Islamic Counseling in Dari

‫مشوره اسالمی‬ ‫سلسله صحت روانی‬ ‫رساله ‪3‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫نویسنده این رساله‪ ،‬داکتر ‪ ،Amber Haque‬مدیر برنامه خدمات فامیل‬ ‫مسلمانان‪ ICNA Relief USA،‬است‪ .‬او همچنان محقق کنسرسیوم صحت روانی‬ ‫مسلمان‪ ،‬در دیپارتمنت روان درمانی‪ ،‬پوهنتون ایالتی میشیگان(‪ )Michigan‬است‪:‬‬ ‫‪https://muslimmentalhealth.psychiatry.msu.edu/researchers/‬‬ ‫‪amber-haque-phd‬‬ ‫سلسله صحت ر و ا نی‬ ‫رساله ‪2‬‬ ‫‪https://www.academia.edu/74337572/‬‬ ‫‪Psychological_Effects_of_Fasting‬‬ ‫رساله ‪1‬‬ ‫_‪https://www.academia.edu/70623506/Mental‬‬ ‫‪Health_Booklet_Dec_2021‬‬ ‫رفع مسؤلیت‬ ‫نظریات ارایه شده متعلق به خود نویسنده است و لزوما ً نظر ‪ ICNA Relief‬نیست‪.‬‬ ‫دیزاین شده توسط ‪@ilmspiration‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مشوره اسالمی‬ ‫چیست؟‬ ‫عبادت‪ ،‬فرمانبرداری و عشق نهایی به خداوند‬ ‫است که در زندگی یک مسلمان اساسی است و‬ ‫نماد اخالص بنده به خالق خود است‪ .‬اخالق‪،‬‬ ‫نشان ٔه کرکتر اخالقی است که در برخورد با‬ ‫خود و دیگران نمایان میشود‪ .‬مفهوم مشوره‬ ‫اسالمی این است که مشاورین این اصول را‬ ‫برای متقاضیان مسلمان تطبیق کنند‪.‬‬ ‫آیا مشوره اسالمی یک موضوع جدید است؟‬ ‫مشوره اسالمی‪ ،‬تداوی مسائل روزمره انسان‬ ‫از منظر اسالم است‪ .‬این یک مشوه مبتنی بر‬ ‫ایمان است‪ ،‬که فرضیه اصلی آن‪ ،‬درک و‬ ‫توجه به عناصر معنوی که بر روند روانی‬ ‫و روحی متقاضی تأثیر میگذارد‪ ،‬میباشد‪.‬‬ ‫مشوره اسالمی در درجه اول بر سه جزء‬ ‫اصلی آموزه های اسالمی‪ :‬عقیده‪ ،‬عبادت و‬ ‫اخالق استوار است‪ .‬در مشوره اسالمی نیز‬ ‫مفهوم های ضروری دیگری نیز وجود دارد‪.‬‬ ‫عقیده‪ ،‬باوری است که مسلمان باید به‬ ‫آن عمیقا ً پایبند باشد و موجب میشود که‬ ‫مؤمنان باید اسرار طبیعت را نه تنها از طریق‬ ‫علم بلکه با تأمل در آیات قرآن و سنتهای‬ ‫حضرت محمد (ص) بازکنند‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫الکندی(‪( )AI-Kindi‬متوفی ‪ )866‬یکی از‬ ‫اولین علمای مسلمان بود که در مورد افسردگی‬ ‫به عنوان یک مریضی معنوی نوشت و از‬ ‫روش های شناختی برای تداوی استفاده کرد‪.‬‬ ‫الرازی(‪( )AI-Razi‬متوفي ‪ )932‬مریضی‬ ‫های روانی را به تفصیل با معالجات مربوطه‬ ‫شرح داده و آن را عالج النفساني نامیده است‪.‬‬ ‫البلخی(‪( )AI-Balkhi‬متوفی ‪ )934‬مشوره‬ ‫برای اختالالت روانی روزمره را معرفی کرد‬ ‫و غزالی(‪( )Ghazali‬متوفی ‪ )1111‬بطور‬ ‫گسترده در مورد مشکالت روانی ناشی از‬ ‫خود نوشت و تداوی های معنوی را برای خود‬ ‫(نفس) تجویز کرد‪ .‬مشوره اسالمی قرن ها‬ ‫قدمت دارد‪ ،‬اما آگاهی از آن در دهه های اخیر‬ ‫افزایش یافته است‪ ،‬زیرا روش های مشوره‬ ‫دهی سکوالر همیشه با مسلمانان و سایر‬ ‫گروپ های مذهبی کار نمی کند‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مشوره غربی و اسالمی چگونه از هم متفاوت است؟‬ ‫مشوره غربی یا معمولی در درجه اول بر دیدگاه های سکوالر و اجتماعی فرهنگی رفتار‬ ‫تمرکز دارد‪ .‬در مقابل‪ ،‬مشوره اسالمی بر جنبه های معنوی مبتنی بر قرآن و سنت تمرکز‬ ‫دارد‪ .‬از دیدگاه اسالمی‪ ،‬افکار و رفتارهای انسانی ناشی از تعامالت روح (النفس)‪ ،‬قلب‬ ‫(القلب)‪ ،‬روح (الروح)‪ ،‬و فکر (العقل) است‪ .‬آنها مجموعا ً تحت تأثیر فطرت ما اند و شخصیت‬ ‫ما را می سازند‪.‬‬ ‫آیا مشاورین غیر مسلمان می توانند با متقاضیان مسلمان کار کنند؟‬ ‫کمبود شدید مشاورین مسلمان در ایاالت متحده وجود دارد‪ .‬اگر مشاوران غیرمسلمان با دیدگاه‬ ‫جهانی اسالمی آموزش دیده شوند‪ ،‬وظایف تعیینشده برای مسلمانان را بشناسند و تجربه کاری‬ ‫با مشتریان مسلمان داشته باشند‪ ،‬میتوانند دارای ارزش بسیاری برای جامعه مسلمان باشند‪.‬‬ ‫همچنین ضروری است بدانید که مسلمانان در ایاالت متحده از چندین پس منظر آمده اند‪.‬‬ ‫فرهنگ ها و روش های آنها می تواند در میان خود متفاوت باشد و اکثرا ً با اعتقادات و روش‬ ‫های اساسی داده شده در قرآن و سنت بیگانه باشد‪ .‬فارغالتحصیالن برنامههای مشاوره مبتنی‬ ‫بر مسیحیت میتوانند در کار با متقاضیان مسلمان مؤثر باشند‪ ،‬زیرا آنها مشاورین مذهبی اند‪.‬‬ ‫این موضوع بر ضرورت پیوستن جوانان مسلمان به مسلک مشوره دهی تاکید می کند‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪2‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫اما‪ ،‬بعضی درک از وجود روح نیز منجر‬ ‫به شناختی از وجود خدا به عنوان تنها شیء‬ ‫پرستش می شود (قرآن ‪ .)72 7:1‬وقتی که‬ ‫انسانها فراموش میکنند که عهدی که با‬ ‫خداوند بستهاند را و مقررات او را نافرمانی‬ ‫میکنند‪ ،‬به پریشانی روحی منجر میشود‪.‬‬ ‫عالوه بر این‪ ،‬هنگامی که نفس به فطرت‬ ‫متمایل می شود‪ ،‬صلح و آرامش بر او نازل‬ ‫می شود‪ ،‬حالتی که در قرآن به نام نفس آرام‬ ‫یا نفس المتمینه یاد شده است (قرآن ‪.)89:27‬‬ ‫روح همچنین بین صفات معنوی که وفاداری‬ ‫به خدا را تأیید می کند در نوسان است و‬ ‫در عین حال به سمت غرایز حیوانی پایین‬ ‫کشیده می شود‪ .‬این نوسان روح به نام نفس‬ ‫لوامه (قرآن ‪ )2: 75‬یاد می شود‪ .‬رام كردن‬ ‫غرایز حیوانی با علم و اعمال نیكو و رسیدن‬ ‫به ماهیت مالئكه امكان پذیر است‪ .‬اگر انسان‬ ‫نتواند این کار را انجام دهد‪ ،‬ممکن است انسان‬ ‫جلوه کند‪ ،‬اما از قطرت منقطع شود و به این‬ ‫ترتیب روح خود را به اعماق حیوانیت می‬ ‫کشاند‪ .‬این حالت روح در قرآن بنام نفس اماره‬ ‫بسوء یاد می شود (قرآن ‪)12:53‬‬ ‫فطرت چیست؟‬ ‫فطرت‪ ،‬استعداد طبیعی انسان برای پذیرش‬ ‫یگانگی خداوند (توحید) و اطاعت از‬ ‫رهنمودها برای زیستن به گونه ای است که‬ ‫پیامبران مختلف در طول اعصار مختلف‬ ‫آورده اند‪ .‬مشوره دهی اسالمی تاکید می‬ ‫کند که هیچ چیز نمی تواند فطرت انسان‬ ‫را پاک کند‪ .‬کسانی که آن را دفن کرده اند‬ ‫می توانند با مشوره دهی اسالمی فطرت‬ ‫خود را احیاء کنند و صحت روانی خویش‬ ‫را بهبود بخشند‪.‬‬ ‫روح چه است؟‬ ‫قرآن شهادت می دهد که انسان ها هم جسم و‬ ‫هم روح اند‪ ،‬اما علم روحی که به انسان داده‬ ‫شده اندک است (قرآن ‪.)17:85‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪3‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫تعامل نفس‪ ،‬عقل‪ ،‬روح‪ ،‬و قلب‬ ‫علمای اسالم توضیح دادند که چهار جنبه از یک فرد نشان دهنده هویت معنوی اوست‪ .‬این ها‬ ‫نفس‪ ،‬عقل‪ ،‬قلب‪ ،‬روح وقلب است‪ .‬همه این ها در هم تنیده اند و انسان ها را در رفتارهای‬ ‫شان تحت تاثیر قرار می دهند‪ .‬نفس مانند ضمیر و جنبه حیوانی فرد در پایین ترین سطح‬ ‫تربیت نشده اوست‪.‬‬ ‫در دیدگاه اسالمی‪ ،‬نفس ذاتا ً بد نیست‪ ،‬به این معنی که اگر عادات خوب را بیاموزد‪ ،‬می‬ ‫تواند به فرد خدمت نماید‪ .‬اگر عادات بد را یاد بگیرد‪ ،‬می تواند مانعی برای رشد معنویت‬ ‫باشد‪ .