Foederati

Foederati (meervoud van die Latynse foederatus, “verbonde”) is 'n term wat vandag veral geassosieer word met die Germaanse stamme wat as foederati opgetree het in die Romeinse Ryk in die eerste eeue n.C. Die begrip is egter ouer as die tydperk.

Tydens die Republiek

In die eerste eeu v.C. het Rome reeds beskik oor 'n stelsel waarvolgens die verskillende stammme op die Apennynse skiereiland opgedeel is in bepaalde “klasse” na gelang van hul verhouding met die Romeine. Die Latini^[1] is as Romeinse bloedbroers beskou. Daarna is die foederati gestig: hulle het nie Romeinse burgerregte gehad nie, maar was aan Rome verbonde by wyse van 'n plegtige, formele en ewigdurende bilaterale "hulpverleningsverdrag" (in die Latyn foedus, waarvan die woord federasie afkomstig is). Die res van die volke was bondgenote (socii).

As gevolg van die onduidelikhede wat deur hierdie klassifikasie teweeggebring is, is die onderlinge verbondenheid van “Italiese” volke amptelik gereguleer in die Lex Iulia de civitate Latinis danda (90 v.C.). Alle state is Romeinse burgerskap aangebied sodat hulle almal by die Romeinse Republiek (res publica) kon aansluit.

Die Keiserlike tydperk

In die eerste eeue na die begin van die algemene era het die begrip foederati 'n wyer betekenis verkry. Eers het die Romeine sekere stamme as foederati verenig deur hulle met geld of voedsel te ondersteun. Later is die foederati toenemend toegelaat om hulle binne die grense van die Romeinse Ryk te vestig. Weens hul werklike insluiting binne die Ryk het die foederati 'n mate van beskerming geniet. Aan die ander kant het die foederati belasting betaal vir hierdie diens: hulle het Rome voorsien van hulptroepe vir die legioene. Baie bekende Germaanse bevelvoerders wat later teen Rome sou rebelleer – soos Arminius, Julius Civilis en Alarik I – het hul militêre loopbane in die Romeinse leër begin.

Die foederati was ingekwartier met groot grondeienaars wat in die grensgebiede van die Ryk gewoon het. Dit het uiteindelik belangrike gevolge gehad. Die groot grondeienaars wat ryk en redelik onafhanklik van Rome was, het dit al hoe moeiliker gevind om belasting aan Rome te betaal. Dit het gelei tot 'n belastinghervorming waarin belasting hoofsaaklik plaaslik georganiseer is. Daar word gemeen dat hierdie verdeling van die Romeinse Ryk in klein belastingdistrikte die latere territoriale verdeling van die Romeinse Ryk beïnvloed het.

Intussen het die Romeine al hoe meer van die foederati afhanklik geraak, en het die foederati net so onbetroubaar geblyk. Die Wes-Gote wat in Thracië ingebring is onder baie gunstige omstandighede (na die Gotiese rebelle onder leiding van Fritigern se oorweldigende oorwinning in die Slag van Adrianopel (378)) het in 395 teen keiser Theodosius I in opstand gekom. Nietemin is die opstandige foederati nooit heeltemal uitgeskakel nie en soms eenvoudig alleen gelaat, bv. die Gote onder Alarik. Dit kan deels verklaar word deur die aankoms van die Hunne wat hul heerskappy in die gebied noord van die Ryn en Donau gevestig het en, as die hoofmag van die 'barbare', 'n veel groter gevaar vir die Romeine ingehou het. Die foederati-volke wat aan die Romeine verbonde was, soos die Franke, Gote, Boergondiërs en Alane, het dit ook besef.^[2]

Ontwikkelinge in die vyfde eeu

Namate die Romeinse mag in die vyfde eeu bly afneem het, het die foederati in die Wes-Romeinse Ryk toenemend onafhanklik geword. Hulle was deel van die laat-Romeinse staat, en het binne die staat opgetree en probeer om beheer te handhaaf.^[3] Opstande van foederati het gereeld voorgekom en rondom 455 het 'n situasie ontstaan waarin min of geen belasting aan die belastingowerhede betaal is. Die plaaslike Romeinse owerhede is geïnoreer en foederati soos die Visigote en die Boergondiërs het die reg in eie hande geneem deur onafhanklike koninkryke te stig.

’n Parallelle ontwikkeling het in die weermag plaasgevind. In die loop van die vyfde eeu was die militêre sterkte van die Romeinse Ryk grootliks gebaseer op eenhede van foederati, gewoonlik gelei deur hul eie offisiere. In 452 kon Attila slegs met die hulp van foederati (wat die Visigote, Boergondiërs, Franke en Alane ingesluit het) verslaan word. Uiteindelik was een van die foederati, die Germaanse stam wat bekend gestaan het as die Herule, verantwoordelik vir die einde van die Wes-Romeinse Ryk. Die laaste Wes-Romeinse keiser, Romulus Augustulus, is deur die opperbevelhebber van die foederati, die Germaan Odoaker, afgesit. Die Oos-Romeinse Ryk het toe 'n ander foederati-leier, Theodorik, gebruik om Odoaker uit te skakel.

