FULL PAPER PROCEEDING ISBN: 978-605-69052-6-1 1 II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Scientific Committee Prof. Süleyman ÖZDEMİR (Bandırma Onyedi Eylül University / Rector) Prof. Alpaslan SEREL (Bandırma Onyedi Eylül University) Dr. Stefano SIVIERO (Bank of Italy) Prof. Abdullah OKUMUŞ (İstanbul University) Prof. Ahmet AY (Selçuk University) Prof. Ahmet İNCEKARA (İstanbul University) Prof. Ahmet YÖRÜK (Kadir Has University) Prof. Antonio RODRIGUEZ ANDRES (VSB-Technical University of Ostrava, Czech Republic) Prof. Cevdet AVCIKURT (Balıkesir University) Prof. Cemil ERTUĞRUL Prof. Clayton W. BARROWS (University of New Hampshire, USA) Prof. Cüneyt AKAR (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Edip ÖRÜCÜ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Ercan EREN (Yıldız Teknik University) Prof. Erdal Tanas KARAGÖL (Yıldırım Beyazıt University) Prof. Erdoğan KOÇ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Fatih BİLGİLİ (Çukurova University) Prof. Fatih MANGIR (Selcuk University) Prof. Galip ALTINAY (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Gökhan ORHAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Ivanka Nestoroska (Kliment Ohridski University, Macedonia) Prof. Kemal YILDIRIM (Anadolu University) Prof. Kerem ALKİN (Medipol University) Prof. Kerim ÖZDEMİR (Balıkesir University) I II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Prof. Khaled Al Falah (University of Dammam, Saudi Arabia) Prof. Lazar Stosic (Editor in Chief, IJCRSEE, Serbia) Prof. Mansour AlShamali (Public Authority for Applied Education and Training, Kuwait) Prof. Mustafa DELİCAN (İstanbul University) Prof. Muzaffer Ercan YILMAZ (Uludağ University) Prof. Nizar Yousef Naim (Ahlia University, Kingdom of Bahrain) Prof. Pejman Bahramian (Girne American University, Cyprus) Prof. Rıza ARSLAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Sait KAYGUSUZ (Uludağ University) Prof. Serap PALAZ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Seyed Alireza Athari (Girne American University, Cyprus ) Prof. Shekar Shetty (Gulf University for Science & Technology, Kuwait) Prof. Suna KORKMAZ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Süleyman YÜKÇÜ (Dokuz Eylül University) Prof. Sürhan CAM (Cardiff Unıversity) Prof. Tekin AKGEYİK (İstanbul University) Prof. Uğur EMEK (Başkent University) Prof. Yılmaz ÖZKAN (Sakarya University) Prof. Zekai ÖZDEMİR (İstanbul University) Prof. Zeki PARLAK (Marmara University) Prof. Zoran Katanic (High School of Economics Peć in Leposavić, R. Kosovo) Ferhun Ateş (Bank of China Turkey A.Ş. – Internal Control and Compliance Director) Assoc. Prof. Ahmet AYDIN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Alaa Alaabed (Islamic International Rating Agency) Assoc. Prof. Aybeniz Akdeniz AR (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Burçhan Sakarya (Republic of Turkey Ministry of Development) Assoc. Prof. Ertan DEMİRKAPI (Bandırma Onyedi Eylül University) II II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Assoc. Prof. Hasan Aydın OKUYAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Jean ANDREI Petroleum (Gas University of Ploiesti) Assoc. Prof. Mehmet Ali Soytaş (Özyeğin University) Assoc. Prof. Mehmet Emin ERÇAKAR (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Musa GÖK (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Özgür BİYAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Serap ALTUNTAŞ (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Steven Seggie (ESSEC Business School) Assoc. Prof. Siti Muawanah LAJIS, (Bank Negara Malaysia) Assoc. Prof. Yener Coşkun (Capital Markets Board of Turkey) Assoc. Prof. Zeynep YÜCEL (Bandırma Onyedi Eylül University) Asst. Prof. Halil İbrahim AYDIN (Batman University) Asst. Prof. Muhammad Kashif (Business School, GIFT University Pakistan) III II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey IV II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey WELLCOME MESSAGE Welcome Message on behalf of the Organising Committee of ICEESS’19 We are glad that II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences gathered a large number of successful academicians and professionals in BandirmaBALIKESİR. 234 papers were submitted to ICEESS’19 from 16 different countries and 93 different university and institutions. This conference provided as a suitable platform for discussions about the papers. This conference full paper proceeding contains 100 papers. We appreciated to our conference organising team because of their enormous performance for preparing such an important organisation. We also appreciated to all keynote speakers who shared their experiences and precious knowledge and encouraged to fruitful discussions. We also would like to thank our sponsors who provided us financial support and conference materials. It would not be possible to organise this conference without their support. Our sponsors are The Central Bank of the Rebuplic of Turkey, Balikesir Metropolitan Municipality and Bandirma Onyedi Eylul University. Finally, we would like to thank our esteemed ICEESS'19 participants who shared their deep knowledge and experience at ICEESS’19. We wish to be together in