‬عقل‪ ،‬هوش منطقی انسانهاست و محل (منبع‪ .Keshavarzi, H :‬و ‪Haque,‬‬ ‫منطق‪ ،‬استدالل و هوشیاری بدست آمده است‪ .A. 2013, 23:230:249 .‬ژورنال عقل‬ ‫بین المللی روان شناسی دین‪).‬‬ ‫روح عبارت از جان یا روان انسان است که‬ ‫اگر سالم بماند‪ ،‬به فرد امکان می دهد زندگی‬ ‫معنادار و سالمی داشته باشد‪ .‬قلب عبارت از‬ ‫دل یا قلبی است كه اثر سه عنصر دیگر در‬ ‫قلب‬ ‫آن ظاهر می شود‬ ‫روح‬ ‫نفس‬ ‫قلب سلطان بدن است‬ ‫الغزالی(‪ )AI-Ghazali‬نوشته است که قلب‪ ،‬در کتاب معروف خود به نام امراض قلب‬ ‫سلطان بدن انسان است و سایر اعضاء بندگان (امرض القلب) نوشته است که قلب در اسالم‬ ‫او اند‪ .‬هر آرزویی که از قلب سرچشمه می از آن جهت اهمیت دارد که پیشوای بدن‬ ‫گیرد‪ ،‬احتماالً اندام های دیگر نیز از آنها محسوب می شود و تنها از طریق تطهیر قلب‬ ‫پیروی می کنند‪ .‬اگر دل بخواهد چیزی را که اعضای مختلف دیگر می توانند پاک شوند؛‬ ‫ببیند‪ ،‬چشم به دستور عمل می کند و آن را می در غیر این صورت‪ ،‬آنها ممکن است فاسد‬ ‫بیند که در مورد سایر اعضا نیز صادق است‪ .‬باقی بمانند‪ .‬بسیاری دیگر از علمای برجسته‬ ‫اگرچه علم به مغز به عنوان حاکم اشاره می مسلمان نیز همین عقیده را درباره قلب به‬ ‫کند‪ ،‬اما طبق سنت اسالمی‪ ،‬قلب حاکم است‪ .‬عنوان جایگاه عقل دارند (النوی‪ ،‬متوفی ‪12‬‬ ‫اما‪ ،‬دانش و خرد در قلب توسط عملکردهای ‪ )77‬و به عنوان عضو قابل درک (بن کثیر‪،‬‬ ‫متوفی ‪ .)1373‬الغزالی (‪)AI-Ghazali‬‬ ‫مغز به تفصیل بیان می شود‪.‬‬ ‫نتیجه این بیان این است (متوفی ‪ )1111‬می نویسد که شناخت قلب بر‬ ‫که تربیت فرد باید در هر مسلمانی واجب است‪.‬‬ ‫سطح قلب باشد نه در‬ ‫سطح مغز‪.‬‬ ‫ابن تیمیه(‪lbn‬‬ ‫‪)Taymiyyah‬‬ ‫(متوفی ‪ ،)1328‬عالم‬ ‫مشهور قرون وسطی‪،‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪4‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫قرآن در مورد قلب چه می فرماید؟‬ ‫القلب یا قلب حداقل ‪ 137‬بار در قرآن و در احادیث مختلف پیامبر آمده است ‪ .‬هر دو منبع‬ ‫مقدس کلمه قلب را در سیاق های مختلف ذکر کرده اند‪ .‬کلمه عربی قلب از ریشه کلمه قَلَب به‬ ‫معنای دگرگونی گرفته شده است‪ .‬بنابراین قلب به چیزی اطالق می شود که به سرعت تغییر‬ ‫می کند‪ .‬بسیاری از شرایط قلب در قرآن ذکر شده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬قلب متکبر (‪،)40:35‬‬ ‫قلب کور (‪ ،)17:46‬قلب راضی(‪ ،)13:28‬قلب کج (‪ ،)3:71‬قلب خالی (‪ ,)4:45 2‬قلب سخت‬ ‫(‪ ,)2:74‬قلب زنگ زده (‪ ,)83:14‬قلب مهر شده (‪ ,)11:74‬قلب گنهکار (‪ ,)2:283‬قلب‬ ‫ریاکار(‪ ,)14 :27‬قلب متزلزل (‪ )9:2‬وغیره‪ .‬علمای اسالم معنای انواع قلب ها را توضیح داده‬ ‫اند‪ .‬در سیاق اسالمی‪ ،‬عوامل متعددی میتواند بر قلب تأثیر بگذارد‪ ،‬از خود خدا‪ ،‬فرشتگان‬ ‫اش‪ ،‬شیطان و یارانش‪ ،‬سایر انسانها و محیط اطراف انسان شروع میشود‪.‬‬ ‫کسانی که ایمان آورده اند و دلهای شان با یاد خدا آرام می گیرد‬ ‫قرآن‬ ‫‪13:28‬‬ ‫به تحقیق قلب های [انسان ها] به یاد خدا آرامش می یابد‪ ،‬یاد خدا را انجام دهید‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪5‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مشوره دهی اسالمی‪ :‬محمد اشرف علی تهانوی)‪ASHRAF ALI THANVI) (1864-‬‬ ‫‪(1943‬‬ ‫(نوت‪ :‬مطلب کوتاه زیر در مورد هر دو تهانوی(‪ )Thanvi‬و بلخی(‪ )Balkhi‬ناعادالنه به‬ ‫حجم زیادی از نوشتههای آنها در زمینه مشاوره روحانی است‪ ،‬اما باید به خواننده ایدهای از‬ ‫نگرش و عملکرد آنها در مشاوره از دیدگاه اسالمی بدهد‪.‬‬ ‫نیاز به دوا دارند‪ ،‬اختالالت عملکردی‬ ‫میتوانند از مشوره اسالمی بهرهمند شوند‪،‬‬ ‫زیرا اختالالت عملکردی ناشی از مریضی‬ ‫های معنوی قلب اند‪ .‬تهانوی همچنین در‬ ‫مورد نیروهای سازنده و مخرب در فرد و‬ ‫نحوه یادگیری آنها در اوایل زندگی‪ ،‬عمدتا ً از‬ ‫طریق تربیت والدین‪ ،‬نوشت و تأکید کرد که‬ ‫می توان افکار و رفتارها را در جهت شکل‬ ‫دادن به شخصیتی سالم از یاد گرفت و دوباره‬ ‫یاد گرفت‪.‬‬ ‫موالنا اشرف علی تهانوی(‪Maulana‬‬ ‫‪ ،)Ashraf Ali Thanvi‬یک محقق اسالمی‬ ‫در هند پیش از استقالل‪ ،‬بیش از ‪ 800‬نسخه‬ ‫خطی در مورد طبیعت انسان‪ ،‬اختالالت‬ ‫روحی و مشوره نوشت‪ .‬تألیفات او در‬ ‫مورد تعامل قلب و نفس و عقل و چگونگی‬ ‫رشد معنویت و پاکسازی روح می تواند‬ ‫از اختالالت روانی جلوگیری کند و بر آن‬ ‫غلبه کند‪ .‬تهانوی اختالالت روانشناختی را‬ ‫بهعنوان عضوی یا عملکردی طبقهبندی کرد‬ ‫و معتقد بود در حالی که اختالالت عضوی‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪6‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫انواع و امراض قلب معنوی‬ ‫تهانوی(‪ )Thanvi‬مریضی های قلبی معنوی را تحت شبهات (شکب) و شهوات (خواهشات‬ ‫بدنی) بیان کرد‪ .‬شبهات برخاسته از انگیزه های شیطان است و عشق به این دنیای گذرا را‬ ‫به انسان نشان می دهد‪ ،‬زمانی که کتاب های مقدس مسیر تغذیه قلب و راه آخرت را آشکار‬ ‫می کند‪ .‬شهوات آرزوهای اند که نسبت به زیاده روی در لذت های جسمانی فرو می روند‪.‬‬ ‫وقتی قلب برای ارضای این نیازها تالش می کند‪ ،‬ممکن است در این پروسه مریض شود‪.‬‬ ‫تهانوی در کتاب اصالح القلب ‪ 15‬نوع قلب را که در قرآن ذکر شده با تفاسیر آنها مورد بحث قرار می دهد‪.‬‬ ‫برای اختصار‪ ،‬فقط پنج مورد در اینجا آورده شده است‪.‬‬ ‫قلب سخت‪« :‬سپس پس از آن قلب های شما سخت شد و به سنگ‬ ‫ها تبدیل شدند یا سخت تر شد» (‪ .)2:74‬تهانوی(‪)Thanvi‬‬ ‫توضیح می دهد که قلب انسان مانند زمین است‪ .‬وقتی زمین‬ ‫برای مدت طوالنی کشت نشود و انسان روی آن کار نکند‪،‬‬ ‫سخت می شود و چون روی آن کار نشده است‪ ،‬تولید زراعت‬ ‫را متوقف می کند‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬هنگامی که فرد نیازهای‬ ‫روحی خود را نادیده می گیرد‪ ،‬قلب سخت می شود‪ .‬قرآن در‬ ‫توضیح این مطلب میافزاید‪ :‬از بعضی صخرهها آب فوران‬ ‫میکند که از ترس پروردگارش میلرزد‪ ،‬اما وقتی دلهای‬ ‫انسان سخت شد‪ ،‬از سختی سنگ فراتر میرود‪ ،‬به طوری که‬ ‫سنگها از سختی قلب انسان به شرم می آید‪.‬‬ ‫قلب زنگ زده‪ " :‬در واقع نه! دلهایشان از کاری که کردهاند‬ ‫زنگزده است‪ )14-83( ».‬اعمال بد انسان ها و گناهان شان‬ ‫دل های شان را زنگ می زند‪ .‬در یک حدیث آمده است که‬ ‫وقتی انسان مرتکب کار بدی می شود‪ ،‬لکه سیاهی در دل ایجاد‬ ‫می شود‪ ،‬اما در صورت توبه از بین می رود‪ .‬اما اگر گناهان‬ ‫تکرار شود‪ ،‬لکه سیاه مدام زیاد می شود و تمام قلب را فرا‬ ‫می گیرد‪ .‬قرآن همچنین تصریح می کند که برای کسانی که‬ ‫یگانگی خدا را پنهان می کنند‪ ،‬قلب های شان زنگ زده است‬ ‫(‪.)2:273‬‬ ‫‪7‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫قلب مهر شده‪« :‬بعد از او‪ ،‬پیامبران دیگری به سوی قوم شان‬ ‫فرستادیم و پیامبران با دالیل روشن به سوی آنان آمدند‪ .‬اما‬ ‫مردم به آنچه قبالً انکار می کردند ایمان نمی آوردند‪ .