Çocuklara sosyal medya yasağı: Türkiye ve dünyada tartışılan kısıtlama modelleri ne?

Avustralya’da 16 yaş altındakilere dünyanın en kapsamlı sosyal medya yasağını getiren tasarı yasalaşırken , Türkiye ve İngiltere’de de benzer yasaklar gündemde.

Avustralya’da parlamentonun alt kanadında büyük çoğunlukla kabul edilen ve Senato’dan da onay alan tasarıda, sosyal medya devlerinden “yaş doğrulama için makul adımlar atması” isteniyor.

Bu adımları atmayan ve sistemli ihlallerde bulunan şirketlere 49,5 milyon Avustralya doları ceza verilebilecek.

Bu “makul adımların” ne olduğuna tasarıda değinilmiyor.

En az bir yıl daha yürürlüğe girmeyecek kuralların nasıl uygulanacağı ise ülkenin elektronik güvenlikten sorumlu komiseri tarafından belirlenecek.

Avustralya, biyometrik özellikler ya da resmi kimlik belgelerinin kullanılabileceği bir yaş doğrulama sistemi üzerinde çalışıyor. Bir İngiliz danışmanlık şirketi olan Yaş Kontrol Sertifikalandırma Programı’nın gözetiminde yapılan denemelere 12 teknoloji şirketi katılıyor ve 2025 ortasında tavsiyelerini sunması bekleniyor.

Google ve Meta gibi sosyal medya devleri de gelecek yıl ortalarında bitmesi beklenen yaş doğrulama denemeleri sona erene dek beklenmesini istedi. Tik Tok, yasa için daha çok müzakere edilmesi gerektiğini belirtti. X’in sahibi Elon Musk da tasarının çocukların insan haklarını ihlal edebileceğini savundu.

Uraloğlu: Henüz karar yok, benim tercihim 16 yaş

Avustralya’daki bu tartışmalarla birlikte, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun da (BTK), 13 yaş altı çocukların sosyal medya uygulamaları ve sosyal ağlara erişimini yasaklamaya yönelik bir çalışma başlattığı belirtildi.

TBMM Akran Zorbalığı Alt Komisyonu'na bilgi veren BTK Başkan Yardımcısı Abdülkerim Gün, ABD'nin Florida eyaletinde 13 yaş yaş altı çocukların sosyal medya kullanımının yasak olduğunu belirtirken, Avusturalya'daki tasarıya da vurgu yaptı.

Ancak BTK yetkilileri, henüz düşünülen yasağın nasıl uygulanabileceği konusunda bir ayrıntı vermedi.

Bu arada, Hürriyet’e konuşan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, “13 yaş altına sosyal medya platformlarının yasaklanması konusunda henüz karar yok, tartışıyoruz. Benim kişisel yaklaşımım sosyal medyada yaş sınırının 16 olması” dedi.

Bakan Uraloğlu " Ancak bunlar kesinleşmiş değil, hem ilgili bakanlıklarla hem de ilgili kurum ve sivil toplum örgütleriyle yapılacak görüşmeler sonrasında netleşecek" diye de ekledi.

Küçük yaştakilere sosyal medya ve cep telefonu yasağı İngiltere’de de yoğun bir şekilde tartışılıyor.

İngiltere’deki medya denetleme kurumu Ofcom da sosyal medya şirketlerine, çocukların internette yetişkin taklidi yapması sorunu konusunda adım atmazlarsa, cezalandırılacakları uyarısı yaptı.

Ofcom’un yaptığı ankete göre, 8-17 yaş arasındakilerin % 22’si sosyal medyada yalan söyleyip, 18 yaşın üzerinde olduklarını söylüyor.

İngiltere’deki Çevrimiçi Güvenlik Yasası, sosyal medya platformlarının 2025 ortasına dek yaş doğrulama sistemlerini güçlendirmesini zorunlu kılıyor. Yasa, şirketlerin küresel gelirlerinin % 10’una dek cezalandırılabilmesini öngörüyor.

İngiltere Teknolojiden Sorumlu Bakan Yardımcısı Peter Kyle BBC’ye yaptığı açıklamada, 16 yaşın altındakilere sosyal medya yasağının “seçeneklerden biri olduğunu” söyledi.

Dünyadaki diğer uygulamalar

Haziran 2023’te Fransa’da sosyal medya platformlarının kullanıcıların yaşlarını kontrol etmesi ve 15 yaş altı için ebeveyn izni alınması zorunluluğunu getirdi.

Yasa uyarınca, bu kurallara uymayan şirketlere küresel cirolarının % 1’ine kadar ceza verilmesi öngörülüyor. Ancak bir yıldan uzun süredir Avrupa Birliği Komisyonu, yasanın AB hukukuna uygun olup olmadığını inceliyor.

Norveç’te sosyal medyaya erişim için minimum 13 yaş şartı var. Ancak bir araştırmaya göre dokuz yaşındakilerin yarısından fazlası, 12 yaşındakilerin de büyük bir çoğunluğu sosyal medyada.

Mevcut kuralların işe yaramaması üzerine Norveç hükümeti asgari yaşı 15’e çıkartmaya ve etkin bir uygulama yöntemi bulmaya çalışıyor.

İspanya’da da hükümet 16 yaş altına sosyal medya yasağı öngören bir tasarıyı gündeme getirdi. Ancak yaş doğrulamanın nasıl yapılacağı belirsiz ve ne zaman oylanacağına yönelik bir tarih belirlenmedi.

2011’de de Güney Kore, 15 yaş altının gece yarısı ve 06:00 arasında internette oyun oynamasını yasaklayan bir yasa geçirdi.

Ancak 10 yıl sonra hükümet kararı geri aldı ve anne babaların oyun saatlerini belirleyeceği bir sistem getirdi. Bu sistemi pek kullanan olmadı.

Güney Kore’de geçen Ağustos ayında da 16 yaş altının sosyal medya kullanımını düzenlemeyi amaçlayan bir yasa tasarısı gündeme geldi.

Çin’de ise 14 yaş altındakiler, TikTok’un Çin’deki versiyonu Douyin’de 40 dakikadan fazla kalamıyor. Küçük yaştakilerin internette oyun oynaması da kısıtlanıyor.