Pteranodon
| iPteranodon
Timäd fösilik: Mid-Late Cretaceous
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Elaf Pteranodon sternbergi.
| ||||||||||||||||
| Dadiläd nolavik | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Species
| ||||||||||||||||
|
Elaf Pteranodon (se Vöna-Grikänapük: πτερ- „flitäm“ ed αν-οδων „nen tuts“), labü flitämatenot metas za 9, äbinon balaf pterosauras gretikün. Älifon finü Kretat (Coniacian-Campanian, bü yels 89,3-70,6-balions) in Nolüda-Merop (Kansas, Alabama, Nebraska, Wyoming e South Dakota).
Distü pterosaurs büik, soäs elafs Rhamphorhynchus e Pterodactylus, el Pteranodon älabon honedi nentutik sümik ad ut bödas nutimik.
Fösils ela Pteranodon petuvons in kretajeds Kretatik in tat Lamerikänik: Kansas. Kretajeds at päfomons su lestab utosa, kelos ettimo äbinon mel su topäd kontinäna Nolüda-Meropik. Kran balid ela Pteranodon pätuvon tü 1876 mayul 2, in Somkey Hill River, in komot: Wallace tata: Kansas, fa hiel S. W. Williston: fösilikonletan, kel ävobom pro fösilavan: Othniel Marsh. Fomam di Niobrara binon ba fomam usik famikün; vü fösils votik su fomam at petuvöls dabinons melatortugs, elaf Mosasaurus e böds primöfik.[1]
El Pteranodon äbinon räptul, ab no dinosaur. Ma miedet lifavik, dinosaurs äbinons räptuls diapsidik labü stan löik, kels äfomons grupis tel: Ornithischia e Saurischia. Do pterosaurs grupa: Pterodactyloidea (äs el Pteranodon) älabons stani lafo löiki, stan onsik ävolfon nesekidiko de stan löik dinosauras. Zuo ädefon pö pterosaurs votikams hipaboma, kels ämögükons stani dinosaurik patedik. Mögos ye, das dinosaurs e pterosaurs äbinons röletafs nilöfik: fösilavans mödikün pladons onis kobio ini grup: Ornithodira (= „bödasärvigs“).
Tüv e bids
[redakön • redakön fonäti]Bids mödik ela Pteranodon ya penemons; ut, kel gudiküno pestabon su fösils, binon bid patedik: P. longiceps, kel pätüvon fa Othniel Charles Marsh ün 1876. Fösil at älabon flitämatenoti metas 9. Bids votik binons el P. sternbergi bosilo smalikum (labü flitämatenot metas 6) ed els P. occidentalis, P. velox, P. umbrosus, P. harpyia e P. comptus. Mödiks binons dotiks e ba dutons lü bids sevädikum. El Marsh äbepenom eli Pteranodon as „distik de els genera sevädik valik rooda: Pterosauria medü def lölöfik tutas“. Sekü atos, vestigans äklienons ad givülön maxülabrekoti pterosaurik nentutik alik se tops valik ele Pteranodon. Kodü atos bids ämödikons vifiko e kofud gretik ädavedon. Nem: Pteranodon ävedon „kipidöp“ pro fösils pterosaurik distöfik valik (äs bevü dinosaurs el Megalosaurus), kels äbinons distükoviks te stabü non tutas.
Lautans veütikün, kels äbespikons patöfis mödik ela Pteranodon, äbinons els Bennett, Padian, Unwin, Kellner e Wellnhofer. Bid bal: P. orogensis, no äduton lü el Pteranodon e pevotanemon Bennettazhia oregonensis. Leigo el P. orientalis pevotanemon el Bogolubovia orientale (Nessov e Yarkov, 1989) e pefeapladon ini grup elafas Azhdarchidae.
Vönalifav
[redakön • redakön fonäti]Ya sevoy, das el Pteranodon äfidon fitis, bi fits äfösiliköl petuvons in stomäg bala fösilas. Fom flitämas ela Pteranodon tikodükon, das pterosaur at äfliton äsä melaböds nutimik, kels löpikons yufü lut vamik löpiköl. Mob at pastabon su jenöfot, das el Pteranodon älabon koapafomi go sümiki ad ut melabödas. Nolavans votik ye ämobons, das el Pteranodon äkanon müfön flitämis okik löpio e donio ad flitön nesekidiko. Ma jin äflitons su fagots gretik me flitäms gretik leitik okas.[2]
El Pteranodon binon küpälovik kodü kräst lunik ona, kel ba pägebon ad plitön vomafis, u ba as stiragub; ba älabon gebis bofik. Ya pemobos, das manafs älabon krästis lunikum, ab pö nims fösilik suvo fikulos ad fümetön, if difs pö fom krästa malons genis difik u bidis difik.
Baiced tefü mufafäg ela Pteranodon su tal (if ägolon su futs tel u su futs fol) lunüpiko no ädabinon. Atimo, pterosaurivestigans mödikün baicedons, das pterosaurs äbinons folfutiks, ledino stabü tüv kulas (retodas) anik pterosauras. Mög svima päbespikon in yegeds tel (Bennett 2001, Bramwell e Whitfield),[3] e pavestigon atimo kuratiko lä Tataniver di Michigan medü metods nulik fa hiel Larry Whitmer pedatiköls.
In kuliv pöpedik
[redakön • redakön fonäti]In kosädapük aldelik, el Pteranodon suvo papölanemon el pterodactyl. Vöd at ye no binon bidanem, ab sinifon pterosauris valik labü göbs brefik (lurood: Pterodactyloidea), vü kels binons els Pteranodon, Pterodactylus e Quetzalcoatlus. Migeb at luveratiko pakodon fa fam gretik ela Pteranodon in kuliv pöpedik as pterosaur samik.
El Pteranodon äkompenon brefüpo pö fin filmota: Jurassic Park, ed äpubon i pö filmot sököl: Jurasic Park III. El Pteranodon in Jurasic Park III älabon patöfis neverätik mödik, soäs maxüls tutilabik, näm tugretik e, jiniko, komipiäl. (El Pteranodon, ma jin, äfidon fitis, e no äfägon ad gleipön me futs okik.) El Pteranodon pämagon kuratikumo, stabü nol fösilavik, in televidasökods: Chased by Dinosaurs (Fa Dinosaurs Payagöl) e Sea Monsters (Melamosts).
Literat
[redakön • redakön fonäti]- ↑ Bennett, S. C. 2000. Inferring stratigraphic position of fossil vertebrates from the Niobrara Chalk of western Kansas. Current Research in Earth Sciences, Kansas Geological Survey Bulletin, toum: 244, Dil 1, pads 26.
- ↑ Padian, K. 1983. A functional analysis of flying and walking in pterosaurs. Paleobiology toum: 9, nüm: 3, pads: 18-239
- ↑ Bramwell, C.D. e Whitfield, G.R. 1974. Biomechanics of Pteranodon. Phil. Trans. Roy. Soc. B. pad: 267
Yüms plödik
[redakön • redakön fonäti]
In Linglänapük:
- El Pteranodon lä bevüresodatopäd: Oceans of Kansas (Seans di Kansas).