our following organizations On behalf of Conference Organisation Committee Prof. Burak DARICI Assoc.Prof. H.Murat ERTUGRUL V FULL PAPER PROCEEDING ISBN: 978-605-69052-6-1 1 II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Scientific Committee Prof. Süleyman ÖZDEMİR (Bandırma Onyedi Eylül University / Rector) Prof. Alpaslan SEREL (Bandırma Onyedi Eylül University) Dr. Stefano SIVIERO (Bank of Italy) Prof. Abdullah OKUMUŞ (İstanbul University) Prof. Ahmet AY (Selçuk University) Prof. Ahmet İNCEKARA (İstanbul University) Prof. Ahmet YÖRÜK (Kadir Has University) Prof. Antonio RODRIGUEZ ANDRES (VSB-Technical University of Ostrava, Czech Republic) Prof. Cevdet AVCIKURT (Balıkesir University) Prof. Cemil ERTUĞRUL Prof. Clayton W. BARROWS (University of New Hampshire, USA) Prof. Cüneyt AKAR (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Edip ÖRÜCÜ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Ercan EREN (Yıldız Teknik University) Prof. Erdal Tanas KARAGÖL (Yıldırım Beyazıt University) Prof. Erdoğan KOÇ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Fatih BİLGİLİ (Çukurova University) Prof. Fatih MANGIR (Selcuk University) Prof. Galip ALTINAY (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Gökhan ORHAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Ivanka Nestoroska (Kliment Ohridski University, Macedonia) Prof. Kemal YILDIRIM (Anadolu University) Prof. Kerem ALKİN (Medipol University) Prof. Kerim ÖZDEMİR (Balıkesir University) I II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Prof. Khaled Al Falah (University of Dammam, Saudi Arabia) Prof. Lazar Stosic (Editor in Chief, IJCRSEE, Serbia) Prof. Mansour AlShamali (Public Authority for Applied Education and Training, Kuwait) Prof. Mustafa DELİCAN (İstanbul University) Prof. Muzaffer Ercan YILMAZ (Uludağ University) Prof. Nizar Yousef Naim (Ahlia University, Kingdom of Bahrain) Prof. Pejman Bahramian (Girne American University, Cyprus) Prof. Rıza ARSLAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Sait KAYGUSUZ (Uludağ University) Prof. Serap PALAZ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Seyed Alireza Athari (Girne American University, Cyprus ) Prof. Shekar Shetty (Gulf University for Science & Technology, Kuwait) Prof. Suna KORKMAZ (Bandırma Onyedi Eylül University) Prof. Süleyman YÜKÇÜ (Dokuz Eylül University) Prof. Sürhan CAM (Cardiff Unıversity) Prof. Tekin AKGEYİK (İstanbul University) Prof. Uğur EMEK (Başkent University) Prof. Yılmaz ÖZKAN (Sakarya University) Prof. Zekai ÖZDEMİR (İstanbul University) Prof. Zeki PARLAK (Marmara University) Prof. Zoran Katanic (High School of Economics Peć in Leposavić, R. Kosovo) Ferhun Ateş (Bank of China Turkey A.Ş. – Internal Control and Compliance Director) Assoc. Prof. Ahmet AYDIN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Alaa Alaabed (Islamic International Rating Agency) Assoc. Prof. Aybeniz Akdeniz AR (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Burçhan Sakarya (Republic of Turkey Ministry of Development) Assoc. Prof. Ertan DEMİRKAPI (Bandırma Onyedi Eylül University) II II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Assoc. Prof. Hasan Aydın OKUYAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Jean ANDREI Petroleum (Gas University of Ploiesti) Assoc. Prof. Mehmet Ali Soytaş (Özyeğin University) Assoc. Prof. Mehmet Emin ERÇAKAR (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Musa GÖK (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Özgür BİYAN (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Serap ALTUNTAŞ (Bandırma Onyedi Eylül University) Assoc. Prof. Steven Seggie (ESSEC Business School) Assoc. Prof. Siti Muawanah LAJIS, (Bank Negara Malaysia) Assoc. Prof. Yener Coşkun (Capital Markets Board of Turkey) Assoc. Prof. Zeynep YÜCEL (Bandırma Onyedi Eylül University) Asst. Prof. Halil İbrahim AYDIN (Batman University) Asst. Prof. Muhammad Kashif (Business School, GIFT University Pakistan) III II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey IV II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey DEVLETİN DÖNÜŞÜMÜ: ŞEHİR DEVLETİ FİKRİNİN ARTAN GÜCÜ VE KÜRESELLEŞME Doç. Dr. İsmail ŞAHİN* Dr. Öğr. Üyesi Altuğ GÜNAR** ÖZET Devletlerin gelişme ve büyümelerine yönelik farklı kuram ve yaklaşımlar bulunmaktadır. Organizmacı devlet kuramına göre, devletler sosyal kurumlar olarak canlı bir varlık niteliğinde kabul görmekte, gelişmekte, büyümekte ve varlıklarını kaybetmektedir. Son 20 yılda devletlere karşı en büyük meydan okuma küreselleşme olarak adlandırılan süreç içerisinde ortaya çıkmıştır. Küreselleşme sürecinde ulus devletin varlığının tartışmaya açılmasına neden olan en önemli durum sermayenin devletin rolüne meydan okuyarak devleti küçültmesi ve dönüştürmesidir. Bir diğer ifade ile devletin temel rolleri, küreselleşme ile dönüşüme uğramakta, geleneksel ve siyasi yapılar sermayenin gücü karşısında büyük bir dönüşüm baskısı ile karşı karşıya kalmaktadır. Devletin gücü ekonomik küreselleşmenin artan yoğunluğu ile birlikte aşınmakta iletişim, haberleşme ve diğer alanlarda meydana gelen devrimler devletin rollerinin yeniden tanımlanmasına neden olmaktadır. Bu noktada küreselleşmenin aktörleri ile devlet arasındaki