Тежината на современиот свет: Како влијае нашата средина на нашето здравје
Светот во којшто живееме и храната што ја јадеме драстично се
промениле со текот на времето. Но нашата биологија во голема мера
останала иста. Тоа може да нè наведе да мислиме дека сме под ризик од
гладување и да нè натера да посегнеме по високоенергетска храна, сол,
масна храна и шеќер.
Размислете за секојдневниот живот: повеќето од нас патуваат до
работните места со автомобил или со јавен превоз. Користиме лифтови и
ескалатори таму каде што ни треба, без да вложиме посебен напор.
Канцелариската работа и животот во градовите често значи дека мора да
седиме подолгo време. Опкружени сме со многу вкусна храна и пијалаци
до кои имаме лесен пристап. Дополнително имаме многу работи за кои
треба да се грижиме и да ги постигнеме, без разлика дали се однесуваат
на работата, приватниот живот или социјалните мрежи. Поради тоа помалку
спиеме и сме под
поголем стрес.
Но многумина од нас не се свесни како се поврзани сите овие работи
со дебелината.
За да разбереме, треба да се навратиме во минатото.
Нашата животна средина пред 50 000 години
„Јади или ќе бидеш изеден!“ - Замислете дека живеете пред 50 000
години во каменото време. Единствената грижа на нашите предци била да
дојдат до калории преку лов, собирање храна и риболов. Но и да
избегнат да станат оброк на големите предатори.
Имало недостиг од храна, па затоа морале добро да јадат за да можат
да преживеат и да имаат поголеми изгледи за репродукција
(размножување). Клучот до успехот бил да се дојде до храна богата со
масти, шеќер и сол. Поради тоа нашето тело научило да бара и да ѝ дава
предност на високоенергетската
храна за да ги преживее периодите на глад.
Животот е променет – нашата биологија не е
Сега можеби сметате дека мора да сме наполно различни од нашите
предци. Но системите што им помагале да преживеат се сè уште активни
во нашето тело и често дејствуваат надвор од нашата свесност.
Производителите на храна, супермаркетите, рестораните и синџирите за
достава на храна препознаа каква храна избираме да јадеме. Сега тие
нудат многу разновидна и евтина, вкусна и високоенергетска храна која
содржи комбинација од сол, шеќер и масти. Ова е моќна комбинација за
нашите сетила, многу помоќна од онаа за која нашиот мозок еволуирал да
се справи. Затоа е тешко да му одолееме
на примамливиот мирис на храната која нè опкружува.
Не треба да нè изненадува кога ќе претераме со нарачката на храната
за достава или кога ќе ја наполниме количката кога пазариме иако не
сме гладни. Нашата способност да им одолееме на овие намерно
примамливи намирници ја одредуваат голем број фактори, вклучувајќи ја
и генетиката,
и варира од човек до човек.
Според тоа, глобалниот пораст на дебелината не е резултат на
ненадејното губење на волјата. Наместо тоа, покачувањето
на телесната тежина се сфаќа како природна реакција на животот
во средина којашто се променила побрзо отколку што нашиот вид е
способен да се приспособи.
Променете ја вашата средина за да ги поддржите вашите цели во
справувањето со телесната тежина
Во современата средина
во којашто живееме постојат многу фактори кои не изложуваат на ризик
од дебелина. Многу од овие фактори се надвор од нашата контрола, но за
среќа има уште многу други работи што може да ги направиме, а една од
нив е реструктурирање на средината во којашто живееме.
Appelhans BM. Neurobehavioral Inhibition of Reward-driven
Feeding: Implications for Dieting and Obesity. Obesity 2009;
17:640–647.
Morris R. Stranger in a strange land: an
optimal-environments account of evolutionary mismatch. Synthese
2018; 1-26.
Sumithran P & Proietto J. The defence of
body weight: a physiological basis for weight regain after weight
loss. Clinical Science 2013; 124:231-241.
Guyenet S. The
hungry brain. Outsmarting the instincts that make us overeat. New
York: Flatiron 2017.
Bray M et al. NIH Working Group
Report—Using Genomic Information to Guide Weight Management: From
Universal to Precision Treatment. Obesity 2016; 24:14–22.
Münzberg H, Qualls-Creekmore E, Yu S, Morrison CD & Berthoud
HR. Hedonics Act in Unison with the Homeostatic System to
Unconsciously Control Body Weight. Front. Nutr. 2016; 3:6:1-5.
Berthoud, HR. Interactions between the “cognitive” and
“metabolic” brain in the control of food intake. Physiology &
Behavior 2007; 91:486-498.
World Health Organization.
Obesity and Overweight Factsheet no. 311. Available at:
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ [Accessed June
2019].
Совладајте го гладот: Како да планирате, подготвувате и јадете здрава храна
Ние немаме целосна контрола врз телесната тежина. Но малите промени во
начинот на кој се однесуваме кон нашата непосредна околина сепак може да
имаат влијание. Составивме листа која опфаќа совети од планирање здрави
оброци до одржување на физичката активност, која може да ви биде од помош.
Стресот и дебелината: Зошто посегнуваме по вкусна храна
Ако сте под стрес подолг временски период, тоа може да ви го смени
апетитот,и да го зголеми ризикот да се здебелите. Треба да научиме како
да се справуваме со стресот, и тоа е една од стратегиите која може да ни
помогне како полесно да се справиме со дебелината.
Величината на вашите фармерки? Таа се крие во вашите гени
Исто како што се раѓаме со одредена боја на очите, може да се родиме со
склоност кон дебелеење. И исто како што никого не го обвинуваме поради
бојата на очите, не треба да ги обвинуваме и луѓето кои имаат генетска
предиспозиција да се здебелат.