't SI-systèm is een internationoal systèm van êenheedn die in 1960 zyn ingebrocht. De standoard wordt bewoard deur het Bureau international des poids et mesures in Sèvres, Vrankryk. SI stoat vô 't Franse Système International d’Unités (internationoal êenheednsystèm). Ieder fysische of scheikundige eigenschap kad uutgedrukt wordn in SI-êenheedn of een combinoatie dervan.

Geschiedenisse

bewerkn
 
Landn volgens under joar van metrikoasje

't Metriek systèm was ountworpn deur een groep wetenschappers (woarounder Lavoisier, de "voader van de moderne scheikunde") ounder d' instruksjies van Louis XVI, die een rationoal systèm van moatn en gewichtn wilde hèn. Achter de Franse Revolusje hèt de revolusjonêre regerienge da systêm g'adoptèrd, en is in voege gekommn up den tiensten december 1799, een moand achter da Napoleon an de macht was gekommn.

De bedoelienge van 't SI-systèm is vô 't gemakkeliker te maakn voar up 't internationoal vlak gegeevns uut te wisseln. Oorsprounkelik haad ieder land zyn eign moatstelsel, en zels nu gebrukkn landn gelik 't Verênigd Keunienkryk en de Verênigde Stoatn nog êenheedn gelik 't pond, den duum, de voet en de myle (de zogenoamd Imperioale êenheedn).

Êenheedn

bewerkn

't SI-systèm is upgebouwd round een antol basisêenheedn, die in combinoasje mè mankoar ofgeleide SI-êenheedn vormn. Deur die soamenhang wordt het gebruuk van omrekeniengsconstantn toet een minimum beperkt.

SI-basisêenheedn

bewerkn

De zeven, ounderlienk onafhankelike basisêenheedn zyn:

grôotheid SI-basisêenheid
naam symbool
lengte meter m
massa kilogram kg
tyd seconde s
illetrieke stroom ampère A
absolute temperateure kelvin K
hoeveelheid stoffe mol mol
luchtsterkte candela cd

Olle andere SI-êenheedn kunn'n uutgedrukt wordn as combinaosjies van die basisêenheedn.

SI-vôorvoegsels

bewerkn

Neffenst de SI-êenheedn zyn der ook SI-vôorvoegsels die veelvoudn van 10 vôrenstelln:

SI-vôorvoegsels
10n vôorvoegsel symbool name decimoal equivalent
1024 yotta Y quadriljoen 1 000 000 000 000 000 000 000 000
1021 zetta Z triljard 1 000 000 000 000 000 000 000
1018 exa E triljoen 1 000 000 000 000 000 000
1015 peta P biljard 1 000 000 000 000 000
1012 tera T biljoen 1 000 000 000 000
109 giga G miljard 1 000 000 000
106 mega M miljoen 1 000 000
103 kilo k duusd 1 000
102 hecto h hounderd 100
101 deca da tiene 10
10−1 deci d tiende 0,1
10−2 centi c hounderdste 0,01
10−3 milli m duzendste 0,001
10−6 micro µ miljoenste 0,000 001
10−9 nano n miljardste 0,000 000 001
10−12 pico p biljoenste 0,000 000 000 001
10−15 femto f biljardste 0,000 000 000 000 001
10−18 atto a triljoenste 0,000 000 000 000 000 001
10−21 zepto z triljardste 0,000 000 000 000 000 000 001
10−24 yocto y quadriljoenste 0,000 000 000 000 000 000 000 001