ilişkiler marjinalleşmekte, ekonomik küreselleşmenin getirmiş olduğu baskı devletler içerisinde yer alan büyük şehirleri öne çıkararak, devletler yerine uluslararası alanda şehirleri birbirleri ile ilişkili kılmaktadır. Devlet yapısı ekonomik küreselleşme karşısında sürekli güç kaybederken, şehirler devletleşmekte, uluslararası alanda artan rekabet şehirlerin uluslararası sermayeden daha fazla pay almaya yönelik büyük bir yarış içerisine sokmaktadır. Belirtilen bu durum devletlere bağlı olan şehirlerin, devletlerden bağımsız hareket etmelerini teşvik etmekte, şehirlerin karar alma süreçlerindeki dinamik yapısı, devletlerin hantal yapısı karşısında şehirleri küreselleşmekte olan dünyanın yeni aktörleri haline getirmektedir. Çalışmanın amacı devletlerin küreselleşme karşısında güçlerinin zayıfladığını uluslararası ilişkilerin devletlerin varlığına yönelik kuramları bağlamında analiz ederek ortaya koymak oluşturmaktadır. Üç bölümden oluşmakta olan çalışmanın birinci bölümünde uluslararası ilişkiler literatüründe yer alan devlet kuramlarının devletlerin gelişme ve büyümelerine yönelik tartışmaları incelenecek, ikinci bölümde şehir devletlerinin artan rollerine küreselleşme ve mevcut tartışmalar dâhilinde yer verilecek ve son bölümde ise küreselleşme karşısında şehir devletlerinin maruz kaldığı * Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye, [email protected] ** Bandırma Onyedli Eylül Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye, [email protected] - 336 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey dönüşümleri, devletin şehir devletleri karşısında nasıl güç kaybetmekte olduğunun analizi yapılacaktır. Çalışmada geleneksel devlet karşısında şehir devleti fikrinin güç kazandığı ve devletin siyasi alanda ciddi bir güç kaybı yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Devlet, Şehir, Küreselleşme, Sermaye, Ekonomi JEL Kodları: F6, F65, N90. TRANSFORMATION OF THE STATE: INCREASING POWER OF REGION STATE AND GLOBALIZATION ABSTRACT There are different theories and approaches to the development and growth of states. According to the organic state theory, states are accepted as a living entity as social institutions that are developing, growing, and losing their existence. In the last two decade, the biggest challenge to the states emerged in the process called globalization. The most critical situation that led to the discussion of the existence of the nation-state is that capital defies and transforms the state by challenging its role. The power of the state is eroding with the increasing intensity of economic globalization, and revolutions in communication and other fields lead to redefining the roles of the state. At this point, the relations between the actors of the globalization and the state are marginalized, the pressure brought about by the economic globalization brings the big cities within the states and makes the cities interrelated with each other instead of the states. While the state structure is constantly losing power in the face of economic globalization, cities are becoming states, and increasing competition in the international arena puts cities in a big race to gain more shares from international capital. This situation encourages the cities that are connected to the states to act independently of the states, and the dynamic structure of the cities in the decision-making processes makes the cities the new actors of the globalizing world in the face of the cumbersome structure of the states. This study aims to reveal the weakening of the powers of the states in the face of globalization by analyzing the international relations in the context of theories of the existence of states. In the first part of the study, which consists of three chapters, the debates of the state theories in the international relations literature on the development and growth of the states will be examined, and how to it is losing power will be analyzed. As a result of the study, it was concluded that the power of cities increased and the state experienced a significant loss of power in the traditional and political fields. Keywords: State, City, Globalization, Capital, Economy JEL Codes: F6, F65, N90. - 337 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey 1.GİRİŞ Modern ulus devletin tarih sahnesine çıkması 1648 yılı Westphalia Antlaşması ile gerçekleşmiştir. Ancak devletin ne olduğuna yönelik tartışmaların kökeni oldukça geriye gitmektedir. Nitekim Platon başta olmak üzere bu tartışmalara farklı açılardan yaklaşmış ve devletin kökeni ve dönüşümüne ilişkin kuramlar devlet olarak bilinen örgütlenme ve oluşumun nasıl bir karaktere sahip olduğunu ve özelliklerini ortaya koymaya çalışmıştır. Küreselleşme süreci modern ulus devletin karşılaşmış olduğu en büyük ve ciddi meydan okumaların başında gelmektedir. Birinci safhası 15. ve 16. yüzyılda başlayan, giderek uluslararası alanda ekonomik bağımlılıkları ve entegrasyonu arttıran, dünyayı adeta ufak bir köy haline getirmeyi amaçlayan küreselleşme süreci İkinci Dünya Savaşı sonrası ciddi şekilde etkisini arttırmış, 1970’li yıllarda Çok Uluslu Şirketler’in ortaya çıkması, gelişmiş finansal olanakların icat edilmesi ve teknolojik devrimin tüm