‬این گونه‬ ‫بر قلب های ستمکاران مهر می زنیم‪( ».‬قرآن ‪ُ )10:74‬مهر‬ ‫بر دل ها برای کسانی است که مرتبا ً مرتکب گناه می شوند‬ ‫تا آنجا که قلب شان کامالً سیاه می شود و مجذوب کار خیر‬ ‫نمی شوند‪ .‬برای کسانی که وجود خدا را انکار می کنند نیز‬ ‫صدق می کند‪ .‬به دلیل استمرار آنها در آن‪ ،‬قلب توانایی خود‬ ‫را برای دیدن حقیقت از دست می دهد‪.‬‬ ‫قلب آگاه‪ :‬قلب های آگاه قلب های اند که از خداوند می خواهند که‬ ‫آنها را در صراط المستقیم نگه دارد‪ .‬نقطه مقابل آن قلب غافل است‬ ‫که در قرآن نیز به آن اشاره شده است‪« .‬آنها قلب های دارند که با‬ ‫آن نمی فهمند‪ ،‬چشم ها با آن نمی بینند و گوش های که نمی شنوند‪.‬‬ ‫آنها مانند چهارپایان اند‪ ،‬حتی کمتر هدایت شده‪ .‬چنین افرادی کامالً‬ ‫غافل اند» (‪ )179 :9‬که به حواس پنج گانه انسان اشاره دارد و‬ ‫هنوز قادر به توجه به نشانه های طبیعت نیستند‪ .‬این تفسیر توضیح‬ ‫میدهد که حیوانات وقتی نزد ارباب خود میآیند بهتر می باشند‪،‬‬ ‫اما انسانها اکثرا ً نمیتوانند از قابلیتهای معنوی خود استفاده کنند‪،‬‬ ‫زیرا آنها را به دلیل قلبهای فاسد خود از دست دادهاند‪.‬‬ ‫قلب راضی‪« :‬با ذکر خدا قلب ها آرام می گیرد» (‪.)13:280‬‬ ‫قلب راضی خدا را به یاد می آورد زیرا هیچ چیز دیگری از جمله‬ ‫ثروت‪ ،‬نام یا شهرت نمی تواند به انسان آرامش واقعی بدهد‪ .‬به‬ ‫همین ترتیب‪ ،‬قلب خوشبحت یا هدایت شده در قرآن آمده است‪ .‬مراد‬ ‫از قلب است که از شرک ورزی به خدا پاک است‪ .‬قلب هدایت شده‬ ‫‪.‬‬ ‫پر از سنت یا رعایت سنت پیامبر است‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪8‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫ابن قیم)‪) (Ibn Qayyim‬متوفی ‪،(7350‬‬ ‫متکلم اسالمی قرون وسطی‪ ،‬می نویسد که قلب‬ ‫مریض چهار نشانه دارد‪:‬‬ ‫ابن قیم(‪( )lbn Qayyim‬متوفی ‪،)7350‬‬ ‫متکلم اسالمی قرون وسطی‪ ،‬می نویسد که‬ ‫قلب مریض چهار نشانه دارد‪ .1 :‬وقتی انسان‬ ‫به امور دنیوی اهمیت بیشتری می دهد‪ ،‬مثالً‬ ‫در دنیا وسواس ساختن یک خانه برای خود‬ ‫را دارد‪ ،‬اما از ساختن خانه در آخرت غافل‬ ‫است‪ .‬همینطور وقتی در دنیا آبرو می جویید‬ ‫ولی آبروی آخرت را فراموش می کنید‪.‬‬ ‫‪ .2‬وقتی انسان نمی تواند در پیشگاه خدا گریه‬ ‫کند‪ ،‬مخصوصا ً با قلبی که از توبه گریه می‬ ‫کند‪ .‬از گریه است که گناهان آمرزیده می‬ ‫شود‪ ،‬و قلب ها پاک می شود‪.‬‬ ‫‪ .3‬وقتی میل به مالقات با افراد دیگر وجود‬ ‫دارد اما در اوقات معینی با خالق خود مالقات‬ ‫نمی کند (پنج نماز فرض شده برای مسلمانان)‪.‬‬ ‫‪ .4‬وقتی از مالقات با دیگران خوشحال می‬ ‫شود اما از یاد خدا می ترسد یا غافل است‪.‬‬ ‫یک شاعر گفته است‪:‬‬ ‫تهانوی تصریح کرد‪ :‬انسان خوش قلب‬ ‫همان طور که طفل روی دامن مادر می‬ ‫نشیند آرام روی جای نماز می نشیند‪ ،‬اما‬ ‫کسی که دلش کج است‪ ،‬نمی تواند بشکل‬ ‫صبور بر جای نماز بنشیند‪ .‬حسن بصری‬ ‫(متوفی ‪ )1327‬متکلم مسلمان نیز در مورد‬ ‫نشانه های قلب مریض نوشته است‪ ،‬مانند‪:‬‬ ‫الف) زمانی که انسان به امید توبه به گناه‬ ‫ادامه می دهد‪ ،‬ب) آموختن اما عمل نکردن‬ ‫به آنچه واضح است‪ ،‬ج) فاقد اخالص‬ ‫باشد‪ ،‬د) بخورد و شکر نکند و هـ) مرده‬ ‫را دفن کند و از آن عبرت نگیرد‪.‬‬ ‫هیچ رستگاری مانند رستگاری قلب نیست‪،‬‬ ‫با توجه به اینکه همه عضو [و اعضا] به‬ ‫خواسته های آن جواب می دهند‪.‬‬ ‫شرارت قلب انسان را جادو می‬ ‫کند‬ ‫آن که آن را صاف می کند‪،‬‬ ‫راست می شود!‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪9‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مقاصد مشوره دهی‬ ‫تهانوی از مشوره اسالمی با مقصاد ذیل برای متقاضان خود استفاده کرد‪:‬‬ ‫‪ .1‬بینشی نسبت به پویایی قلب‪ ،‬روح و عقل ایجاد‬ ‫کنید‪ .‬او تأکید کرد که درک چگونگی تعادل این سه‬ ‫عنصر ماوراء طبیعی برای پاکسازی قلب ضروری‬ ‫است‪.‬‬ ‫قلب‬ ‫روح‬ ‫عقل‬ ‫‪ .2‬ایجاد اراده و تالش برای دستیابی به شخصیت‬ ‫اخالقی خوب‪ .‬این ویژگی های است که بهبود شرایط‬ ‫متقاضی امکان پذیر است‪ .‬تهانوی تذکر داده است‬ ‫این شعائر دینی نیست‪ ،‬بلکه افزایش دانش‪ ،‬تفکر و‬ ‫عمل است که در مراجعه کننده تفاوت ایجاد می کند‪.‬‬ ‫‪ .3‬قوانین آشکار و پنهان الهی (شریعت) را درک‬ ‫کنید زیرا کسب علم آشکار به تنهایی برای تغییر‬ ‫کافی نیست‪ .‬تنها از طریق معانی پنهان می توان به‬ ‫واقعیت های باالتر دست یافت و وضعیت روانی خود‬ ‫را بهبود بخشید‪.‬‬ ‫‪ .4‬هم افکار و هم اعمال را تغییر دهید‪ .‬تهانوی‬ ‫تذکر میدهد که دستیابی به صلح و آرامش نباید هدف باشد‪ ،‬زیرا دستیابی به صلح و آرامش در دست‬ ‫خود فرد نیست‪.‬‬ ‫اما اگر انسان بتواند با پیروی از سیرت پیامبر‪ ،‬اندیشه خود را تغییر دهد و عمل صالح انجام دهد‬ ‫خود به خود‪ ،‬آرامش به دنبال خواهد داشت‪.‬‬ ‫‪ .5‬تا رفع مشکالت با مشاور در‬ ‫تماس باشید‪( .‬نوت‪ :‬تهانوی همچنین‬ ‫معیارهای اخالقی را برای مشاورین‬ ‫تدوین کرد‪).‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪10‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫روش های مشوره دهی‬ ‫روشهای تهانوی در روانشناسی معنوی استوار بود و بعضی از روشهای او امروزه در‬ ‫مشوره مدرن استفاده میشود‪ .‬بعضی از رویکردهای او منوط به فرهنگ بود‪.‬‬ ‫رویکرد متقاضی محور‪ :‬نوشته های تهانوی بر‬ ‫مشکالت منحصر به فرد هر متقاضی متمرکز‬ ‫بود‪ .‬او به صورت انفرادی یا گروپی با آنها کار‬ ‫می کرد که در مورد مشکالت مشترک بحث می‬ ‫کردند‪ .‬تهانوی هر نقص مددجو را به طور جداگانه‬ ‫برداشت و آنها را به سوی تداوی راهنمایی کرد‪.‬‬ ‫او توقع داشت که متقاضی در مورد ماهیت ضعف‬ ‫خود و تداوی پیشنهادی مراقبت کند‪.‬‬ ‫روش دستوری‪ :‬تهانوی از متقاضیان اش خواست‬ ‫تا آنچه را که آموخته اند تکرار کنند و بر اساس‬ ‫توقعات فرهنگی به آنها مشاوره دهند‪ .‬او همیشه‬ ‫به متقاضیان اش توصیه می کرد که مطالب نوشته‬ ‫شده را از قبل بخوانند و پیش نروند مگر اینکه‬ ‫مفاهیم برایشان واضح شود‪.‬‬ ‫خواندن و ارتباطات‪ :‬تهانوی مطالب خواندنی و‬ ‫متون علمای مختلف را در مورد جدال قلب و‬ ‫روح ارایه کرد‪ .‬وی به متقاضیان توصیه کرد که‬ ‫آیات قرآن و سنت را بخوانند و دعا کنند‪ .‬او از‬ ‫متقاضیان اش خواست که یک کتابچه خاطرات از‬ ‫افکار خود داشته باشند‪ ،‬افکار خود را آزادانه روی‬ ‫کاغذ بنویسند‪ ،‬توصیه های مشاور را دنبال کنند و‬ ‫به طور منظم با نامه ها ارتباط برقرار کنند‪.‬‬ ‫تهانوی با ایمان کامل به مشاور و پشتکار در‬ ‫تداوی تاکید کرد متقاضیان باید به مشاور خود‬ ‫اطمینان کامل داشته باشند و در راه تداوی استقامت‬ ‫کنند تا نتیجه مثبت را ببینند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬متقاضی‬ ‫در صورت عدم رضایت از مشاور‪ ،‬این اختیار‬ ‫را داشت که جلسات را پایان دهد‪ .