Biz acmağımıza
və ya yeməkdən sonra tox olmağımıza qərar vermirik, elə deyilmi? Biz
sadəcə vaxtında bu hisslərdən birini yaşayırıq və sonra müvafiq
hərəkətlərə başlayırıq.
Səhər sağlam qidalanmağa özümüzə söz verdiyimiz halda, nə üçün günortadan sonra qəlyanaltı üçün yaşıl alma əvəzinə şokolad batonuna üstünlük verdiyimizi başa düşə bilmirik.
Beləliklə, yemək davranışımız və yemək seçimlərimiz tamamilə şüurlu nəzarətimizdə deyilsə və bəzən niyyətlərimizə zidd olursa, digər qüvvələr hansılardır, onlar necə işləyirlər və niyə tez-tez planlarımızı pozurlar?
"Enerji yaratmaq üçün yanacaq axtarmaq ehtiyacı bütün canlı
orqanizmlərin biologiyasında mühim stimuldur: biz hamımız yaşamaq üçün
qidaya ehtiyac duyuruq. Buna görə də təəccüblü deyil ki,
orqanizmimizdə hormonların idarə etdiyi qida istehlakına nəzarət üçün
belə mürəkkəb sistem mövcuddur", - Melburn Universitetinin tibb
professoru Cozef Proyetto izah edir.
Belə görünür ki̇, hormonlar bizim qida davranışımızı və seçimlərimizi əlaqələndirən bədən və beyin arasında kimyəvi daşıyıcı rolunu oynayır.
> Sizin beyniniz çəkinizin təhrikedici qüvvəsidir
Hormonlar bədənin enerji istehlakı və qorunmasına cavabdeh olan müxtəlif hissələrdə ifraz olunur, məsələn: bağırsaq (qidanı qəbul və həzm edir), yağ toxuması (enerjini yağ şəklində saxlayır) və mədaltı vəzi (enerjinin saxlanmasında iştirak edən insulin hormonunu ifraz edir).
"Enerji yaratmaq üçün yanacaq axtarmaq ehtiyacı bütün canlı orqanizmlərin biologiyasında mühim stimuldur: biz hamımız yaşamaq üçün qidaya ehtiyac duyuruq. Buna görə də təəccüblü deyil ki, orqanizmimizdə hormonların idarə etdiyi qida istehlakına nəzarət üçün belə mürəkkəb sistem mövcuddur".
Bəzi hormonlar aclıq hissini stimullaşdırırlar (gəlin onları
"aclıq hormonları" adlandıraq), digərləri isə özümüzü tox
hiss etməyimizə kömək edirlər (gəlin onları "toxluq
hormonları" adlandıraq).
Aşağıda iştahanın tənzimlənməsində iştirak edən hormonlar haqqında məlumat verilib. Burada orqanizm tərəfindən müxtəlif hormonların necə ifraz olunduğunu və onların iştahaya necə təsir etdiyini görə bilərsiniz.
Doyduqdan sonra mədə aclıq hormonunu daha az istehsal edərək və
beyinə yemək yeməyi dayandırmaq üçün siqnal göndərərək yemək
istəyimizi azaldır. Eyni zamanda, toxluq hormonlarının səviyyəsi
yeməkdən sonra artır və 30-60 dəqiqə sonra ən yüksək səviyyəyə
çatır.
Aclıq və toxluq hormonlarından gələn siqnalların bu dinamik qarşılıqlı əlaqəsi beyinimizə göndərilərək yemək davranışımızı tənzimləməyə kömək edir. Digər hormonlar qrupu qida seçimlərimizi idarə edə və fiziki aclıq olmasa belə, bizi yeməyə həvəsləndirə bilər.
Görünür ki, arıqladığımız zaman hormon səviyyələri də dəyişir.
Araşdırmalar zamanı müəyyən edilib ki, pəhrizlə arıqladıqda, yenidən
kökəlməni təşviq edən hormonal dəyişikliklər baş verir.
Arıqladıqdan sonra toxluq hormonlarının səviyyəsi azalır və aclıq hormonlarının səviyyəsi yüksəlir. Bu dəyişikliklər aclığın davamlı artmasına, toxluq hissinin azalmasına və daha az kalori yandırılmasına səbəb olur. Bu dəyişikliklər üç ilə qədər davam edə bilər və demək olar ki, 10 nəfərdən 8-nin uzun perspektivdə itirilən çəkisini yenidən qazanmasına gətirib çıxara bilər.
Bu nəticələr göstərir ki, arıqlamadan sonra aclıq hissinin azaldılması insanlara öz yeni çəkilərini saxlamağa kömək edə bilər.
Arıqlamadan sonra toxluq hormonlarının səviyyəsi azalır və aclıq hormonlarının səviyyəsi yüksəlir. Bu dəyişikliklər aclığın davamlı artmasına, toxluq hissinin azalmasına və daha az kalori yandırılmasına səbəb olur
Hormonlarımızı idarə edə bilməyəcəyimizi xatırlamaq vacibdir. Aclıq hiss etdikdə nə qədər istəməsək də, yemək yeməmək çox çətindir. Ancaq hormonlarımızın necə işlədiyini bilmək çəkimizə effektiv şəkildə nəzarət etmək üçün bizə hansı növ müdaxilələrin və strategiyaların lazım olduğunu anlamağa kömək edə bilər.
