2021. Besoek op 10 Februarie 2021.
  10. ↑ Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): pp. 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, besoek op 2021-02-10 
  11. ↑ Varvastian, Sam (10 April 2019). "The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation" (in Engels). Rochester, NY. SSRN 3369481. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  12. ↑ "In historic ruling, Colombian Court protects youth suing the national government for failing to curb deforestation". Dejusticia (in Engels (VSA)). 5 April 2018. Besoek op 30 November 2021.
  13. ↑ "UNEP - Principle 10 and the Bali Guideline". 26 April 2018.{{cite web}}: AS1-onderhoud: url-status (link)
  14. ↑ Knox, John (April 2019). "The Global Pact for the Environment: At the crossroads of human rights and the environment". RECIEL. (28) 1: 40–47. doi:10.1111/reel.12287. S2CID 159049214.
  15. ↑ 15,0 15,1 Shelton, Dinah (2002). Human Rights, Health & Environmental Protection: Linkages in Law & Practice. Health and Human Rights Working Paper Series No 1. World Health Organization.
  16. ↑ "Regional Agreement on Access to Information, Public Participation and Justice in Environmental Matters in Latin America and the Caribbean" (PDF). United Nations Economic Commission for Latin America and the Caribbean. 4 Maart 2018. Besoek op 20 April 2021.
  17. ↑ "OHCHR | Right to a healthy and sustainable environment". www.ohchr.org. Besoek op 10 Februarie 2021.
  18. ↑ "Human Right to a Healthy Environment: UN Formal Recognition". nycbar.org (in Engels). Besoek op 10 Februarie 2021.
  19. ↑ Cooper, Nathan. "How the new human right to a healthy environment could accelerate New Zealand's action on climate change". The Conversation (in Engels). Besoek op 30 November 2021.
  20. ↑ "Why having a clean and healthy environment is a human right". World Economic Forum (in Engels). Besoek op 30 November 2021.
  21. ↑ "Frequently Asked Questions on Human Rights and Climate Change" (PDF). ohchr.org (in Engels). Besoek op 7 Mei 2021.
  22. ↑ 22,0 22,1 "Access to a healthy environment, declared a human right by UN rights council". UN News (in Engels). 8 Oktober 2021. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2021. Besoek op 9 Oktober 2021.
  23. ↑ Farge, Emma (8 Oktober 2021). "UN declares access to a clean environment a human right". Reuters (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2021. Besoek op 9 Oktober 2021.
  24. ↑ "General Assembly of the United Nations". www.un.org (in Engels). Besoek op 5 Augustus 2022.
  25. ↑ "Bachelet calls for urgent action to realize human right to healthy environment following recognition by UN General Assembly". OHCHR (in Engels). Besoek op 5 Augustus 2022.
  26. ↑ "UN General Assembly declares access to clean and healthy environment a universal human right". UN News (in Engels). 28 Julie 2022. Besoek op 5 Augustus 2022.
  27. ↑ "Franciscans International: News". franciscansinternational.org. Besoek op 5 Augustus 2022.
  28. ↑ "VICTORY: UNGA Recognizes Right to a Healthy Environment For All". Center for International Environmental Law (in Engels (VSA)). Besoek op 5 Augustus 2022.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Reg_tot_‘n_gesonde_omgewing&oldid=2620000"