‬تهانوی برای‬ ‫متقاضیان خود محدودیت زمانی تعیین نکرد‪ ،‬زیرا‬ ‫هر قضیه می تواند منحصر به فرد باشد و سال ها‬ ‫با بعضی از قضایا برخورد کرد‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مراقبه )مواظبت(‪ :‬مراقبه راهی برای ایجاد بینش‬ ‫عمیق در قلب روحانی و ارتباط با خدا است‪ .‬این‬ ‫کار به فرد کمک می کند تا محیط اطراف خود را‬ ‫درک کند‪ ،‬شخصیت های اصلی را حذف کند و‬ ‫شخصیت های مثبت ایجاد کند‪ .‬در مراقبه می توان‬ ‫دید که افکار دایره ای اند و می توانند بر تفکر او‬ ‫تأثیر منفی بگذارند‪.‬‬ ‫رویکرد اخالقی‪ :‬تهانوی از متقاضیان خواست که‬ ‫از همه گناهان منحیث شرط آرامش توبه کنند‪ .‬وی‬ ‫تأکید کرد که تکرار همان گناهان و برخورد منفی‬ ‫با دیگران هرگز درهای آرامش را باز نمی کند‪،‬‬ ‫همانطور که قرآن می فرماید‪« :‬از همه گناهان چه‬ ‫پنهان وچه آشکار خود را برهانید» (‪ .)6:120‬او‬ ‫از متقاضیان اش خواست تا گناهان و اشتباهات‬ ‫خود را به یاد بیاورند و به آنها یادآوری کرد که‬ ‫ثواب آن از رویارویی با مشکالت به دست می‬ ‫آید‪ .‬وی همچنین تذکر داد مشکالت و مصیبتها‬ ‫امتحان ایمان است و چالشهای زندگی‪ ،‬تکبر را‬ ‫کاهش میدهد و درماندگی ما را به خدا نزدیک‬ ‫میکند‪.‬‬ ‫آنچه که از مشاوره نباید انتظار داشت‪::‬‬ ‫تهانوی به متقاضیان اش توضیح داد که نباید از مشوره توقع معجزه یا کشف(معرفت یا بینش خداوند)‬ ‫را داشته باشند‪ .‬آنها همچنین در قیامت (روز قیامت) رستگاری نخواهند یافت‪ .‬زمینه فرهنگی برای‬ ‫این موضوع این است که بسیاری از مردم در شبه جزیره قاره هند انتظارات مشابهی را از مشاوران‬ ‫روحانی خود دارند‪ .‬تهانوی تاکید کرد که تداویی جادویی نیست و شعارهای مذهبی نمی تواند مستقیما ً‬ ‫سود مادی داشته باشد‪.‬‬ ‫زمزمه ها و وسواس ها‪:‬‬ ‫زمزمه یا وسواس در زبان عربی خود به خود در قلب ایجاد می شود و غیرعمدی است‪ .‬اما‪ ،‬ایجاد‬ ‫خوداندیشی یک وسواس و یک عمل گناه است‪ .‬افکار خودکار‪ ،‬که به شدت در ‪ CBT‬مورد استفاده قرار‬ ‫میگیرند‪ ،‬توسط تهانوی نیز مورد بحث قرار میگیرد و او درخواست کرد که اگرچه چالش برانگیز‬ ‫است‪ ،‬اما باید نادیده گرفته شوند‪ .‬فرد باید مصروف کارهای سازنده باشد‪ .‬تهانوی با بیان حدیثی اشاره‬ ‫میکند که خداوند گناهانی که به ذهن میآیند اما عملی انجام نمیدهند را بخشیده است‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪12‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مشوره اسالمی‬ ‫ابو زید البلخی)‪(Abu Zaid AI-Balkhi) (850-934‬‬ ‫ابوزید البلخی(‪( )Abu Zayd al-Balkhi‬متوفی ‪ )934‬مشاوره اسالمی‬ ‫را در کتاب خود "پرورش برای بدنها و ارواح" معرفی کرد‪ .‬او معتقد‬ ‫بود که تفکر معیوب عامل اصلی اختالالت روانی است و تداوی های‬ ‫شناختی را با رویکردهای معنوی ارایه کرد‪ .‬وی گفت هیچ انسانی از‬ ‫احساس پریشانی‪ ،‬خشم‪ ،‬غم وغیره نجات نمی یابد و افراد در واکنش به‬ ‫این عالیم متفاوت هستند‪ .‬وی همچنین خاطرنشان کرد چون انسان ها از‬ ‫جسم و روح ساخته شده اند‪ ،‬باید بدانند که روح ناسالم می تواند منجر به‬ ‫زندگی ناخوشایند شود‪.‬‬ ‫کدام چیز روح را ناسالم می سازد؟‬ ‫عالیم مانند خشم‪ ،‬ترس‪ ،‬افسردگی و وسواس می‬ ‫تواند باعث مریض شدن خویش (نفس) شود‪ .‬سه‬ ‫چیز که می تواند باعث اختالالت روانی گردد‪:‬‬ ‫• قوا (نیروها)‪ :‬ویژگی های مثبت و منفی درونی‪،‬‬ ‫درک و حافظه یک فرد‪.‬‬ ‫• اخالق (آداب)‪ :‬رفتارهای مثبت و منفی فرد مانند‬ ‫سخاوت‪ ،‬عفت و بخشش‪.‬‬ ‫• عالیم موقت‪ :‬خشم‪ ،‬ترس‪ ،‬غم و وسواس‬ ‫یک فرد‪.‬‬ ‫چطور میتوانیم سالمت روانی را بازیابی کنیم؟‬ ‫بلخی (‪ )Balkhi‬بر این باور بود که همان گونه که مریضی های بدن را می توان با چیزهای جسمانی‬ ‫مانند غذا و دوا تداوی کرد‪ ،‬خویش (نفس) نیز با اصالح فکر تداوی می شود‪ .‬وقتی ناراحت می شود‪،‬‬ ‫افکارش با احساسات آمیخته می شود و نمی تواند واضح فکر کند‪ .‬بنابراین‪ ،‬کمک بیرونی مانند صحبت‬ ‫کردن با دیگران می تواند کمک کند‪ .‬همچنان‪ ،‬کمک درونی‪ ،‬مانند استراتیژی شناختی‪ ،‬می تواند بسیار‬ ‫عملی باشد‪ .‬او از مشاورین خواست که در مورد عالیم روانشناختی به روشی مشابه صحبت کنند که‬ ‫داکتران در مورد عالیم جسمی‪ ،‬ماهیت آنها و چگونگی تداوی آنها صحبت می کنند‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪13‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫بلخی چهار اختالل روانی و تداوی آنها را تشریح کرد‪.‬‬ ‫قهر )چاداب(‬ ‫ترس و هراس )فضا(‬ ‫غم و افسردگی )جزاء(‬ ‫وسواس )وسواس القلب(‬ ‫قهر‬ ‫بلخی عالوه بر کمک گرفتن از مشاورین‪ ،‬یک رویکرد تداوی خودی درونی را توصیه کرد که شامل‬ ‫اصالح فکر و تخنیک های آرام بخش است‪ .‬وی از متقاضیان خواست تا در مورد احساس گناه و‬ ‫پشیمانی افرادی که عصبانیت شان باعث پرخاشگری و آسیب غیرقابل کنترول می شود‪ ،‬فکر کنند‪ .‬او‬ ‫همچنین استفاده از تفکر مثبت مانند تأمل در فضایل صبر و گذشت و یادآوری این نکته را توصیه کرد‬ ‫که مالیمت و نادیده گرفتن اشتباهات جزئی دیگران‪ ،‬قلب دیگران را پر از محبت و رحمت واقعی می‬ ‫کند‪ .‬تمرکز بر اعمال اشتباه به جای فرد ضروری است که با ضعف های فرد همدردی می کند‪ .‬فرد باید‬ ‫از خود بپرسد که آیا در گذشته خود مرتکب اشتباهات مشابهی شده است یا خیر‪ .‬در این صورت ممکن‬ ‫است کسی مجازات دیگران را بخاطر تقصیری که خود مرتکب شده اند غیرقابل توجیه بداند‪ .‬همچنین‬ ‫یادآوری ویژگی های خوب افراد گناهکار می تواند احساسات منفی نسبت به دیگران را کاهش دهد‪.‬‬ ‫هراس‬ ‫در اینجا نیز بلخی اصالح فکر را توصیه کرد و متقاضیان را تشویق کرد که به تدریج حواس خود را با‬ ‫قرار گرفتن در معرض انباشته با شیء ترسناک (ریاضه النفس) تربیت کنند‪ .‬او بین شخصیت ترسناک‬ ‫(تابع) که تغییر آن دشوار است در مقابل هراس که می توان از طریق مشوره تغییر داد‪ ،‬تفاوت قایل‬ ‫شد‪ .‬او از متقاضیان خود خواست تا‪:‬‬ ‫• توجه داشته باشید که بیشتر ترس ها اغراق آمیز و دور از واقعیت اند و مضر نیستند و هشدار داده‬ ‫می شود که اگر اجازه دهید ترس شدید شود‪ ،‬از غلبه بر آن جلوگیری می کند‪.‬‬ ‫• به هراس مانند غبار فکر کنید که غیر قابل نفوذ به نظر می رسند‪ ،‬اما وقتی فرد از میان آن عبور می‬ ‫کند‪ ،‬متوجه می شود که از هوای رقیق ساخته شده است‪.‬‬ ‫• متقاضی را وارد موقعیت ترسناک کنید تا متوجه شود که ترسناک نیست و الگوبرداری یا یادگیری‬ ‫از تجربه دیگران را توصیه کنید‪.‬‬ ‫• با توسل به غرور خویش‪ ،‬در برابر هراس خویش را تحریک کنید و روح را سرزنش کنید و هراسناک‬ ‫بودن رفتار محترمانه ای نیست بلکه یک موقف روحیه ضعیف است‪.‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫افسردگی‬ ‫بلخی نوشته که هیچ کس نباید آرزو کند که خود را از همه‬ ‫نگرانی ها و غم ها خالص کند زیرا این شرط فقط برای‬ ‫کسانی است که وارد جنت می شوند‪ .‬او تداوی افسردگی‬ ‫غیربیولوژیکی را از مشاورین آموزش دیده توصیه کرد که‬ ‫روحیه متقاضیان را باال می برد و غم و اندوه را التیام می‬ ‫بخشد‪ .