100 χρόνια Art Déco (και) στην ωρολογοποιία

Το 1925, η έκθεση Exposition Internationale de Arts Décoratifs του Παρισιού έδινε επιτέλους όνομα σε ένα καλλιτεχνικό κίνημα που είχε ξεκινήσει από την ίδια πόλη και κόντευε πια να ενηλικιωθεί.

Η Art Déco συνδυάζε στοιχεία από τις κυρίαρχες τάσεις της εποχής, κυρίως τον Κυβισμό, τον Ζετσεσιονισμό και τον Φωβισμό, με αρκετές πινελιές εξωτικού χαρακτήρα από την Απω Ανατολή, την Ινδία, την Περσία και την Αρχαία Αίγυπτο. Ηταν ένα κίνημα πληθωρικό, με πολύ χρώμα και με υλικά πολυτελή και λαμπερά.

Οχι τυχαία, αρχικά με το κραχ του ’29 και στη συνέχεια με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εξασθένησε και εγκαταλείφθηκε. Ωστόσο, επειδή επηρέασε κυρίως την αρχιτεκτονική και την διακόσμηση, εμβληματικά του κτήρια δεσπόζουν σε πολλές μεγαλουπόλεις έναν αιώνα μετά, ενώ το αποτύπωμά του -ειδικά στην ωρολογοποιία- ήταν τόσο έντονο που ουκ ολίγοι μεγάλοι οίκοι συνεχίζουν να κυκλοφορούν συλλογές σε στυλ Art Déco.

Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η χρήση γεωμετρικών σχημάτων όπως ορθογώνια, τραπεζοειδή και τρίγωνα. Κυριαρχούν οι καθαρές γραμμές και η τέλεια συμμετρία, αλλά και τα πολυτελή υλικά όπως οι πολύτιμοι λίθοι, ο χρυσός και η πλατίνα. Γενικά, οι τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής, που επέτρεπαν την καλύτερη επεξεργασία υλικών και τη δημιουργία νέων, έδωσαν μια τεράστια ελευθερία στους καλλιτέχνες και τους αρχιτέκτονες, που μπορούσαν να πειραματιστούν πάνω σε νέες ιδέες. Στην αρχιτεκτονική το ενισχυμένο τσιμέντο και το αλουμίνιο έφεραν ένα εντελώς νέο στυλ, ενώ στη διακόσμηση, η χρήση του κεραμικού και των διαφόρων εκδοχών του χρυσού, προσέφεραν άπειρες επιλογές για φινιρίσματα που μέχρι τότε δεν ήταν εφικτά.

Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η χρήση γεωμετρικών σχημάτων όπως ορθογώνια, τραπεζοειδή και τρίγωνα. Κυριαρχούν οι καθαρές γραμμές και η τέλεια συμμετρία, αλλά και τα πολυτελή υλικά όπως οι πολύτιμοι λίθοι, ο χρυσός και η πλατίνα.

Από τα παρισινά καφέ γύρω από την Place de l’ Opera, και τα στέκια της «Χαμένης Γενιάς» των Ernest Hemingway, Gertrude Stein, James Joyce, Ezra Pound, T.S. Eliot, Pablo Picasso, Zelda και F Scott Fitzgerald που είχαν μετοικήσει στη γαλλική πρωτεύουσα, ως τα επιβλητικά νέα κτήρια της Νέας Υόρκης (όπως το Chrysler Building), τους πίνακες των Reginald Marsh, Rockwell Kent, αλλά ακόμη και του Botero ή της Kahlo, η δεκαετία του ’20 ήταν γενναιόδωρη και γεμάτη φαντασία στην αισθητική της. Το ίδιο και τα ρολόγια της. Και καθώς η Art Déco ξεκίνησε μεν από τη Γαλλία, αλλά βρέθηκε στο απόγειό της στη Νέα Υόρκη την πενταετία ’24-’29, ήταν κυρίως οι αμερικανικοί οίκοι ωρολογοποιίας που το υιοθέτησαν ως το βασικό του στυλ. Ακόμη και σήμερα η Hamilton ή η Bulova διατηρούν συλλογές με αναφορές στο αγαπημένο τους καλλιτεχνικό κίνημα.

Γενικά, χάρη στην Art Deco, τα ρολόγια χειρός, που μόλις είχαν αρχίσει να γίνονται τάση (πρωτοεμφανίστηκαν λίγο πριν, λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου), άρχισαν να αποκτούν μια ποικιλία που τα έκανε πλέον πολύ διαφορετικά από τα προγενέστερα ρολόγια τσέπης. Κατ’ αρχάς, αντί για την παραδοσιακή στρογγυλή κάσα, το Art Deco υιοθετούσε πιο ασυνήθιστα σχήματα με ορθογώνια ή τετράγωνα σχήματα, ή ρολόγια σε μορφή tonneau και μαξιλαριού. Κατά δεύτερον, τα καντράν απέκτησαν γεωμετρική εστίαση, με δημοφιλή σχεδιαστικά στοιχεία όπως οι λωρίδες τομέων, και «σιδηροδρομικές» γραμμές ή γραμματοσειρές με λατινική αρίθμηση να πρωτοεμφανίζονται εκείνη την εποχή.

Η τάση για πιo vintage δημιουργίες είναι όλο και πιο έντονη στην εποχή μας, κάνοντας τα μοντέλα σε στυλ Art Deco ιδιαίτερα δημοφιλή. Όχι ότι είχαν χαθεί ποτέ από το προσκήνιο. Διαχρονικές συλλογές όπως η Tank της Cartier ή η Reverso της Jaeger-LeCoultre στηρίζονταν ανέκαθεν στο πληθωρικό εκείνο κίνημα της τέχνης. Καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από την έκθεση που τού έδωσε το όνομά του, ας κάνουμε ένα γρήγορο ταξίδι στις πιο εμβληματικές δημιουργίες εκείνης της εποχής, αλλά και στα πιο δημοφιλή Art Deco ρολόγια του σήμερα…