bu gelişmelere etki etmesi üçüncü safhasında küreselleşme sürecinin ulus devletin yetkilerini aşındıran bir boyuta geçmesini sağlamıştır. Belirtilen durum ulus devletlerin teknolojik ve ekonomik gelişmeleri kontrol etme araçlarını işlevsiz hale getirmesi ile sonuçlanırken şehir devletleri olarak da isimlendirilen, devletin içerisinde yer alan küresel alanda kendi benzerleri ile iletişim kubilen büyük şehirlerini ön plana çıkarmıştır. Şehir devletleri fikrinin güçlenmekte olduğunu iddia eden çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde devlet kavramı üzerinde durulduktan sonra kavramın günümüze evrilme sürecine ele alınmıştır. İkinci bölüm, devletin kökenine ilişkin teorileri ele almakla birlikte, organizmacı yaklaşıma öncelik vererek, devletlerin zaman içerisinde organizmalar gibi hareket ettiğini ve dönüştüğüne değilinilmektedir. Son bölümde ise şehir devletlerinin ulus devlet karşısında nasıl güçlenmekte olduğu, ulus devletin küreselleşme süreci ile birlikte ortaya çıkan faktörler karşısında işlevlerini nasıl kaybettiği ele alınmış ve şehir devletleri fikrinin günümüzde hiç olmadığı kadar güçlendiği bulgusuna ulaşılmıştır. 2. KAVRAMSAL ARKA PLAN: DEVLET KAVRAMI VE DÖNÜŞÜMÜ ÜZERİNE Uluslararası ilişkilerde modern devlet yapısının ortaya çıkması yüzyıllar süren bir süreç içerisinde gerçekleşmiştir. Modern ulus devletin ilk formu 1648 tarihli Wespthalia Antlaşması ile oluşturulmuş, o dönemde farklı formlarda bulunan devlet yapıları, “egemen” ve “eşit” lik kavramları bağlamında uluslararası ilişkilerin birer aktörleri haline gelmiştir. Yılları içerisinde karşılıklı savaşlar, barışlar, kültürel diyaloglar ve buna benzer etkileşimler ile şekillenen modern devlet yapısı, 20. yüzyılında ikinci yarısından sonra bugünkü şeklini almış ve günümüz uluslararası ilişkilerinin bir aktör haline gelmiştir. İlk kullanımının 13. yüzyıla kadar gittiği kabul edilmekte olan devlet kavramı temel olarak “biçim ya da var oluş durumu” anlamında kullanılmıştır. Genel olarak bilinen anlamı ile devlet kavramı, insanların belirli bir toprak parçasını üzerinde kurmuş oldukları siyasi örgütlenme biçimi olarak - 338 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey tanımlanmaktadır. Aynı zamanda kavram siyasi bir örgütlenmeye sahip bir grup insan ya da belirli bir karaktere sahip olan (polis devleti, refah devleti gibi...) bir hükümet ya da siyasi olarak örgütlenmiş bir topluluk olarak da tanımlanabilmektedir (Meriam-Webster, 2019). Uluslararası hukuka göre devlet çok daha somut bir şekilde tanımlanmıştır. Herşeyden önce uluslararası hukukun Ortodoks pozitivist doktrini uluslararası hukukun öznesinin sadece ve sadece devletler olabileceğini kabul etmektedir. Bu bağlamda “1933 Montevideo Devletlerin Sorumlulukları ve Hakları Konvansiyonu” oldukça net bir şekilde devlet olma (statehood) formülasyonunu yapmıştır. İlgili Konvansiyonun yapmış olduğu ve yaygın bir şekilde kabul edilen devlet bir uluslararası hukuk kişisi olarak; kalıcı bir nüfusa sahip olan, belirli bir toprak parçasına sahip olan, meşru bir hükümet sistemine sahip ve son olarak diğer devletler ile hukuki/siyasi ilişkiye girebilme kapasitesine sahip olan bir yapı olarak kabul edilmiştir. Konvansiyon tarafından kabul edilen devlet tanımına istinaden, “Yugoslavya Üzerine Avrupa Konferansı Tahkim Komisyonu” 1. numaralı görüşünde devleti toprak parçası ve nüfusa sahip olan, toprak parçasının ve nüfusun bir siyasi örgütlenmeye ya da otoriteye tabii olduğu topluluk olarak kabul etmiş ve bu tür özelliklere sahip olan devlet yapılarının egemen olduğunu belirtmiştir (Shawn, 2003: 177-178). Uluslarararası ilişkilere yönelik devlet tartışması oldukça eskiye gitmektedir. Nitekim başta Platon olmak üzere antik dönem düşünürleri uluslararası ilişkiler açısından önem taşıyan ve devleti ele alan düşünceleri ile bilim alanına ciddi katkı sağlamışlardır. Aristoteles, Thucydides gibi düşünürler tarafından ortaya konan eserler uluslararası ilişkiler teorilerine ciddi katkı sağlamış, Thucdides’in “Peloponez Savaşı Tarihi” isimli çalışması ana akım teorilerden olan ve devleti merkeze alan realizmin ve “nesnel tarihçiliğin” ilk düşünce filizleri olarak kabul edilmiştir. Devlet yönetimini adeta bir sanat gibi ele alarak işleyen Aristo ve Platon’un devleti sınıflara ayırarak incelemesi yine devlet düşüncesine uluslararası ilişkiler açısından en ciddi katkıları yapmıştır (Arıboğan, 2019: 47, 51-56). Ulus devletin yapısında meydana gelen aşınma küreselleşme olarak adlandırılan süreç ile hiç olmadığı kadar zarar görmüştür. Küreselleşme ile birlikte dünyanın adeta ufak bir kasabaya dönüşmesi, uluslararası ilişkilerin yapısında ciddi değişikliklere neden olduğu gibi, yüzyılardır merkezinde yer alan ana aktör devleti de kökünden değiştirmiştir. Küreselleşme süreci ile zincirlerinden kurtulan sermaye ulus devleti hiç olmadığı kadar zorlamış ve küçülmesine neden olmuştur. Uluslararası ilişkilerin aktörleri farklılaşmış, devletin en büyük rakipleri Çok Uluslu Şirketler (Multi National Cooperation/MNC) karar alma süreçlerine etki ederek ulus devletin kendisine yönelik en büyük meydan okuma olarak ortaya çıkmıştır. Küreselleşme süreci teknolojik, siyasi ve toplumsal sonuçları bakımından doğurmuş