‬مشاور با القای تفکر خوش بینانه ممکن است به این‬ ‫نکته اشاره کند که زندگی در این دنیا محل شادی همیشگی‬ ‫نیست‪ .‬با نگاه کردن به ماحول‪ ،‬می توان متقاعد شد که همه‬ ‫تجارب زندگی مشابهی داشته اند‪ ،‬بنابراین از دست دادن ما‬ ‫نباید باعث غم و اندوه زیادی شود‪ .‬در عوض‪ ،‬هر لذتی را‬ ‫باید به عنوان هدیه ای در نظر گرفت که باید با لذت بردن‬ ‫از آن لذت برد‪ .‬فرد باید خدا را شکر کند که او را از یک‬ ‫حادثه بزرگتر نجات داده است‪ .‬از آنجایی که روح از مرگ‬ ‫در امان بود‪ ،‬هنوز یک آینده برای جبران آنچه از دست رفته است وجود دارد‪ .‬متقاضی می تواند‬ ‫تجارب خویش و سایر افراد را بررسی کند و متوجه شود که همه غم ها کاهش می یابد و با گذشت زمان‬ ‫فراموش می شوند‪ .‬این تفکر باعث آرامش یا خوشی خواهد شد‪.‬‬ ‫وسواس ها‬ ‫بلخی در قرن نهم نوشت که وسواس ها می تواند یک استعداد ارثی یا ناشی از تجارب منفی باشد‪.‬‬ ‫او توصیه کرد که از نظر بیرونی باید به کار مشغول شد و وقت خود را صرف بهبود رفاه دیگران‬ ‫کرد‪ .‬برای جلوگیری از زمزمه های درونی‪ ،‬باید خود را با غذا و نوشیدنی شاداب کنید‪ ،‬به آهنگ‬ ‫ها و موسیقی گوش دهید‪ ،‬مناظر لذت بخش و غیره‪ .‬دوست یا خویشاوند صمیمانه ای که فرد می‬ ‫تواند با او صحبت کند و برای غلبه بر تفکر بدبینانه‬ ‫مشوره دریافت کند نیز ممکن است کمک کند‪ .‬از نظر‬ ‫درونی‪ ،‬به محض شروع افکار منفی‪ ،‬متقاضی باید‬ ‫افکار سالم گذشته را به خاطر بیاورد‪ .‬چه افکار ناشی‬ ‫از مواد کیمیاوی بدن باشد و چه کارهای شیطان‪ ،‬نباید‬ ‫تسلیم شد بلکه باید با استراتیژی های ذهنی مبارزه‬ ‫کرد‪ .‬باید استدالل کرد که اگر افکار واقعی بودند‪،‬‬ ‫اطرافیان نیز به زمزمه های درونی واکنش نشان می‬ ‫دادند‪ ،‬اما اگر اینطور نباشد‪ ،‬فکر باید غیر واقعی‬ ‫باشد‪ .‬وقتی فردی میآموزد که وسواس ریشه در خلق‬ ‫و خوی او دارد و خطرناک نیست‪ ،‬باید یاد بگیرد که‬ ‫با آنها زندگی کند‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪15‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مدل مشوره شش مرحله ای الغزالی)‪(AL-CHAZALI‬‬ ‫الغزالی)‪ (AL-CHAZALI‬در کتاب معروف خود احیاء العلوم الدین روش شش مرحله ای را برای‬ ‫تداوی پیشنهاد می کند‪:‬‬ ‫مشورات (شرط یا مقرره) برای انعقاد‬ ‫قرارداد یا توافق با خود در جهت تحقق‬ ‫اهداف مشخص شده‪.‬‬ ‫مراقبه (رقاب یا نگهبان) یا تأمل‬ ‫در اعمال خود‪.‬‬ ‫مجاهده (جهاد یا تالش) برای‬ ‫مواکبه (رقبه یا مجازات) یا خود را به‬ ‫غلبه بر میل نفس پایین‪.‬‬ ‫دلیل عدم رعایت خود توافقی یا قرارداد‪،‬‬ ‫متاثر ساختن‪.‬‬ ‫محاسبه (حساب یا محاسبه‬ ‫دوامدار خودی) از اعمال خویش‬ ‫مواعتبه(عتاب یا توبه) یا‬ ‫پشیمانی از اشتباه و عهد‬ ‫نکردن به اشتباه‪.‬‬ ‫تاکید الغزالی بر مراقبت از افکار و رفتارهای خود برای اطمینان از موفقیت قرارداد خودی است‪ .‬او‬ ‫توضیح داد که فرد می تواند زندگی خود را منحیث یک «کسب و کار» ببیند که نظر به رفتار او در‬ ‫رابطه با شش مرحله می تواند سود یا زیان به همراه داشته باشد‪ .‬هر چه انسان هوشیارتر باشد و این‬ ‫مراحل را در زندگی روزمره خود به کار گیرد‪ ،‬در کیفیت کلی نفس‪ ،‬دستاوردهای مثبت بیشتری می‬ ‫تواند داشته باشد‪.‬‬ ‫جزئیات مشوره اسالمی را در دو مقاله می توانید مشاهده کنید‪ .1 :‬ترسیم یک مدل تداوی روانی‬ ‫برای ارتقای صحت روانی مسلمان در چارچوب یک سیاق اسالمی توسط ‪ .Keshavarzi, H‬و‬ ‫‪ ،)Haque, A. )2013‬ژورنال بین المللی روانشناسی دین‪ 249-230 :23 ،‬و ‪.Haque, A .2‬‬ ‫و ‪ .)Keshavarzi, H. )2014‬ادغام روشهای تداوی بومی در تداوی‪ :‬باورها و اعمال مسلمان‪.‬‬ ‫ژورنال بین المللی فرهنگ و صحت روانی‪.314-297 7:3, .‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪16‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫تطهیر قلب‬ ‫همانطور که امراض معنوی قلب وجود دارد‪ ،‬تداوی های نیز وجود دارد که می تواند قلب مریض را‬ ‫آرام کند و با خدا ارتباط برقرار کند‪ .‬مؤمن باید ابتدا از انواع امراض قلبی آگاه باشد و بداند که می‬ ‫تواند از رشد معنوی انسان جلوگیری کند‪ .‬امراض غیرقابل مشاهده قلب با دانه ای شروع می شود که‬ ‫توانایی رشد مانند سرطان را دارد و کل قلب را در بر می گیرد‪ .‬تشبیه این است که یک عنصر خفته‬ ‫در قلب در صورت پرورش و رشد می تواند به روح آسیب برساند و در نهایت آن را از بین ببرد‪.‬‬ ‫علمای مختلف انواع امراض قلب را با تداوی های مربوطه توضیح داده اند‪ .‬در ذیل مجموعه ای از‬ ‫امراض قلب به ترتیب حروف الفبا آورده شده است‪ .‬یک مشاور مسلمان از این دانش بهره می برد‬ ‫و می تواند از این استراتیژی ها در کار با متقاضیان معنوی خود استفاده کند‪ .‬نامه های که امراض‬ ‫قلبی را بیان می کنند به این شکل اند که به راحتی قابل یادآوری اند‪A3, B, D3, E, F3, H2, M, :‬‬ ‫‪.N, O, R, U2, V, W‬‬ ‫قهر‬ ‫بر اساس یک حدیث‬ ‫‪ ،‬یک مرد از پیامبر پرسید‪« :‬بدترین‬ ‫چیزی که انسان از خدا متحمل می شود چیست؟» و پیامبر‬ ‫گفت‪":‬غضب او‪ ".‬مرد پرسید‪" :‬چگونه می توانم از آن اجتناب‬ ‫" قهر نشوید‪ ".‬احادیث مختلف بیان میدارد‬ ‫کنیم؟" پیامبر گفت‪:‬‬ ‫که بین آنچه انسان انجام می دهد و آنچه از خداوند دریافت می کند‪،‬‬ ‫رابطه وجود دارد‪ .‬اگر میخواهد مورد غضب خدا قرار نگیرد‪،‬‬ ‫نباید به ناحق نسبت به مردم غضب شوید‪.‬‬ ‫علما دو راه حل برای خشم یا قهر پیشنهاد می کنند‪ .‬ابتدا باید به‬ ‫خاطر داشت که در صبر و تواضع خیر است‪ .‬ثانیاً‪ ،‬باید در نظر‬ ‫داشت که هیچ کاری بدون اذن خدا اتفاق نمی افتد و چیزهای که ما را در تنگنا قرار می دهد‪ ،‬چیزی‬ ‫جز امتحان الهی نیست‪ .‬پیامبر اکرم صلی هللا علیه و سلم کسی نبود که بتواند دیگران را از نظر جسمی‬ ‫شکست دهد‪ ،‬بلکه کسی بود که در هنگام خشم و قهر بتواند خود را کنترول کند‪.‬‬ ‫همچنین توصیه کرده که اگر‬ ‫پیامبر‬ ‫خشمگین شد‪ ،‬بنشیند و اگر نشستن باعث خشم‬ ‫نشد‪ ،‬دراز بکشد‪ .‬اگر این مراحل کمک نکرد‪،‬‬ ‫باید وضو بگیرد و نماز بخواند‪ .‬پیشنهاد دیگر‬ ‫این است که به کسی که با او عصبانی است‪،‬‬ ‫حسن نیت نشان دهد‪ .‬نکته اصلی این است که‬ ‫بر احساسات خشم خود غلبه کنید‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪17‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫تکبر‬ ‫پیامبر اکرم صلی هللا علیه وسلم فرمود‪« :‬کسی که‬ ‫در دل خود ذرهای از تکبر داشته باشد وارد جنت‬ ‫نمیشود»‪ .‬تکبر انواع مختلف دارد‪ .‬اولین مورد‬ ‫زمانی است که فرد خود را برتر از دیگران بداند‪.‬‬ ‫امام غزالی در این باره می فرماید" اهل علم بیش‬ ‫از دیگران در خطر تکبر قرار دارند"‪ ،‬زیرا علم‬ ‫آنها ممکن است آنها را به احساس برتری برساند‪.‬‬ ‫نوع دوم‪ ،‬تکبر در فردی است که به هر دلیلی‬ ‫نسبت به دیگران تحقیر می کند‪ .‬نوع سوم مربوط‬ ‫به نسب فرد است‪ .‬قرآن می فرماید که فقط تقوای‬ ‫انسان است که انسان را از دیگران متمایز می‬ ‫کند‪ .‬همچنین به مطالعه شخصیت صحابه پیامبر‬ ‫‪ ،‬نهایت تواضع را از خود نشان دادند‬ ‫که‬ ‫تشویق می شود‪ .