Bronne

Harrison, Dick. De volksverhuizingen, de geschiedenis van West-Europa, 375-800, 1999
Kulikowski, Michael. The End of Roman Spain, University of Toronto, 1997

Verwysings

↑ Die Latini of Latyne was 'n Italiese stam wat nou verwant was aan die Faliske van Falerii Veteres (Die Faliskiese stad Falerii was een van die 12 belangrikste stede van Etrurië. Vandag is die dorpie Civita Castellana hier geleë. Daar was vier besettingsfases in Civita Castellana. In die eerste, voorstedelike fase, was die nedersettingskern op die Vignale-heuwel geleë, wat in die Villano-fase (8ste-7de eeu v.C.) na die plato uitgebrei is. In die daaropvolgende Etruskiese tydperk het die stadsgebied sy grootste omvang bereik, en is stadsmure gebou (5de eeu v.C.). As bondgenoot van groot Etruskiese sentrums soos Veii en Tarquinia het Civita Castellana Rome aangevat, aanvanklik redelik suksesvol danksy die stad se sterk strategiese posisie. In 241 v.C. is die stad egter deur die Romeine vernietig, en 'n nuwe nedersetting is in die vlakte (Falerii Novi) gestig. Eers in die Middeleeue sou die verlate Civita Castellana weer bewoon word.). Hulle het op 'n onsekere tyd, miskien tussen 1200 en 1000 v.C., in die gebied van die huidige Italië ingetrek, waarskynlik uit Sentraal-Europa. Hulle het hulle aan die onderlope van die Tiberrivier gevestig in 'n deel van die landskap Latium wat later na hulle vernoem is (die plek waar hulle hulle gevestig het staan bekend as Latium Vetus, antieke Latium). Een van die Latynse stamme het hulself Romeine genoem en het die aanvanklik klein dorpie Rome aan die Tiber bewoon. Die Latini en Romeine het dieselfde taal gepraat, Latyn. In die 6de eeu v.C. was Rome slegs maar een van die 30 Latynse stadstate. Vir 'n tyd lank was die nabygeleë Alba Longa selfs magtiger as Rome.
↑ Dick Harrison (1999), De volksverhuizingen, de geschiedenis van West-Europa, 375-800, pag. 47-48
↑ Kulikowski, Michael (1997). The End of Roman Spain, University of Toronto, pag. 139

Eksterne skakels

www.echeat.com, essay oor die Foederati (Engelstalig)
www.ilexikon.com (webarchive), ensiklopediese artikel (Duitstalig)

[1] Die Latini of Latyne was 'n Italiese stam wat nou verwant was aan die Faliske van Falerii Veteres (Die Faliskiese stad Falerii was een van die 12 belangrikste stede van Etrurië. Vandag is die dorpie Civita Castellana hier geleë. Daar was vier besettingsfases in Civita Castellana. In die eerste, voorstedelike fase, was die nedersettingskern op die Vignale-heuwel geleë, wat in die Villano-fase (8ste-7de eeu v.C.) na die plato uitgebrei is. In die daaropvolgende Etruskiese tydperk het die stadsgebied sy grootste omvang bereik, en is stadsmure gebou (5de eeu v.C.). As bondgenoot van groot Etruskiese sentrums soos Veii en Tarquinia het Civita Castellana Rome aangevat, aanvanklik redelik suksesvol danksy die stad se sterk strategiese posisie. In 241 v.C. is die stad egter deur die Romeine vernietig, en 'n nuwe nedersetting is in die vlakte (Falerii Novi) gestig. Eers in die Middeleeue sou die verlate Civita Castellana weer bewoon word.). Hulle het op 'n onsekere tyd, miskien tussen 1200 en 1000 v.C., in die gebied van die huidige Italië ingetrek, waarskynlik uit Sentraal-Europa. Hulle het hulle aan die onderlope van die Tiberrivier gevestig in 'n deel van die landskap Latium wat later na hulle vernoem is (die plek waar hulle hulle gevestig het staan bekend as Latium Vetus, antieke Latium). Een van die Latynse stamme het hulself Romeine genoem en het die aanvanklik klein dorpie Rome aan die Tiber bewoon. Die Latini en Romeine het dieselfde taal gepraat, Latyn. In die 6de eeu v.C. was Rome slegs maar een van die 30 Latynse stadstate. Vir 'n tyd lank was die nabygeleë Alba Longa selfs magtiger as Rome.

[2] Dick Harrison (1999), De volksverhuizingen, de geschiedenis van West-Europa, 375-800, pag. 47-48

[3] Kulikowski, Michael (1997). The End of Roman Spain, University of Toronto, pag. 139

[1]

[2]

[3]