olduğu sonuçlar bağlamında bazı sınıflamalara tabii tutulmaktadır. Bu bağlamda 15. yüzyılın geç dönemlerinde birinci küreselleşmenin başladığı ve sömürgecilik ile sonuçlandığı ve siyasi açıdan sömürge imparatorluklarının kurulduğu, Birinci Dünya Savaşı sonrası siyasi açıdan demokrasi ve faşist yönetimlerin ortaya çıkmış olduğu belirtilmektedir. Küreselleşmenin ikinci aşamasının ise 19. yüzyıl sonrası “Soğuk Savaş” olarak adlandırılan sürecin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) yıkılması ile sonlandığı iddia edilmekte ve küreselleşmenin 3. - 339 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey aşamasının başlamış olduğu ortaya konmaktadır. MNC’lerin belirtilen dönem içerisinde güçlerini ciddi bir şekilde arttırması, küresel çapta dağıtım, üretim ve pazarlama ağlarını genişletmeleri ticaretin serbestleşmesine radikal bir ivme kazandırmıştır. Uluslararası alanda meydana gelen ilgili gelişmeler sermayenin kontrolünü zorlaştırmış ve sermaye büyük bir akışkanlık kazanmıştır. Ulus devlet açısından meydana gelen gelişmeler devletin ilgili alanlardaki kontrol araçlarının zayıflığı nedeniyle fiilen ve hukuken zarar görmüş ve işlevsiz hale gelmiştir. Belirtilen yıllarda teknolojik devrimin gerçekleşmesi ulus devletin otoritesine yönelik bir diğer ciddi darbeyi vurmuştur. Meydana gelen iletişim devrimi, dünyanın internet ile tanışması, bilgisayarların sıradan insanların evlerine kadar girmesi “Bilgi Toplumu” olarak isimlendirilen 3. sanayi devrimini gerçekleştirmiş, elektronikten gücünü alan bu devrimin siyasal ve toplumsal etkileri oldukça büyük olmuştur. “Bilgi Toplumu” teknolojilerinin getirmiş olduğu teknolojik imkanlar sermayenin hızını çok daha fazla arttırmış, talep önemini yitirirken arza yönelik politikalar güç kazanmış ve buna dayalı “Keynesyen Refah Devleti” sona ermiştir. Üretimin yapısının değişmesi ile birlikte emek gücüne yönelik talep ciddi bir şekilde düşmüş, robot kullanımını oldukça yükselmiştir. Eski yapıya dayalı kol gücünü temel alan fabrikaların ortadan kalması ile “sınıf bilinci” gücünü kaybetmiştir. Talebe ağırlık veren ekonomik politikaları uygulamadan çekilmiş ve arz yönüne vurgu yapan ekonomi politikaları benimsenerek MNC’ler ulus devlet karşısında ciddi şekilde güçlenmişlerdir. “Keynesyen Refah Devleti” bu şekilde çökerken parasal politikaların kabul edilmesi ile birlikte “daha az ücret ve daha çok çalışma ilkesi” ile kapitalist üretim biçimi bütün dünyada hâkim paradigma olarak yer almış ve siyasi, iktisadi ve sosyolojik yapıları ciddi bir dönüşüme uğratmıştır (Oran, 2002: 10-11). Küreselleşmenin dördüncü aşaması olan “Küreselleşme 4.0”, “4. Endüstri Devrimi” ya da “Endüstri 4.0” olarak da adlandırılan ve diğer üç endüstri devriminden radikal bir şekilde ayrılan aşamanın 21. yüzyılda başlamış olduğu iddia edilmiştir. Temel olarak kavram Almanya ekonomisi içerisinde gelişmiş olmakla birlikte, yüksek düzey operasyonel verimlilik, otomasyon, dijitalleşme optimizasyon, teknolojilerin kişişelleştirilmesi insan ve robotlar arasındaki etkileşimin sağlanması gibi teknolojik amaçları bulunan bir süreç olarak tanımlanabilmektedir (Lu, 2017, s.1). Nitekim diğer devrimlerden farklı olarak, “4. Endüstri Devrimi” yapay zekâ, otomatik öğrenme ve akıllı sensör teknolojileri gibi oldukça ciddi ve bir o kadarda güçlü ve devrimsel nitelikte olan teknolojiler ile ortaya çıkmıştır. Belirtilen süreci ilk üç endüstri devriminden farklı kılan en önemli nokta biyolojik insan dünyası ile fiziki teknolojilerin bir araya gelmesine olanak sağlayan teknolojilerin oluşturulmuş olmasıdır. Bu bağlamda toplumun en ufak birimi olan insanın hayatı ciddi bir değişim ile karşı karşıya kalmakta, değişen insan hayatının devlet üzerinde de etkisi oldukça büyük olmaktadır. İleri robotik teknolojilerin kullanılmış olduğu, otomatik öğrenme araçlarının ve algolaritmalarının hayat geçirildiği ve insana ihtiyacın her anlamda ortadan kalkarak otonom sensörler yolu ile karşılıklı iletişim kuran robotlar ya da akıllı teknolojiler ulus devlete yönelikde ciddi bir meydan okuma oluşturmaktadır. Nitekim yaşanmakta olan gelişmeler her geçen gün eskilerin yıkıldığı ve yerlerine yenilerinin yaratıldığı - 340 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey bir sürece işaret etmekte, yeni teknolojiler eski teknolojilerin yerine geçerek her düzeyde yeni yapıyı yıkarak yaratmaktadır. Bu nedenle yaşadığımız yüzyılında “yaratıcı yıkım” yüzyılı olacağı yönündeki ibareler oldukça kuvvetlidir (Günar, 2018: 421-424). İlgili gelişmeler devletin yeni bir forma bürüneceği düşüncesini güçlendirmekte ve bir taraftanda devletin alternatifi olacak yapıları inşa etmektedir. Küreselleşme süreci ile birlikte ulus devletin düzenleme fonskiyonları sürekli gelişen teknoloji ve küresel ekonominin her geçen gün bütünleşmesi ile yeni bir şekile bürünmüştür. Ulus devletin belirtilen değişimler bağlamında itici gücünü oluşturan bileşenlerinin yerini bu bağlamda sermaye alırken emek kavramı anlamını yitirmiş ve parasal politikalar öne çıkarılmıştır. Teknoloji ile meydana gelen iletişim devrimi devleti yeni bir form kazanmasına yönelik büyük bir baskıya maruz bırakmıştır. Yeni çağın gerekliliklerini kendine uyumlaştırmaya çalışan ulus devlet