‬کسانی که به زیبایی خود می بالند‬ ‫باید بدانند که زیبایی زودگذر است و کسانی که به‬ ‫مال خود تکبر دارند ممکن است بدانند که افراد‬ ‫ثروتمندتر از آنها نیز وجود دارند‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪18‬‬ ‫بیزاری نسبت به مرگ‬ ‫بیزاری یا بیم داشتن نسبت به مرگ نیز یک‬ ‫مریضی قلبی است زیرا فرد را از واقعیت نهایی‬ ‫که همه خواهند مرد دور می کند‪ .‬به مؤمن یادآوری‬ ‫می شود که به مرگ به عنوان رحمت خداوند نگاه‬ ‫کند‪ ،‬زیرا از زندگی پر از دشواری ها و چالش ها‬ ‫به آرامش و آزادی برده می شود‪ .‬این به این معنی‬ ‫نیست که انسان باید آرزوی مرگ داشته باشد زیرا‬ ‫زندگی خود یک نعمت بزرگ است‪ .‬اما‪ ،‬شخصی‬ ‫که مرگ را به یاد می آورد از بعضی جهات از‬ ‫نظر معنوی باال می رود‪ ،‬مانند یافتن رضایت و‬ ‫انگیزه برای انجام کارهای خوب‪ .‬کسانی که از‬ ‫مرگ غافل اند‪ ،‬در انجام کارهای نادرست هیچ‬ ‫ایرادی ندارند و از نظر معنوی ضعیف اند‪.‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫تواضع سرزنش کننده‬ ‫اگر چه برای روح سخت است‪ ،‬اما فروتنی‬ ‫یکی از رازهای موفقیت است‪ .‬می گویند "از‬ ‫نیکوترین چیزهای دنیا‪ ،‬یک مرد ثروتمند‬ ‫متواضع است‪ ".‬در حالی که حیا ستودنی است‪،‬‬ ‫نکوهش نکردن آنچه نادرست است‪ ،‬مذموم‬ ‫است‪ .‬این فروتنی هنگامی که نیاز به صراحت‬ ‫و شجاعت داشته باشد‪ ،‬موجب فروتنی می شود‪.‬‬ ‫باید کارهای را محکوم کرد که بدون توجه به‬ ‫اینکه چه کسی آن را انجام داده است‪ ،‬محکوم‬ ‫است‪ .‬اگر ظلم و استبداد متوقف نشود‪ ،‬جهان را‬ ‫به تباهی می کشاند‪.‬‬ ‫تمسخر‬ ‫تمسخر یا نیشخند کردن دیگران نیز می تواند به‬ ‫قلب معنوی آسیب برساند‪ .‬حتی خنده و سرگرمی‬ ‫به قیمت از دست دادن حیثیت دیگران نابجاست‪.‬‬ ‫على بن ابى طالب گفته‪ " ،‬كسى را تحقیر نكنید‬ ‫كه شاید او اولیای خدا باشد‪ ".‬قرآن می فرماید‪،‬‬ ‫«اى كسانى كه ایمان آورده اید‪ ،‬نگذارید مردم‬ ‫قومى دیگر را مسخره كنند‪ .‬زیرا ممکن است آنها‬ ‫بهتر از آنها باشند‪ .‬و نه زنان دیگر زنان دیگر‬ ‫را مسخره کنند‪ ،‬چه بسا آنها بهتر از آنها باشند‪ .‬و‬ ‫یکدیگر را طعنه نکنید و با القاب یکدیگر را صدا‬ ‫نکنید‪( ".‬قرآن ‪)49:11‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫ناامیدی از سرزنش‬ ‫بعضی از افراد ممکن است هنگام سرزنش کردن‬ ‫برای یک عمل عصبانی یا ناخشنود شوند‪ ،‬ولو‬ ‫آن را انجام داده باشد یا خیر‪ .‬در حالی که این‬ ‫طبیعی است‪ ،‬اما با این باور که هیچ آسیبی جز‬ ‫اذن خداوند به انسان نمی رسد‪ ،‬بر این ترس غلبه‬ ‫کرد‪ .‬اما‪ ،‬محتاطانه است که مراقب باشیم دیگران‬ ‫را آزار ندهیم‪ .‬فرد باید مسئولیت پذیر باشد و‬ ‫احتیاط کند تا تحت هیچ شرایطی قرار نگیرد‪.‬‬ ‫ترس از سرزنش اکثرا ً ممکن است زمانی ایجاد‬ ‫شود که فرد نسبت به مکلفیت های دینی خود‬ ‫غفلت کند‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫نارضایتی از امتحانات زندگی‬ ‫نگرش منفی نسبت به امتحانات زندگی ناشی از رد‬ ‫نمودن احکام خداوند است‪ .‬ما نمیتوانیم آنچه را‬ ‫که برایمان پیش میآید انتخاب کنیم‪ ،‬اما میتوانیم‬ ‫جواب های مان را در برابر مشکالت زندگی‬ ‫انتخاب کنیم‪ .‬خداشناسان بر مصیبت ها و امتحانات‬ ‫شکیبا اند‪ .‬بر اساس اعتقادات اسالمی‪ ،‬هر اتفاقی‬ ‫که برای انسان می افتد در یکی از چهار کتگوری‬ ‫قرار می گیرد‪:‬‬ ‫• اگر جواب درست باشد به شخص کمک کنید تا‬ ‫به خدا نزدیکتر شود‪.‬‬ ‫• ممکن است حتی اگر کسی از امتحان خوشش‬ ‫نیاید‪ ،‬ممکن است برای شخص مناسب باشد‪.‬‬ ‫• ممکن است چیزی که فرد میپسندد برایشان بد‬ ‫حسادت )حسد(‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫• منحیث یک امتحان‪ ،‬آنچه به ما رسیده است اراده حسادت یا حسد ورزیدن یک مریضی شدیدی است‬ ‫که اکثرا ً ریشه تمام امراض قلبی محسوب می‬ ‫و هدف خداست‪.‬‬ ‫شود‪ .‬حسادت زمانی از شیطان سرچشمه گرفت‬ ‫وقتی فردی با یک امتحان مورد آزمایش قرار می که وقتی به آدم دستور داد تا اطاعت خداوند سر‬ ‫گیرد که آن را سخت می داند‪ ،‬باید فکر کرد که‪ :‬باز زند‪ .‬به گفته پیامبر حسادت ‪ ،‬مانند آتش‪،‬‬ ‫چوب خشک را از بین می برد‪ .‬حسد ورزیدن یا‬ ‫• می توانست بدتر باشد‪.‬‬ ‫زیر سوال بردن نعمت ها و برکات دیگران مانند‬ ‫• در امور دنیوی بود نه در امور معنوی‪.‬‬ ‫زیر سوال بردن تصامیم خداوند است‪ .‬به همین‬ ‫• در جهان متناهی آمد و نه الیتناهی‪.‬‬ ‫دلیل است که حسادت منع شده است‪ .‬حسادت در‬ ‫دو مورد جایز است‪ .‬اولی از مال ثروتمندی است‬ ‫که در امور خیر انفاق می کند و دومی فرد دانای‬ ‫است که دانش خود را با دیگران شریک می سازد‪.‬‬ ‫این نوع حسادت ممکن است فرد را تشویق کند که‬ ‫برای دستیابی به ویژگی های مثبت و سود بردن‬ ‫دیگران تالش کند‪.‬‬ ‫در مورد حسادت به ثروت شخص دیگر‪ ،‬تداوی‬ ‫این است که آگاهانه با انگیزه شخص برای داشتن‬ ‫ثروت بیشتر مخالفت کند‪ .‬خداوند کسانی را که‬ ‫در برابر امیال نفس خود مقاومت می کنند ستایش‬ ‫می کند و بهشت را به آنها وعده می دهد (قرآن‬ ‫‪ .)79:40/‬حسادت کننده به انجام کاری تشویق‬ ‫می شود که به نفع شخص مورد حسادت باشد‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪20‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫مثالً به آن شخص هدیه بدهید‪ ،‬لطفی کنید یا دعا‬ ‫کنید که در دنیا و آخرت بیشتر عایدش شود‪ .‬این‬ ‫باعث جلب رضایت خداوند می شود‪ .‬یکی دیگر‬ ‫از تداوی های توصیه شده این است که بدانیم‬ ‫حسادت به خود آسیب میزند‪ ،‬زیرا روح او را‬ ‫خوار میکند‪.‬‬ ‫خیال پردازی‬ ‫خیاالت تفکر نادرست و مریضی های قلب است‪.‬‬ ‫مثال فکر کردن به عیب دیگران بدون دلیل واضح‪.‬‬ ‫«در بهشت درختی برای کسی‬ ‫پیامبر گفت‪:‬‬ ‫است که عیبش او را از فکر کردن به عیب دیگران‬ ‫مشغول کرده است»‪.‬‬ ‫هراس داشتن از فقر‬ ‫ترس از فقر مساوی است با داشتن نظر منفی‬ ‫نسبت به خداوند که فرموده است که شیطان شما‬ ‫را از فقر می ترساند و به فحشا دستور می دهد‪.‬‬ ‫اما خداوند به شما وعده بخشش و فضل خود را‬ ‫می دهد (قرآن‪ .)2:268/‬فردی که ترس های‬ ‫غیرمنطقی دارد نیز در برابر تخطی از قوانین و‬ ‫انجام اعمال غیرقانونی آسیب پذیرتر است‪ .‬عالج‬ ‫ترس از فقر سخت کوشی و توقع مثبت از خداست‪.‬‬ ‫اسالم می گوید که دست دهنده بهتر از دستر گیرنده‬ ‫است‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪21‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫کفر و غیره و هر چیزی که خداوند حرام کرده‬ ‫است‪ ،‬ضروری است‪.‬‬ ‫غفلت‬ ‫غفلت از دین‪ ،‬دانستن یا غفلت از آنچه در زندگی‬ ‫ضروری است از مادیات نیست‪ .‬همچنین به غفلت‬ ‫از هدف الهی و حسابرسی و معاد و قضاوت در‬ ‫آخرت اطالق میگردد‪ .‬یک مسلمان نمی تواند‬ ‫آنچه را که خداوند دستور داده است نادیده بگیرد‬ ‫زیرا این امر باعث دور شدن از معنویت و بروز‬ ‫انواع ناراحتی می شود‪ .