Midde-Ooste
Die Midde-Ooste[nota 1] is 'n transkontinentale streek wat gesentreer is rondom Wes-Asië, Siprus, Turkye (Suidoos-Europa), en Egipte (Noord-Afrika). Die ooreenstemmende byvoeglike naamwoord is Midde-Oosterse, en die afgeleide naamwoord is Midde-Oosterling.
Vroeër jare is die Eurosentriese sinoniem van die Midde-Ooste (in teenstelling met die verwysing na die Verre Ooste) oor die algemeen gebruik. Arabiere, Azerbeidjanners, Koerde, Perse, en Turke was die grootste etniese groepe in die streek, gegrond op bevolkingsgetalle,[1] terwyl die Armeniërs, Assiriërs, Sirkassiërs, Kopte, Droese, Grieke, Jode, Maronites, Somaliërs, en ander etniese en etno-godsdienstige groepe die beduidende minderheidsgroepe uitgemaak het.
Die geskiedenis van die Midde-Ooste dateer uit die antieke tye, met die (geopolitieke) belangrikheid van die streek wat al vir millennia hoog geag word.[2][3][4] Verskeie vername gelowe het hul oorsprong in die Midde-Ooste. Dit sluit in: Judaïsme, die Christendom, en die Islam; die Baha’i, Mandaïsme, Vrye-Droese, en talle ander geloofstelsels het ook hul oorsprong in die streek.
Die Midde-Ooste se klimaat is oor die algemeen warm en dor, met verskeie groot riviere wat besproeiing moontlik maak vir landbou in bepaalde gebiede soos die Nyldelta in Egipte, die Tigrisrivier en die Eufraat se waterskeidings van Mesopotamië, en die meeste van die sogenaamde Vrugbare Halfmaan.
Die meeste lande wat grens aan die Persiese Golf het groot reserwes van ru-olie, met die diktators van die Arabiese Skiereiland wat veral baat vind by die petroleum-uitvoere.
Terminologie
[wysig | wysig bron]Die term "Midde-Ooste" het vermoedelik sy oorsprong in die 1850's gekry uit die Brits-Indiese kantoor.[5] Die uitdrukking het egter meer prominensie gekry toe die Amerikaanse vlootstrateeg, Alfred Thayer Mahan, in 1902[6] dit gebruik het om die gebied tussen Arabië en Indië aan te dui.[7][8] In dié tyd het die Britse Ryk en die Russiese Ryk albei geveg vir invloed in Sentraal-Asië, 'n stryd wat bekend geword het as "Die Groot Spel". Mahan het nie net die waarde van die streek besef nie, maar ook die belangrikheid van die gebied se middelpunt, die Persiese Golf.[9][10] Hy het die gebied rondom die Persiese Golf die Midde-Ooste genoem, en gesê naas die Suezkanaal, is dit die belangrikste gedeelte vir Brittanje om te beheer om die Russe te keer om na Brits-Indië op te ruk.[11]
Tot en met die Tweede Wêreldoorlog was dit die gebruik om na die gebiede rondom Turkye en die ooskus van die Middellandse See as die "Nabye Ooste" te verwys, terwyl die "Verre Ooste" rondom China gesentreer was,[12] en die Midde-Ooste was toe die gebied vanaf Mesopotamië tot by Mianmar.[13]
Kritiek en gebruike
[wysig | wysig bron]Die gebruik van die term Midde-Ooste is gekritiseer as implisiet Eurosentries.[14][15] In die kontemporêre akademiese- en media-omgewing word die term in beide die Europese as die nie-Europese omgewing gebruik.
Die term Midde het ook verwarring geskep oor die veranderde definisie daarvan. Voor die Eerste Wêreldoorlog, is "Nabye Ooste" gebruik met verwysing na die Balkan en die Ottomaanse Ryk, terwyl die "Midde-Ooste" verwys het na Iran, Kaukasië, Afghanistan, Sentraal-Asië en Turkestan. In kontras hiermee verwys "Verre Ooste" na die lande in Oos-Asië (bv. China, Japan, Formosa, Korea, Hongkong ens.)
Met die verdwyning van die Ottomaanse Ryk in 1918, het die "Nabye Ooste" grootliks in onbruik verval, terwyl die "Midde-Ooste" van toepassing geraak het op die Islamitiese lande wat weer ontluik het. Die gebruik van die "Nabye Ooste" is steeds vir 'n verskeidenheid akademiese gebruike, soos in argeologie en antieke geskiedenis, in gebruik.