yeniden organize olma sürecine girmiş, ancak ekonomik, politik güç merkezi toprak sahibi olmanın da ötesine geçmiştir. Belirtilen tüm bu faktör ve nedenler bugün ulus devletlerin karşısında şehir devletleri denilen formun ortaya çıkmasına neden olmuş, ulus devletin hantal, kendisini yenilemeyen ve çağa uyduramayan yapısı, devleti oluşturan şehirlerin arkasında kalarak otoritenin merkezini değiştirmek adına şehirlere kaymıştır. Şehir devletleri fikri bu şekilde günümüzde ulus devlet fikrine alternatif olarak ciddi şekilde tartışılan bir kavramdır. Şehir devletlerinin devlete nazaran dinamik ve rekbaetçi yapıları, ortaya çıkan çeşitli ve ani olaylar karşısında hızlı hareket kabiliyetine sahip olmaları ulus devlet yapısının artık işlevsizleştiğini kanıtlar bir nitelik kazanmıştır. Belirtilen güç kaybı şehir yöneticilerinin ya da liderlerinin güçlerini arttırmış merkez karar alma süreçlerine etki edebilmelerini sağlamıştır. Bu bağlamda şehir devletleri ulus devletin sıkı sıkıya bağlı olduğu özerkliği elde etme amacına girmiştir. Yeni çağın gerektirmiş olduğu hız ve dinamiklik aynı zamanda çığır açan teknolojik devrimler ulus devletin küreselleşme süreci ile kontrol zafiyetine çok daha büyük bir darbe vurmuştur (Şahin, 2019). 3. DEVLETİN VARLIĞINA İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR Devletin temel olarak varlığını tartışan teoriler, kavrama yaklaşımları bağlamında sınıflandırılmaktadır. Bu bağlamda ilgilii teorileri 5 başlık içerisinde toplanmaktadır. “Aile Teorisi”, “Biyolojik Teori”, “Kuvvet ve Mücadele Teorisi”, “Ekonomik Teori: Marksizm”, “Sosyal Sözleşme Teorisi” olarak kabul edilen yaklaşımlar devlet kavramının varlığına ilişkin temel soruları yanıtlamayı amaç edinmişlerdir (Gözler, 2004). Devletin kökenine ilişkin teorilerden “Aie Teorisi” devletin ortaya çıkışını ailelerin oluşması sonrası kan bağı ile bu ailelerin bağlanmasına bağlamaktadır. “Kuvvet ve Mücadele Teorisi” ise devletin varlığını güçlü ve zayıf arasında galip gelenin zayıflar üzerinde bir otorite kurmasına bağlamıştır. “Sosyal Sözleşme Teorisi” ise devleti oluştaracak olan insan topluluğunun devlet öncesi durumdan çıkarak bir sözleşme ile bağlanması sonucu bireylerin kendi istek ve mantıkları ile kurulmuş olan bir yapı olarak görmektedir (Düvenci, 2018: 68-71). - 341 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Diğer andan ise organizmacı devlet kuramı (organic theory of the state) devleti temel olarak bir yaşayan organizma olarak görmekte, devleti biyoloji/organizmanın yaşam kanunları ve kuralları içerisinde ele alarak incelemekte ve değerlendirmektedir. Bu bağlamda devletin siyasi ve ekonomik kurumları bir organ haline gelmektedir. Bir diğer ifade ile kalp bir insan vücudu için ne kadar hayati ve gerekli bir işleve sahipse, devletin siyasi ve ekonomik düzeninden sorumlu olan organlarıda bu şekilde kabul edilmektedir. Teorinin başlangıcı Antik Yunan Felsefesine dayanmaktadır. Organizmacı devlet kuramı daha sonra Hristiyanlığın terminolojisine girerek, ortaçağda Hristiyan klişesinin resmi doktrini haline gelmiştir. 13., 14. ve 15. yüzyıllarda çeşitli liderler ve Thomas Aquinas gibi önde gelen düşünürler tarafından çeşitli siyasi sorunların çözümü için kullanılmıştır (Manwaring, 1938: 48). Teori temel olarak Planton’a atfedilmekle birlikte bu noktada bir sorun bulunmaktadır. Çünkü Planton’a atfedilen organizmacı devlet kuramının hangisi olduğuna yönelik net bir yaklaşım bulunmamakta, organizmaların çok farklı şekillder karşımıza çıktığı bilinmekle birlikte organizmacı kuramında kendi içerisinde farklı formlarının bulunduğunun belirtilmesinde yarar bulunmaktadır. Ancak Platon’un yaklaşımında devlet ve bireysel değerler arasında bir benzerlik/örnekseme bulunduğu şüphe götürmemektedir (Neu, 1971: 243). Organizmacı devlet teorisi, devletin büyüme ve gelişmesini bir canlını yaşam süreci bağlamında ele alması nedeniyle, diğer teorilerden farklı olarak devletin zaman içerisinde oraya çıkan faktörler karşısındaki dönüşümünüde açıklaması bakımından öne çıkmaktadır. Nitekim organizmacı teoriye göre canlı organizmalar gibi büyüyüp gelişen devlet formu var olmuş, büyümüş ve sonrasında varlığını kaybederek yerini yeni bir forma bırakmıştır. Bu bağlamda diğer teorilerin yanında organizmacı teori ulus devletlerin yerini şehir devletlerine bırakma sürecini ya da en iyi alternatifin/formun şehir devletleri olabileceğini açıklayabilen teori olacağı açık bir şekilde görülebilmektedir. 