‬عالج غفلت اولی توبه و‬ ‫طلب مغفرت (استغفار) حداقل ‪ 70‬یا ‪ 100‬بار در‬ ‫روز و مرتبط با حساب نیازهای روزمره است‪.‬‬ ‫دوم زیارت صالحین اعم از زنده و مرده است‪.‬‬ ‫زیارت قبور یادآور مرگ و آخرت است و از‬ ‫فریب‬ ‫غفلت محافظت می کند‪ .‬سومین عالج‪ ،‬درود گفتن‬ ‫فریب این است که چیزی بی فایده یا خراب را بر پیامبر است ‪ .‬قرآن می فرماید‪ :‬ای کسانی‬ ‫سودمند جلوه دهد! یا اینکه چیزی وحشتناک را که ایمان آورده اید بر [پیامبر] صلوات بفرستید و‬ ‫خوب جلوه دهید‪ .‬یکی از عام ترین احادیث نقل درود بفرستید (قرآن ‪.)33:56‬‬ ‫شده در روایات اسالمی این است که پیامبر اکرم‬ ‫صلی هللا علیه و آله فرمودند‬ ‫«کسی که ما را بسیاری از علما تصدیق کرده اند که درود فرستادن‬ ‫فریب دهد از ما نیست»‪ .‬عالج فریب این است بر پیامبر باعث تطهیر روح می شود‪ .‬چهارمین‬ ‫که نسبت به عیوب خود صادق باشیم و به خداوند عالج‪ ،‬تالوت قرآن با تدبر است زیرا قلب را بیدار‬ ‫ایمان داشته باشیم که برکت از جانب اوست‪.‬‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫نفرت داشتن از دنیا‬ ‫نفرت داشتن از دنیا منع کرده است‪.‬‬ ‫پیامبر‬ ‫او فرموده است" دنیا را نفرین مکن که خداوند‬ ‫دنیا را آفریده و وسیله ای برای رسیدن به معرفت‬ ‫خداست" او همه چیز را در این جهان آفرید و‬ ‫منابع آن را برای استفاده مجدانه ما در اختیار‬ ‫گرفت‪ .‬آنچه مورد نکوهش قرار می گیرد‪ ،‬دوست‬ ‫داشتن چیزهای است که گناه دارند یا منجر به گناه‬ ‫می شوند و تحسین جنبه های کوتاه مدت دنیا که‬ ‫می توانند اشتیاق معنوی را سرکوب کنند‪ .‬حب دنیا‬ ‫بر اساس این که چه خیر یا ضرری برای کسی‬ ‫به همراه دارد مورد ستایش یا سرزنش قرار می‬ ‫گیرد‪ .‬اگر حب دنیا به دلی مریض ‪ -‬مانند حرص‬ ‫و تکبر ‪ -‬منتهی شود‪ ،‬مذموم است‪.‬‬ ‫اگر موجب اعتالی معنوی و شفای قلب شود‪،‬‬ ‫ممدوح است‪ .‬تنفر از چیزهای که روح را فاسد‬ ‫می کند‪ ،‬ضرری ندارد‪ .‬مثالً نفرت از فساد‪ ،‬شر‪،‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫بخیل بودن‬ ‫بخیل بودن می تواند حداقل از دو نوع باشد‪ .‬یکی‬ ‫مربوط به حقوق خداوند است و دومی مربوط‬ ‫به وظایف نسبت به خلقت او‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬ ‫فرد میتواند در وظایف اجباری خود (نمازهای‬ ‫روزانه و زکات) بخیل یا غافل باشد و همچنین در‬ ‫وظایفش نسبت به حمایت از خانواده‪ ،‬خویشاوندان‬ ‫و دیگران در جامعه بخیل باشد‪ .‬بخیل ممکن است‬ ‫به مال خود بچسبد و متوجه نباشد که انفاق در‬ ‫راه خدا سرمایه و در نهایت روح انسان را پاک‬ ‫می کند‪ .‬تداوی بخل‪ ،‬درک این است که این یک‬ ‫نعمت از خداست و برای کسانی که کمبختتر‬ ‫هستند‪ ،‬قسمتی در آن وجود دارد‪ .‬علما از ما می‬ ‫خواهند که فکر کنیم همانطور که مردم به ثروت‬ ‫فراوان دست پیدا می کنند و با نیازمندان شریک‬ ‫نمی سازند‪ ،‬مرگ بدون دعوت در انتظار آنهاست‪.‬‬ ‫‪22‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫اگر کسی ثروت خود را شریک سازد‪ ،‬می تواند‬ ‫به کسانی که نیاز شدید دارند کمک کند‪.‬‬ ‫افکار منفی‬ ‫افکار منفی از ایجاد یک نظر اشتباه در مورد‬ ‫دیگران ناشی می شوند و می توانند فرضیات یا‬ ‫سوء ظن های بی اساس باشند‪ .‬همچنین می تواند‬ ‫برای صحت معنوی و انسانیت فرد مضر باشد‪.‬‬ ‫سوء ظن در قلب‪ ،‬بدون شریک نمودن با دیگران‪،‬‬ ‫مانند غیبت قلبی یا غیبت القلب است‪ .‬شک و تردید‬ ‫در مورد شخصیت شخصی اگر مبتنی بر اشتباه‬ ‫آشکار به قربانی‪ ،‬دلیل و شواهد قابل مشاهده باشد‪،‬‬ ‫حرام نیست‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫ریاء یا خودنمایی‬ ‫خودنمایی به رخ کشیدن ثروت یا ویژگی های‬ ‫خود برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران است‪.‬‬ ‫هنگامی که شخص ستایش دیگران را می طلبد‪ ،‬از‬ ‫مسیر دین منحرف شده است‪ ،‬جایی که ضروری‬ ‫است بداند که همه سرچشمه های خیر از خداست‪.‬‬ ‫خودنمایی ممکن است باعث بیزاری‪ ،‬تحقیر و‬ ‫تمسخر دیگران نیز شود‪ ،‬اما ممکن است هرگز‬ ‫آن را نگویند‪ .‬بهتر است که اعمال خود را از‬ ‫چشم دیگران پنهان کنیم‪ .‬هنگام خودنمایی‪ ،‬مستحب‬ ‫است که برای آمرزش خداوند استغفار بخواند‪.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫نگاه نکنید‪ .‬مالک تا این حد نگاه مکرر و مداوم‬ ‫توکل بر غیر از هللا‬ ‫اتکاء‪ ،‬ترس و یا کمک خواستن از کسی غیر از است‪ .‬مؤمن باید از احکام اسالم در مورد نگاه‬ ‫هللا‪ ،‬خالف اصول اسالم است و می تواند معادل آگاه باشد‪.‬‬ ‫شرک باشد که از گناهان کبیره بشمار می آید‪.‬‬ ‫چنین رفتارهایی عدم اعتقاد و اعتماد به هللا را‬ ‫ثابت می کند‪ .‬مؤمن باید همیشه در نظر داشته باشد‬ ‫که صرف هللا تسکین و آرامش می دهد‪ .‬در حالی‬ ‫که کمک خواستن در کار ما خوب است‪ ،‬ایمان‬ ‫یک مسلمان باید این باشد که بدون اراده هللا هیچ‬ ‫کاری به دست نمی آید یا انجام نمی شود‪ .‬مسلمانان‬ ‫تشویق می شوند که همه چیزهای بزرگ یا کوچک‬ ‫را از هللا استدعا نمایند‪.‬‬ ‫ناسپاسی‬ ‫ناسپاسی از نعمت های ما نیز یک نوع مریضی‬ ‫قلبی است‪ .‬نعمت ها و برکات ما فراتر از شمارش‬ ‫است و به انواع مختلف به ما می رسد‪ .‬آنچه را‬ ‫که از طریق اجناس مادی میتوانیم ببینیم و لمس‬ ‫کنیم‪ ،‬مانند غذا‪ ،‬پوشاک‪ ،‬سرپناه و غیره و آنچه‬ ‫که همیشه نمیبینیم‪ ،‬مانند صحت سالم‪ ،‬مصؤنیت‪،‬‬ ‫دوستی و غیره‪ ،‬همه موهبتها و تحفه های خداوند‬ ‫اند‪ .‬در حالی که نمی توانیم نعمت های خداوندی‬ ‫خویش را بشماریم‪ ،‬باید شکرگزار آنها باشیم‪ .‬شکر‬ ‫گزاری از هللا‪ ،‬فرد را از سلب منافع محافظت‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫نگاه های بی بند و بار‬ ‫خیره شدن و نگاه بی بند و بار نیز نافرمانی هللا به‬ ‫حساب می آید و یک نوع مریضی قلبی است‪ .‬قرآن‬ ‫می فرماید‪« :‬به مردان مؤمن بگو چشمان خود را‬ ‫پائین کنند و حیا خود را حفظ کنند؛ که پاک کننده‬ ‫تر است‪ .‬در واقع هللا بیناست بر آنچه شما می کنید‪.‬‬ ‫و به زنان با ایمان بگو چشمان خود را پائین کنند و‬ ‫حیا خود را حفظ کنند (‪.)24:30-31‬‬ ‫غرور‬ ‫غرور حس برتری است‪ .‬فرد مبتال به این مریضی‬ ‫معموالً تحت تأثیر خود قرار می گیرد و استعدادها‪،‬‬ ‫دارایی ها‪ ،‬قیافه و حالت خود را تحسین می کند و‬ ‫دیگران را پایین تر از خود می داند‪ .‬این احساسات‬ ‫باعث ایجاد مریضی در قلب می شود‪ .‬مؤمن می‬ ‫داند که همه موفقیت ها از نعمت های خداست‪.‬‬ ‫بهترین راه برای مراقبت از غرور این است که‬ ‫هر لحظه بدانیم که خدا ناظر حال ما است‪ .‬همه‬ ‫اعمال و افکار آدمی را فرشتگان ثبت می کنند که‬ ‫باید در روز قیامت حسابش را بدهد‪ .‬راه دیگر‬ ‫برای جلوگیری از غرور این است که عیوب خود‬ ‫را بپذیرید و برای چیزهای که دارید سپاسگزار‬ ‫باشید زیرا قیمت غرور می تواند بسیار باال باشد‪.‬‬ ‫اعمال گناه ممکن است با نگاه کردن به چیزهای‬ ‫زشت شروع شود و منجر به عمل گناه شود‪ .