Andhra Pradesh (tiếng Telugu: ఆంధ్ర ప్రదేశ్; tiếng Urdu: آندھرا پردیش), là một bang ở phía Nam Ấn Độ. Bang này nằm ở 12°41'-22° Bắc và 77°-84°40' Đông, tiếp giáp với các bang Maharashtra, Chhattisgarh và Orissa về phía Bắc, và Vịnh Bengal về phía Đông, Tamil Nadu về phía Nam và Karnataka về phía Tây. Andhra Pradesh là bang lớn thứ 5 của Ấn Độ về diện tích và dân số (diện tích: 275.068 km², dân số:75.727.000 người). Đây là bang lớn nhất và đông dân nhất ở Nam Ấn Độ. Có hai con sông lớn chảy qua bang này là Godavari và Krishna.

Tổng quan

Lịch sử

Trận chiến Palnadu đã dẫn đến sự suy yếu quyền lực của Chalukya và sự nổi lên của triều đại Kakatiya trong các thế kỷ 12 và 13. Các triều của Kakatiya thoạt đầu là các chư hầu phong kiến của các vương quốc phía Tây Chalukya là Kalyani, vương quốc cai trị một lãnh thổ nhỏ gần Warangal. Năm 1323, vua Hồi giáo (sultan) Delhi Ghiaz-ud-din Tughlaq đã phái một đội quân lớn dưới sự chỉ huy của Ulugh Khan chiếm lấy nước Telugu và bao vây và chiếm Warangal. Musunuri Nayaks đã chiếm lại Warangal từ Delhi Sultanate và cai trị trong 50 năm. Đế quốc Vijayanagar, một trong những đế quốc vĩ đại nhất trong lịch sử của Andhra Pradesh và Ấn Độ, đã được sáng lập bởi Harihara (Hakka) và Bukka, những người đã giữ chức đại thần ngân khố trong đế quốc của Kakatiya. Vào năm 1347, một quốc gia Hồi giáo độc lập, Vương quốc Bahmani, đã được thành lập ở Nam Ấn Độ bởi Alla-ud-din Hasan Gangu như là một cuộc nổi dậy chóng vương quốc Hồi giáo của vua Delhi. Triều đại Qutb Shahi đã giữ quyền thống trị đối với nước Andhra trong thời gian khoảng 200 năm từ đầu thế kỷ 16 đến cuối thế kỷ 17.

Trong thời kỳ Ấn Độ thuộc địa, Bắc Circars đã trở thành một phần của Madras Presidency thuộc Anh. Cuối cùng vùng này đã chuyển thành vùng Duyên hải Andhra. Sau đó nizam (thống đốc) đã nhượng 5 vùng lãnh thổ cho Anh để cuối cùng chúng được chuyển thành vùng Rayalaseema. Các nizam đã giữ quyền kiểm soát các tỉnh bên trong với tên gọi là công quốc (principality) Hyderabad, công nhận quyền thống trị của Anh để đổi lại sự tự trị cho địa phương.

Ấn Độ độc lập khỏi Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland năm 1947.

Trong một nỗ lực bảo vệ quyền lợi của người Telugu của Bang Madras, Amarajeevi Potti Sriramulu đã cố gắng ép buộc chính phủ Madras Presidency lắng nghe các yêu sách của công chúng về việc tách các huyện nói tiếng Telugu khỏi Madras Presidency để lập một bang Andhra, và Andhra đã được nhận tư cách là một bang vào ngày 19 tháng 10 năm 1952.

Ngày 1 tháng 11 năm 1956 bang Andhra đã được sáp nhập với vùng Telangana của bang Hyderabad để lập thành bang Andhra Pradesh, là bang chủ yếu nói tiếng Telugu. Hyderabad, thủ phủ trước đây của bang Hyderabad, đã được chọn làm thủ phủ của bang mới Andhra Pradesh.

Vùng

Andhra Pradesh cố thể được chia ra ba vùng lớn: Kosta (Andhra duyên hải), Telangana và Rayalaseema.

Telangana nằm ở phía Tây của dãy núi Ghats trên cao nguyên Deccan. Sông Godavari và sông Krishna bắt nguồn từ dãy núi Tây Ghats của Karnataka và Maharashtra và chảy về phía Đông băng qua Telangana để đổ vào Vịnh Bengal trong một đồng bằng châu thổ.

Kosta chiếm vùng duyên hải giữa các dãy núi Đông Ghats chạy dọc theo chiều dài của bang và Vịnh Bengal.

Rayalaseema nằm ở Đông Nam của bang trên cao nguyên Deccan, trong lưu vực của sông Penner. Vùng này bị các đồi thấp Erramala tách biệt khỏi Telangana, và bị ngăn cách khỏi Andhra duyên hải bởi dãy núi Đông Ghats.

Các sông Krishna và Godavari cùng nhau tưới tiêu cho hàng ngàn kilômét vuông đất và tạo ra một vùng đất trù phú, phát triển nông nghiệp của Ấn Độ. Andhra Pradesh dẫn đầu trong sản xuất lúa gạo của Ấn Độ và được gọi là "Bát gạo của Ấn Độ".

Thành phố

• Hyderabad là thủ phủ bang, kết hợp với thành phố sinh đôi Secunderabad, là thành phố lớn nhất bang này.
• Guntur là trung tâm của các ngành sản xuất thuốc lá và bông vải của bang. Thành phố này cũng gần nhiều địa điểm lịch sử như Sitanagaram, Nagarjunakonda, Amaravati và Bhattiprolu.
• Kurnool là nguyên thủ phủ của Andhra, là một thành phố thương mại của vùng Bắc Ralayaseema.
• Tirupati là một thành phố cuta các đền đài, nơi hành hương.
• Vijayawada là một trung tâm thương mại quan trọng, là nơi có giao lộ đường sắt.
• Visakhapatnam, hải cảng chính của Andhra Pradesh, là nơi có trụ sở của Vùng hải quân phía Đông của Hải quân Ấn Độ.
• Warangal là một trong những thành phố cổ nhất bang có lịch sử 800 năm. Đây đã là kinh đô của Triều đại Kakatiya.

Ngôn ngữ

Telugu là ngôn ngữ của vùng và là ngôn ngữ chính thức của bang nay, được 81,23% dân số sử dụng. Telugu là ngôn ngữ lớn thứ hai của Ấn Độ. Các nhóm ngôn ngữ thiểu số khác ở bang này có: nhóm nói tiếng Urdu (10,86%), tiếng Hindi (2,61%) và tiếng Bengali (1,95%)(Source).

Những nhóm người nói các thứ tiếng thiểu số chỉ chiếm ít hơn 1% là tiếng Kannada (0.94%), tiếng Marathi (0.84%), tiếng Oriya (0.42%), tiếng Malayalam (0.10%), tiếng Gondi (0.21%) và tiếng Tamil (0.30%).

Các nhóm thiểu số nói các thứ tiếng khác chỉ chiếm ít hơn 0,09% có: tiếng Koya (0.08%), tiếng Gujarati (0.09%), tiếng Punjabi (0.04%), tiếng Sindhi (0.02%) tiếng Savara (0.09%), tiếng Kolami (0.03%), tiếng Jatapu (0.04%), tiếng Konda (0.03%), tiếng Khond/Kondh (0.01%), tiếng Gadaba (0.02%) và tiếng Gorkhali/Nepali (0.01%).

Tiếng Hindi và tiếng Anh được sử dụng như ngôn ngữ chính thức cùng với tiếng Telugu.