4. KÜRESELLEŞME VE ŞEHİR DEVLETİ FİKRİNİN ARTAN GÜCÜ Küreselleşme alanında öncü isimlerden biri olan Kenichi Ohmae’ye göre ulus devletler işlevsiz hale gelmiş ve anormal bir yapıya bürünmüşlerdir. Bu nedenle sınırları içerisinde yaşamakta olan insanları organize etme ve sınırları olmayan bir dünya da ekonomiyi düzenleme ve kontrol altında tutma gibi işlevlerini kaybetmiş ya da ilgili alanlarda ciddi bir yetki aşınması yaşamıştır. Ülkelerin hayati alanlarda yetki aşınmasına maruz kalmaları kendilerini içerisinde yer alan bölgelerin ya da şehirlerin öne çıkması ile sonuçlanmıştır. Örneğin İtalya ele alınmış olduğunda endüstri açısından zengin olan kuzey ile kırsal güneyin ülkeye yapmış olduğu katkı oldukça farklıdır. Belirtilen bu durum ulus devletin yapısının ciddi bir değişiklik baskısı altında olduğunu göstermekle birlikte Ohmae’ye göre “region state” “bölge devletleri” ulus devletlerinin yerini alacak yeni yapıyı oluşturacaktır. Nitekim belirtilen bu durum güney doğu asya da kendisini göstermiş ve Hong Kong ekonomisi etkisini ciddi bir şekilde genişleterek etkisini “Pearl River” deltasına kadar genişletmiştir. Hong Kong’un katkısı Çin ile karşılaştırılmış olduğunda oldukça yüksektir. Nitekim belirtilen bu durum küreselleşme çağının en - 342 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey önemli bileşeni ve kavramı olan küresel ekonomik entegrasyona katılımdan kaynaklanmaktadır (Ohmae, 1993: 8-79). Ohmae tarafından belirtilen değişimlerin ulus devlet üzerinde etkisi küreselleşme ile birlikte ortaya çıkmıştır. Friedman’a göre küreselleşme bir Soğuk Savaş kavramı olan bölünmenin karşısında yer alan entegrasyon anlamına gelmektedir. Bu bağlamda Soğuk Savaşın bir diğer sembolü olan “duvar” karşısında küreselleşme benzer olanların biraraya gelmiş olduğu “Dünya Çapında Ağ” “World Wide Web” anlamına gelmektedir (Friedman, 1999: 111). Giddens’a göre ise küreselleşme kavramı, küresel çapta sosyal ilişkilerin artması ve birbirinden uzak bölgeleri ve ülkeleri birbirine bağlayan bir süreç olarak tanımlanabilmektedir (Gidden, 1990, s.64). Bir diğer tanıma göre ise küreselleşme ekonomik siyasi ve diğer alanlarda akışkanlığın/hareketliliğin artmış olduğu, insan topluluklarının, yapıların, bilginin ve objelerin çok yönlü bir şekilde hareket kabiliyeti kazandığı bir süreç olarak tanımlanabilmektedir (Ritzer, 2015: 2). Görüldüğü gibi küreselleşme kavramı uluslararası alanda ekonomik, siyasi, toplumsal ve diğer alanlarda meydana gelen bir entegrasyon süreci olarak kabul edilmektedir. Nitekim bu sürecin en önemli itici gücü hız olmakla birlikte, küreselleşme süreci insan, sermaye, hizmet ve diğer tüm yapılara hız kazandıran teknoloji ve iletişim ve haberleşme araçlarından güç almaktadır. 2008 ekonomik ve finansal krizine kadar küreselleşme sürecine yönelik şüpheler olsa da finansal açıdan küreselleşmenin getirmiş olduğu avantajlar tüm dünyada büyük bir zenginlik yaratmış, ancak çağın gerisinde kalan devlet yapısı finansal araçların denetim kontrolünü kaybedince kapitalizmin en büyük krizlerinden biri olan 2008 küresel finans krizi meydana gelmiştir. 2008 krizinden sonra meydana gelen büyük ekonomik yıkım önce ABD’de kendisini siyasi ve sosyolojik olarak göstermiş daha sonra ise Avrupa’ya oradan da tüm dünyaya yayılmıştır. Modern devletin küreselleşme karşısında yakalamış olduğu en büyük fırsat karşısına çıkmıştır. Küreselleşme sürecinde sermaye, hizmet ve diğer alanlarda yetkileri aşınmış olan ulus devlet, siyaset anlayışı olarak popülarist politikalar benimseyen siyasi liderleri hükümetlerin başına getirerek ya da güç kazandırarak küreselleşme sürecine ciddi bir darbe vurmuştur. 2008 yılından sonra küreselleşmenin en önemli göstergelerinde ciddi düşüşler meydana gelmiş, Avrupa Birliği (AB) gibi yeni dünya yapılarında büyük çatlaklar ve fikir ayrılıkları ortaya çıkmış, bu durum ABD’de Donalp Trump’ın göreve gelmesi ile zirve noktasına ulaşmıştır. 2008 krizi sonrası küreselleşme süreci boyut değiştirerek, popülist politikalar ile ileri devrimci teknolojilerin birarada yer aldığı ama aynı zamanda daha fazla denetimsizlik ve serbestleşme talep ettiği bir aşamaya geçmiştir. Küreselleşme sürecinin en önemli etkilerinden biri üretimin yapısında meydana getirmiş olduğu değişikliktir. Üretimin yapısında meydana gelen değişiklik sonucunda toplum örgütlenmesi içerisinde yer alan tüm yapılar değişikliğe uğramaktadır. Bu bağlamda küreselleşme ulus devletin kontrol kabiliyetini aşındırmış ve güç kaybına neden olarak ulus devletin yerine çok boyutlu olan ve küreselleşmenin getirmiş olduğu hızı ve etkileri kontrol edebilen çok boyutlu yapılar ortaya çıkarmıştır. - 343 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Belirtilen yapıların en önde geleni AB gibi ulusüstü boyuta sahip olan ulusüstü örgütlenmeler ve devletin ötesine geçen büyük şehirler ya da bölgelerdir. Ancak burada belirtilemesi gereken oldukça önemli bir nokta bulunmaktadır. 1990 sonrası küreselleşme ulus devlet yetkilerini ciddi şekilde aşındırmış olmakla birlikte 2008 krizi sonrası farklı bir şekilde ulus devlet küreselleşme karşısında tekrar güç kazanmaya başlamıştır. 2015 yılı teknolojileri açık bir şekilde 1990’lı yılların teknolojilerinden farklıdır. Günümüzün dijital teknolojileri özgürlükçü ilkeler üzerine inşa edilmiş, merkezi yapıların karşısında yer alan ve sınırsız bir dünya düşüncesi üzerine temellenmiştir. Bu durum açık bir şekilde ulus devlet için çok daha kötü bir durumdur. 1990’lı yılların teknolojileri büyük teknolojik adımların ilklerini oluşturmuş, bugün “Bitcoin”, “Uber” gibi sanal para ve yazılımlar ile kişiselleştirilmiş teknolojiler, kendi içerisinde yeni sanal ulus devletleri inşa etmişlerdir. Ayrıca belirtilen teknolojiler dünyayı çok daha entegre hale getirerek insanların kendilerini ulus devletler yerine “dünya insanı” ifadesi ile tanımlamalarına neden olmuştur. 