‬آنچه‬ ‫در اینجا مطرح می شود این است که به جنس‬ ‫مخالف یا غیر از همسر با شهوت و میل جنسی‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪24‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫خواستن بیش از حد‬ ‫خواستن بیش از حد یک میل سیری ناپذیر برای‬ ‫داشتن بیشتر است‪ .‬عالج چنین مریضی روزه‬ ‫گرفتن و تأمل در آخرت و زندگی آخرت است‪.‬‬ ‫روزه دار باید باور داشته باشد که زیاده روی در‬ ‫غذا به قلب روحی آسیب می زند و تأمل در مرگ‬ ‫باعث هوشیاری افکار بیشتر می شود‪ .‬تجاوز بر‬ ‫حقوق دیگران برای فردی با آرزوهای بی پایان‬ ‫آسان است‪ .‬علما می گویند حب دنیا دل را می‬ ‫پوشاند و وقف کردن خود به دنیای مادی رشد‬ ‫معنوی انسان را محدود می کند‪ .‬هیچ ممانعتی‬ ‫بخاطر خنده نیست‪ ،‬اما یادآوری این است که تنها‬ ‫سرگرمی در زندگی می تواند خود معنوی را بی‬ ‫حس کند‪.‬‬ ‫می کنند‪ .‬این کار نامناسب است که کسی را به‬ ‫عنوان دوست انتخاب کنیم که همراهی او از نظر‬ ‫روحی ما را بهبود نبخشد‪ .‬وقتی صحبت از مال‬ ‫دنیوی می شود‪ ،‬خوب است با افرادی که امکانات‬ ‫کمتری دارند معاشرت کرد‪ ،‬زیرا همنشینی با افراد‬ ‫ثروتمند‪ ،‬انسان را به خواسته های بیشتر می کشاند‬ ‫که پایانی برای آن وجود ندارد‪.‬‬ ‫(نوت‪ :‬در حالی که کتاب های زیادی در مورد‬ ‫پاکی قلب وجود دارد‪ ،‬شیخ حمزه یوسف به تفصیل‬ ‫نوشته های امام مولود را شرح می دهد‪).‬‬ ‫عالج معنوی قلب‬ ‫عالج همه جانبه امراض قلبی مستلزم روزه‬ ‫گرفتن‪ ،‬نماز خواندن در شب‪ ،‬سکوت و تفکر در‬ ‫خلوت است‪ .‬برای رسیدن به این امر باید خود را‬ ‫از چیزهای حرام که اسالم منع کرده دور کنیم‪.‬‬ ‫در حالی که یک مسلمان باید از احکام اسالمی‬ ‫در مورد مسایل روزمره آگاه باشد‪ ،‬باید در مورد‬ ‫احتمال زیاده روی در اعمال معنوی نیز محتاط‬ ‫باشد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬فرد نمی تواند خود را از‬ ‫خواب محروم کند تا بر صحت وی تأثیر بگذارد‪.‬‬ ‫پیش فرض های معنوی برای کنترول امیال روح‬ ‫طرح شده اند نه اینکه توسط آنها کنترول شویم‪.‬‬ ‫تأمل در صفات خداوند با تدبر در معانی هر یک‬ ‫از اسماء الهی نیز می تواند مایه علم و برکت باشد‪.‬‬ ‫علما همچنین از اهمیت یک همراه خوب صحبت‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪25‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫آیا رویکردهای غربی در مشوره دهی مفید اند؟‬ ‫بسیار مهم است که بدانیم بسیاری از رویکردهای غربی با اسالم سازگار است و توسط علمای مسلمان‬ ‫آغاز شده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬به هدایای علمای اولیه مسلمان در روانشناسی توسط ‪Haque‬‬ ‫(‪ ،)2004‬ژورنال دین و صحت‪ 58-45 ،43 ،‬مراجعه کنید‪ .‬در حالی که مشاورین از رویکردهای‬ ‫غربی در تداوی استفاده می کنند‪ ،‬شناخت و ادغام سیستم های اعتقادی متقاضیان مسلمان برای داشتن‬ ‫نتیجه مطلوب تری در مشوره دهی ضروری است‪ .‬رشته مشوره دهی و روانشناسی اسالمی قرن ها‬ ‫خاموش بود اما در بسیاری از نقاط جهان در حال بازگشت است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬به روانشناسی اسالمی‬ ‫در سراسر جهان توسط ‪ Haque‬و (‪ ،Rothman )2021‬انجمن بین المللی روانشناسی اسالمی‬ ‫مراجعه کنید‪.‬‬ ‫المجوسی‬ ‫متوفی ‪995‬‬ ‫البلخی(‪)AL-BALKHI‬‬ ‫متوفی ‪934‬‬ ‫الفارابی(‪)AL-FARABI‬‬ ‫متوفی ‪950‬‬ ‫الرازی(‪)AL-RAZI‬‬ ‫متوفی ‪932‬‬ ‫دعای اسالمی‬ ‫در عقیده اسالمی‪ ،‬دعا یک عبادت است و انسان را به خدا نزدیک میکند که دعای ما را مستجاب میکند‬ ‫(قرآن ‪ .)186 :2‬مسلمانان معموالً از دعاها استفاده می کنند که می تواند بخشی از مشوره اسالمی‬ ‫باشد‪ .‬یک مالحظه اساسی در دعا این است که انسان کسی را با خدا شریک نکند یا باور نداشته باشد‬ ‫که غیر خدا می تواند آنچه را که ما می خواهیم بدهد‪ .‬همچنین اخالص درآمد و عوامل دیگر از شرایط‬ ‫قبولی دعاهای ماست‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪26‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫بسم هللا الرحمن الرحیم‪.‬‬ ‫پروردگار خود را از روى تضرع‪ ،‬و در پنهانى‪ ،‬بخوانید‪( ...‬اعراف‪)7:55 ،‬‬ ‫دعاهای ذیل از قرآن و حدیث برگرفته از مناجات مقبل (نجواهای مقبول) است که موالنا اشرف علی‬ ‫تهانوی(‪ )Mawlana Ashraf Ali Thanvi‬گردآوری کرده و از حزب االعظم (‪Al-Hizb al-‬‬ ‫‪( )Azam‬دعای بزرگ) مالعلی القاری (متوفی ‪ )1602‬استخراج شده است‪.‬‬ ‫خدایا به تو پناه می برم از غم و اندوه و از سستی و تنبلی و‬ ‫از بخل و بزدلی و از اینکه قرض بر من چیره شود واز قهر‬ ‫الرجال‪.‬‬ ‫پروردگارا‪ ،‬پس از آنکه ما را هدایت کردی‪ ،‬قلب های ما را‬ ‫منحرف مکن و ما را از حضور خود رحمت فرما‪ .‬به تحقیق که تو‬ ‫سخاوتمندترین بخشنده هستی‪.‬‬ ‫پروردگارا ما به خود ستم کردیم‪ .‬و اگر ما را نبخشی و به ما رحم نکنی‪ ،‬قطعا ً از زیانکاران خواهیم‬ ‫بود‪.‬‬ ‫ای هللا‪ ،‬مقلب القلوب‪ ،‬قلب های ما را به طاعت خودت معطوف کن‬ ‫یا رب‪ ،‬من از وسوسه های شیطان به تو پناه می برم و به تو پناه می برم ای پروردگار من حتی از‬ ‫نزدیک شدن آنها به خودم‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪27‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫شر نفسم حفظ کن و عزمم بده که در امورم به درستی عمل کنم‪.‬‬ ‫خدایا مرا از ّ‬ ‫ای زنده جاوید‪ ،‬از رحمت تو می خواهم‪ .‬همه امور مرا سامان ده و حتی یک چشم بر هم زدن مرا‬ ‫تحت سیطره ضمیرام (نفس) قرار مده‪.‬‬ ‫یا هللا‪ ،‬از تو می خواهم ایمانی که در اعماق قلبم نهفته است‪ ،‬ایمانی راستین‪ ،‬تا بفهمم چیزی جز‬ ‫مقرر کرده ای‬ ‫آنچه برایم مقدر کرده ای به من نمی رسد‪ ،‬و از رزق و روزی ای که برای من ّ‬ ‫رضایت دارم‪.‬‬ ‫یا هللا‪ ،‬قلب ام را از نفاق و کردارم را از خودنمایی و تظاهر و زبانم را از دروغ و چشمانم را‬ ‫از نگاه ناروا پاک گردان‪ .‬تو می دانی که چشم ها به چه چیزی می نگرند و قلب ها چه چیزی را‬ ‫پنهان می کنند‪.‬‬ ‫یا هللا‪ ،‬تسكین كننده غم و اندوه‪ ،‬ای بخشنده دعای‬ ‫درماندگان‪ ،‬ای بخشنده رحمت و رحیم در دنیا و آخرت‪،‬‬ ‫تنها تو می توانی به من رحم كنی‪ .‬پس چنان رحمتى به من‬ ‫بكن كه مرا از رحمت دیگران به كلى آزاد سازد‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪28‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫یا هللا‪ ،‬تو هستی که جان مرا آفریدی و تو آن را پس میگری‪ .‬مرگ و زندگی در کنترول توست‪.‬‬ ‫اگر شما آن را زنده نگه میدارید‪ ،‬پس از آن حفظ کنید‪ .‬و اگر آن را میمیرانی‪ ،‬آن را عفو کن‪ .‬یا‬ ‫هللا‪ ،‬من برای عافیه (راحتی) التماس می کنم‪.‬‬ ‫یا هللا‪ ،‬به روح من تقوای آن را عطا کن‪ .‬آن را پاک کن که تو بهترین پاک کننده هستی‪ .‬تنها تو‬ ‫نگهبان و سرور آن هستی‪.‬‬ ‫یا هللا‪ ،‬قلب های ما را با یادت بگشا و به فضل خود نعمت خود را بر ما تمام کن و ما را از بندگان‬ ‫پرهیزکارت قرار ده‪.‬‬ ‫جون ‪2022‬‬ ‫‪29‬‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬ ‫خدمات فامیل مسلمان‬