Gebiede en streke
[wysig | wysig bron]Gebiede en streke in die Midde-Ooste
[wysig | wysig bron]
Tradisioneel val die volgende gebiede in die Midde-Ooste: Iran (Persië), Anatolië, Mesopotamië, die Levant, die Arabiese Skiereiland en Egipte. In die hedendaagse terme is dit die volgende lande:
- Bahrein
- Egipte
- Irak
- Iran
- Israel
- Jemen
- Jordanië
- Katar
- Koeweit
- Libanon
- Oman
- Saoedi-Arabië
- Siprus
- Sirië
- Staat Palestina
- Turkye
- Verenigde Arabiese Emirate
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Die Midde-Ooste lê daar waar Eurasië en Afrika bymekaar kom en die Middellandse See en die Indiese Oseaan saamloop. Dit is die geboorteplek en geestelike middelpunt van gelowe soos Christendom, Islam, Judaïsme, Manigeïsme, Jesiede, Droese en Jarsan, en in Iran, Manigeïsme, Mitraïsme, Zoroastrisme en Baha’i. Die Midde-Ooste was nog altyd regdeur die geskiedenis 'n belangrike fokuspunt van wêreldaangeleenthede- 'n strategies, ekonomies, polities, kulturele en godsdienstig sensitiewe streek.
Die wêreld se vroegste beskawings, Mesopotamië (Sumer, Akkadiese Ryk, Assirië en Babilonië) en Antieke Egipte, kom oorspronklik uit die Vrugbare Halfmaan en die Nyl-valleistreke van die antieke Midde-Ooste. Hulle is gevolg deur die Hetiete, Grieke en Urarteïese beskawings van Anatolië, Elam in die pre-Iranse Persië, asook die beskawings van die Levant (soos Ebla, Oegar, Kanaän, Arameë, Fenisië en Israel), Persiese en Mediaanse beskawings in Iran, Noord-Afrika en die Arabiese Skiereiland. Die Midde-Ooste was in die eerste plek grootliks onder die Nieu-Assiriese Ryk verenig, toe deur die Achaemenidiese Ryk en later gevolg deur die Koninkryk van Masedonië. Hierna was dit, in 'n mate, deur die Iranse koninkryke (naamlik die Partiese Ryk en die Sassanidiese Ryk), die Romeinse Ryk en die Bisantynse Ryk verder gevoer. Dit was egter die Arabiese Kalifaat van die Middeleeue, ook bekend as die Islamitiese Goue eeu, wat met die Arabiese verowering van die streek in die sewende eeu n.C., werklik die hele Midde-Ooste as 'n unieke gebied verenig het, en 'n dominante Islamities-etniese identiteit geskep wat grootliks, maar nie eksklusief nie, tot vandag toe nog voortbestaan. Die Mongole, die Armeense Ryk, die Seldjoekse Ryk, die Safawidiese Ryk, die Ottomaanse Ryk, en die Britse Ryk het ook die gebied oorheers.
Die moderne Midde-Ooste het na die Eerste Wêreldoorlog ontstaan toe die Ottomaanse Ryk, wat deel van die Sentrale Moondhede was, deur die Britse Ryk en sy bondgenote verslaan, en in verskeie nasies verdeel, en onder Britse en Franse mandate geplaas is. Ander bepalende gebeure in dié transformasie was die stigting van Israel in 1948 en die uiteindelike onttrekking van Europese magte, veral die Verenigde Koninkryk en Frankryk, teen die einde van die 1960's. Hulle is, met die groeiende invloed van die Verenigde State sedert die 1970's, in 'n mate uit die gebied verdring.
Die streek se aansienlike voorrade van ruolie het nuwe strategiese en ekonomiese waarde in die 20ste eeu aan die gebied gegee. Die massaproduksie van olie het ongeveer 1945 begin met Saoedi-Arabië, Iran, Koeweit en die Verenigde Arabiese Emirate wat groot hoeveelhede olie beskikbaar gehad het.[16] Die geraamde oliereserwes in Saoedi-Arabië en Iran is van die meeste in die wêreld, en die internasionale oliekartel, OPUL word deur de Midde-Oosterse lande beheer.
Gedurende die Koue Oorlog was die Midde-Ooste 'n teater van ideologiese stryd tussen die twee supermoondhede en hul bondgenote: NAVO en Amerika aan die een kant, en die Sowjetunie en die Warskouverdrag aan die ander kant, wat in wedywering was om streeksbondgenote te beïnvloed. Afgesien van die politieke redes hiervan was daar ook nog die "ideologiese konflik" tussen die twee stelsels. Amerika het uit sy pad gegaan om die Arabiese wêreld weg te kry van die Sowjetinvloed. Regdeur die 20ste en 21ste eeu het die gebied deur tye van relatiewe vrede en verdraagsaamheid, en ook tye van konflik gegaan — met veral konflik tussen die Soenni en Sjia.