2016 yılında Trump’ın ABD başkanı seçilmesi sonrası yürütmüş olduğu “Önce ABD” politikası ve ulus devletin güçlendirilmesine yönelik kararı, tüm dünyada ayrımcı ve popülist politikaların güç kazanmasına ilham vermiş, Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılma kararı (Brexit) ve diğer ülkelerde ayrımcı söylemlerin güç kazanması ulus devletlerin yeniden güç kazanacağına yönelik yaklaşımları güçlendirmiştir. Önemle üzerinde durulması gereken bir diğer nokta, ulus devletin sıkı sıkıya bağlı olduğu “kontrol etme” mekanizmasıdır. Bugün, ulus devlet yapısı başta bilgi, suç, sınırlar, sermaye hareketleri gibi alanlarda ciddi bir yetki erozyonuna uğramış ve işlevsiz hale gelmiştir. Bu nedenle geçmişte de olduğu gibi ulus devletlerin yapısına alternatif olarak şehir devletlerinin güç kazanmakta olduğu açık bir şekilde iddia edilebilmektedir. Geçmişte ticaretin ve çoğu etkinliğin merkezi olan şehirler, günümüzde de mevcut teknolojiler ile birbirlerine benzer hale gelerek ticaretin, kalkınmanın, teknoloji ve finansın merkezi hale gelmişlerdir. Şehirlerin ulus devletler karşısında kazanmış oldukları bu güç siyasi alanda da kendisini göstermiş ve şehir yöneticilerinin çok daha öne çıkmasını sağlamıştır. Nitekim çağın üretmiş olduğu “iklim değişikliği”, “internet yönetişimi” gibi yeni kavramlar ulus devletin kontrol mekanizmasının dışında kalmakta ve şehir devleti fikrinin güçlenmekte olduğunu göstermektedir (Bartlett, 2017). 5.SONUÇ Modern ulus devletlerin 1648 yılı Westphalia Antlaşması ile ortaya çıkmış olduğu kabul edilmektedir. Zaman içerisinde uluslararası ilişkilerin yapısında meydana gelen değişimler ulus devletinde yapısını değiştirmiş toprak ve kontrol üzerine kurulu olan ulus devletin kontrol araçları işlevlerini kaybetmeye başlamış, sınırlarıda anlamını yitirmiştir. Birinci evresi 15-16. yüzyılda başlayan küreselleşme süreci Birinci ve İkinci Dünya Savaşları süresince kesintiye uğrasada 1950 ve sonrasında büyük bir ivme kazanarak ulus devletin merkezi otoritesini ve kontrol gücüne meydan okuyarak aşındırmıştır. 1970’li yıllarda Keynezyen refah devletinin çökmesi, teknoloji, iletişim ve haberleşme araçlarında yaşanan devrimsel nitelikteki değişiklikler ve MNC’lerin uluslararası alanda faaliyet - 344 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey göstermeye başlaması başta üretimin yapısının değişmesine neden olarak klasik ulus devlet yapısının zarar görmesine neden olmuştur. Üretim yapısında meydana gelen değişim kendisini önce ekonomi, daha sonra ise siyasi alanda göstermiş, ulus devletlerin kabiliyetleri arkasına teknolojik devrimi alan küreselleşmenin getirmiş olduğu hız ve meydan okumalar karşısında gücünü kaybetmiştir. Küreselleşme sürecinde devletlerin zayıflayan otoriteleri yeni devlet formları tartışmalarını yoğunlaştırmıştır. Bu bağlamda devletlerin canlı bir organizma gibi var olup zaman içerisinde geliştiklerini ve daha sonra yok olduklarını iddia eden organizmacı görüş dikkatleri üzerine çekmiştir. Sonuç olarak küreselleşmenin neden olduğu yeni dünya yapısı ulus devletin ötesine geçmiştir. Organimzacı görüş doğrultusunda hareket edilmiş olduğunda, küreselleşmekte olan yeni dünyanın gerektirmiş olduğu şartlar bağlamında ulus devletin yeni formunu şekillendireceği ileri sürülebilmektedir. Bu bağlamda da ulus devletin yeni alternatifinin şehir devletleri olacağı düşünülmekte ve şehir devletleri fikrinin güç kazanacağı düşüncesi ciddi bir şekilde öne çıkmaktadır. KAYNAKÇA Arıboğan, D.Ü. (2019) “Uluslararası İlişkiler Düşüncesi Tarihsel Gelişim”İnkilap Kitabevi, İstanbul. Bartlett, J. (2017) “Return of the City-State” https://aeon.co/essays/the-end-of-a-world-of-nation-statesmay-be-upon-us (29.06.2019). Düvenci, S. (2018) “Devletin Köken Teorileri Açısıdan Devleti Doğuran Etmenler: Çeşitli Uygarlıklar ve Topluluklar Üzerinden Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönteim Akademisi Dergisi, 1(2): 66-93. Friedman, T. L. (1999) “DOScapital”, Foreign Policy, 116: 110-116. Giddens, A. (1990) “The Consequences of Modernity”, Polity Press. Gözler, K. (2004) “Devlet Kavramı”, anayasa.gen.tr/devlet.htm 2004, (02.07.2019). Günar, A. (2018) “Yaratıcı Yıkım Kriz ve Avrupa Birliği, Schumpeteryan Yaklaşım Çerçevesinde 2008 Krizi Avrupa Birliği ve Küreselleşme”, Hiperyayın. İstanbul. Lu, Y. (2017) “Industry 4.0: A Survey on Technologies, Applications and Open Research Issues”, Journal of Industrial Information Integration, 6: 1-10. Manwaring, W.H. (1938) “Theory of the State”, The Scientific Monthly, 47(1): 48-50. Meriam Webster (2019) https://www.merriam-webster.com/dictionary/state#h1 (20.06.2019). Neu, J. (1971) “Plato’s Analogy of State and Individual: The Republic and the Organic Theory of the State”, Philosophy, 46:177. Ohmae, K. (1993) “The Rise of the Region State”, Foreign Affairs, 72(2): 78-87. - 345 - II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19) June 20-21-22, 2019 / Bandirma - Turkey Oran, B. (2002) “Uluslararası Ortam ve Dinamikler”, Baskın Oran (eds.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt II: 1980-2001, İletişim Yayınları. Shaw, M. N. (2003) “International Law”, 5th ed. Cambridge. Şahin, İ. (2019) “Şehir Devletleri Fikri Güç Mü https://www.dirilispostasi.com/makale/sehir-devletleri-fikri-guc-mu-kazaniyor5cddacfdc0d1c56232301012 (22.06.2019). - 346 - Kazanıyor?”