Aller au contenu

raetchî

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje vî francike * « hrākijan », racuzinåve avou l' francès « cracher » et l' Modele:rachisōn.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) raetche
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) raetchîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) raetchans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) raetchnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) raetchrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) raetchive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) raetche
pårt. erirece (dj’ a, vos av) raetchî
Ôtes codjowaedjes come waitî

raetchî

  1. (v. sins coplemint) pordjeter do raetchon foû del boke.
    • I trosse ses mantches, raetche on bon côp e ses mwins, et hay evoye ! André Dewelle (fråze rifondowe).
    • I hagne et pite et raetche al gueuye
      Di nos vîs paltots Lucyin Mahin, lijhoz tot l' tecse so Wikisourd.
    • On raetchive sol nûle et on l’ plakéve après l’ ouxh del måjhone po tchessî les mwais sôrs evoye. Albert Lovegnée (fråze rifondowe).
    • Nos raetchans dins nos mwins, nos atakans a schoupyî Willy Bal (fråze rifondowe).
    • N a des droles ki raetchèt al tere so les pîs des fakins Et ki n' ont pus sovint d' ôte famile ki leu tchén Marcel Slangen (fråze rifondowe).
  2. (viebe å coplemint) pordjeter felmint foû del boke.
    • Dj’ a cawarante-deus ans d’ fosse, dji tosse do matén sk' å niût, et dji raetche les clås di m’ waxhea Ben Genaux (fråze rifondowe).
    • Èn ewaerant dragon, raetchant l’ feu, vî come tere, avou ene blanke caime pé k’ ene macrale.
  3. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) tot djåzant d' on canon.
    • Tot ossu vite li bataye egadjeye,
      Et disk’ å djoû k’ on l’ åye veyou fini,
      Tes fôrts ont dné … raetchant di stok et d’ taeye
      Mitraye et feu dvins les rangs d’ innmi. Joseph André, "Dizos leû fèrome", 1919, p.38 (fråze rifondowe).
  4. (viebe å coplemint) fé brotchî foû ene sacwè avou haeyeme.
    Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
  5. (pa stindaedje do sinse) (viebe å coplemint) amoussî on pwezon.
    • Ene biesse ki raetche li velin Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Et so çoula, Colasse
      Tchessa foû di s' coujhene li djalot marlatcha,
      K' aveut raetchî l' pwezon ki dveut, dai, ç' moumint la
      Evilmer po lontins l' veye do vî rapace !
      Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 29 (fråze rifondowe).
  6. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») dilaidi avou haeyeme.
    • Après aveur raetchî so les cis k' ont trayi,
      K' ont trayi po les çanses leu målureuze patreye
      Pask' il estént trop pô djintis po maneuvrer ene usteye,
      Dj' a tuzé bén lontins Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 115 (fråze rifondowe).

Ratourneures

[candjî]
  1. li ci ki raetche e l' air, ça lyi rtoume cobén so s' narene
  2. raetchî tot blanc

Parintaedje

[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Sinonimeye

[candjî]

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • raetchî : R13

Ratournaedjes

[candjî]
pordjeter do raetchon foû del boke
brotchî waeraxhmint foû
amoussî do pwezon
raetchî so