Demografie
[wysig | wysig bron]Etniese groepe
[wysig | wysig bron]Die Midde-Ooste is vandag die tuiste vir talle gevestigde etniese groepe, wat die volgende insluit: Arabiere, Armeniërs, Assiriërs, Azerbeidjanners, Beloetsje, Bengale, Sirkassiërs, Kopte, Krim-Tatare, Droese, Filippyne, Gagaoesiërs, Georgiërs, Grieke, Hindoes, Jesiede, Jode, Koerde, Lurs, Maltese, Mandeans, Maroni Kos, Mhallami, Ossetiërs, Pakistani's, Pasjtoene, Perse, Punjabi's, Roma, Samaritane, Shabaks, Sindhi's, Somaliërs, Sri Lankane, Turkse volke, Turkmene en Zaza.
Migrasie
[wysig | wysig bron]Volgens die internasionale organisasie vir migrasie is daar 13 miljoen eerste-generasie migrante uit Arabiese nasies in die wêreld, waarvan 5,8 miljoen in ander Arabiese lande bly. Die burgeroorlog in Somalië is 'n vername oorsaak van die reuse Somaliese diaspora. Die meeste goed opgeleide Somaliërs het hul geboorteland verlaat vir Europa, Noord-Amerika en ander Midde-Oosterse lande.
Nie-Arabiese Midde-Osterse lande soos Turkye, Israel en Iran ondervind ook belangrike migrasiedinamika.
'n Aansienlike getal migrante uit Arabiese lande kom uit etniese, en geloofs-minderheidsgroepe wat ly onder rasse-, en of godsdienstige vervolging, en is nie noodwendig etniese Arabiere, Turke of Iraniërs nie.
Gelowe
[wysig | wysig bron]
.jpg)
Die Midde-Ooste is baie veelsydig wanneer dit kom by gelowe, en baie het hul oorsprong hier gehad. Islam is die grootste geloof in die Midde-Ooste, maar ander gelowe wat ook in die gebied ontstaan het is Judaïsme en die Christendom, wat goed verteenwoordig word in die Midde-Ooste. Met 40,5% van die Libanese wat Christene is, is die Libanese president, die helfte van sy kabinet, en die helfte van die land se parlement lede van een of ander van die Libanese Christen-kerkgroepe in die land.
Tale
[wysig | wysig bron]Die vyf vernaamste tale volgens die aantal gebruikers daarvan is Arabies, Persies, Turks, Berbertale en Koerdies. Arabies en Berber verteenwoordig die Afro-Asiatiese tale. Persies en Koerdies behoort aan Indo-Europese tale. Turks is deel van die Turkse tale. Sowat 20 minderheidstale word ook in die Midde-Ooste gebruik.
Ekonomie
[wysig | wysig bron].gif)
Die Midde-Oosterse ekonomie wissel van baie arm (Gasa en Jemen) tot ontsettende ryk nasies (Katar en Verenigde Arabiese Emirate). Oor die algemeen handhaaf lande in die Midde-Ooste, sedert 2007, 'n positiewe groeikoers. Dit is volgens die CIA World Factbook.
.jpg)
.jpg)
_-_2.jpg)
Notas
[wysig | wysig bron]- ↑ Arabies: الشرق الأوسط, Ash-Sharq al-Awsaṭ; Armeens: Միջին Արևելք, Merdzavor Arevelk’; Azerbeidjans: Orta Şərq; Frans: Moyen-Orient; Georgies: ახლო აღმოსავლეთი, akhlo aghmosavleti; Grieks: Μέση Ανατολή, Mési Anatolí; Hebreeus: המזרח התיכון, Ha'Mizrah Ha'Tihon; Koerdies: Rojhilata Navîn; Persies: خاورمیانه, khāvar-miyāneh; Somalies: Bariga Dhexe; Soranî Koerdies: ڕۆژھەڵاتی ناوین, rrojhellatî nayn; Turks: Orta Doğu; Oerdoe: مشرق وسطی, hashrq vsty
Verwysings
[wysig | wysig bron]Algemeen
[wysig | wysig bron]- Adelson, Roger (1995). London and the Invention of the Middle East: Money, Power, and War, 1902–1922. Yale University Press. ISBN 0-300-06094-7.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Anderson, R; Seibert, R; Wagner, J. (2006). Politics and Change in the Middle East (8th uitg.). Prentice-Hall.
- Barzilai, Gad; Aharon, Klieman; Gil, Shidlo (1993). The Gulf Crisis and its Global Aftermath. Routledge. ISBN 0-415-08002-9.
- Barzilai, Gad (1996). Wars, Internal Conflicts and Political Order. State University of New York Press. ISBN 0-7914-2943-1.
- Beaumont, Peter; Blake, Gerald H; Wagstaff, J. Malcolm (1988). The Middle East: A Geographical Study. David Fulton. ISBN 0-470-21040-0.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Goldschmidt, Arthur Jr (1999). A Concise History of the Middle East. Westview Press. ISBN 0-8133-0471-7.
- Palmer, Michael A. (1992). Guardians of the Persian Gulf: A History of America's Expanding Role in the Persian Gulf, 1833–1992. New York: The Free Press. ISBN 0-02-923843-9.
Aanhalings
[wysig | wysig bron]- ↑ Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia. Besoek op 26 Mei 2014.
- ↑ Cairo, Michael F. The Gulf: The Bush Presidencies and the Middle East University Press of Kentucky, 2012 ISBN 978-0-8131-3672-1 p xi.
- ↑ Government Printing Office.
- ↑ Kahana, Ephraim.
- ↑ Beaumont, Blake & Wagstaff 1988, p. 16.
- ↑ Koppes, CR (1976). "Captain Mahan, General Gordon and the origin of the term "Middle East"". Middle East Studies. 12: 95–98. doi:10.1080/00263207608700307.
- ↑ Lewis, Bernard (1965). The Middle East and the West. p. 9.
- ↑ Fromkin, David (1989). A Peace to end all Peace. p. 224. ISBN 0-8050-0857-8.
- ↑ Melman, Billie, Companion to Travel Writing, Collections Online, 6 The Middle East/Arabia, Cambridge, archived from the original on 25 Julie 2011, https://web.archive.org/web/20110725125839/http://cco.cambridge.org/extract?id=ccol052178140x_CCOL052178140XA010, besoek op 8 Januarie 2006.
- ↑ Palmer, Michael A. Guardians of the Persian Gulf: A History of America's Expanding Role in the Persian Gulf, 1833–1992.
- ↑ Laciner, Dr. Sedat.
- ↑ Davison, Roderic H. (1960). "Where is the Middle East?". Foreign Affairs. 38 (4): 665–75. doi:10.2307/20029452.
- ↑ Held, Colbert C. (2000). Middle East Patterns: Places, Peoples, and Politics. Westview Press. p. 7. ISBN 0-8133-8221-1.
- ↑ Shohat, Ella. "Redrawing American Cartographies of Asia". City University of New York. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Oktober 1999. Besoek op 12 Januarie 2007.
- ↑ Hanafi, Hassan. "The Middle East, in whose world?". Nordic Society for Middle Eastern Studies. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Oktober 2013. Besoek op 12 Januarie 2007.
- ↑ Goldschmidt (1999), bl. 8
Nog leesstof
[wysig | wysig bron]- Cressey, George B. (1960). Crossroads: Land and Life in Southwest Asia. Chicago, IL: J.B. Lippincott Co. xiv, 593 p., ill. with maps and b&w photos.
- Freedman, Robert O. (1991). The Middle East from the Iran-Contra Affair to the Intifada, in series, Contemporary Issues in the Middle East. 1st ed. Syracuse, NY: Syracuse University Press. x, 441 p. ISBN 0-8156-2502-2 pbk.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Midde-Ooste. |
- "Middle East – Articles by Region" Geargiveer 9 Februarie 2014 op Wayback Machine – Council on Foreign Relations: "A Resource for Nonpartisan Research and Analysis"
- "Middle East – Interactive Crisis Guide" Geargiveer 30 November 2009 op Wayback Machine – Council on Foreign Relations: "A Resource for Nonpartisan Research and Analysis"
- Middle East Department University of Chicago Library
- Middle East Business Intelligence since 1957: "The leading information source on business in the Middle East" – MEED.com
- Carboun – advocacy for sustainability and environmental conservation in the Middle East
- Middle East Geargiveer 6 Junie 2016 op Wayback Machine at DMOZ
- Middle East News Geargiveer 9 Mei 2009 op Wayback Machine from Yahoo! News
- Middle East Business, Financial & Industry News — ArabianBusiness.com
| Gebiede van die Wêreld | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| ||||||||||||||||||||||||
| Sien ook Kontinente van die wêreld | |||||||||||||||||||||||||
