oz

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oz

Etimologiyasi

OZ ’kam\ O z soʻzla, koʻp oʻyla (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli a:z tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, I, 93), oʻsha davrlardayoq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, I, 105; DS, 71); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: a:z > az > âz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Son yoki miqdor jihatdan uncha koʻp boʻlmagan; kam. ◆ Oz vaqt. Hovuzda suv oz. Gap koʻp, koʻmir oz. Maqol . ◆ Oz yemak — soz yemak. Maqol . n ◆ Yaqinda tabiblarga koʻrsatgan edim, qoningiz oz, qimiz iching, dedi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

2 Yetarli emas, kifoya qilmaydigan, qa-noatlanarli boʻlmagan; kam. ◆ Bir yigitga yetmish hunar oz. Maqol . ◆ Maqtanma, gʻoz, huna-ring oz. Maqol . ◆ Koʻp boʻlsa — ketar, oz boʻlsa

— yetar. Maqol. ■■ ◆ Ikkovimiz oʻtkazadigan oltin umrning oltin minutlarini har qancha oltin soat sanasa oz! A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ . ◆ Elektr quvvati shu qadar oz ediki, nasos motorlarni aylantirishga ham ojizlik qilib qoldi. S. Ahmad, „Ufq“ .

3 rvsh. Baʼzi-baʼzida; goho-goho, kamdan-kam. ◆ Anvar oʻz tengi bolalar bilan oz aloqa qilar, ularga kam aralashar va ortiqcha oʻy-nab-kulmas.. edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Qizlik vaqtida Nuri ularning kulba-siga juda oz chiqar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Bir oz Ozgina, andak. ◆ Bir oz tuzi kam boʻlibdi. n ◆ Robiya xola bir oz bukchayganicha, mayda qadamlar bilan shipillab, supaga yoʻl boshladi. S. Zunnunova, „Olov“ . Kupi ketib, ozi qoldi Yarmidan koʻpi ketib, undan ozroq miqdori qoldi (qiyinchilik kunlar, ogʻir ish va shu kabilar haqida). ◆ -Koʻpi ketib, ozi qoldi,

— ovutdi uni Usmonjon, — hech narsa emas, bu qiyinchiliklar oʻtib ketadi. S. Zunnunova, Olov. Oz boʻlmasa Naq boʻlmasa; sal boʻl-masa; naq, xudsi. ◆ -Oz boʻlmasa, harom oʻlar ekan, jonivor, — deydi u [yoʻlovchi], bir tutam yashil beda bilan pichogʻini artayotib. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Oz qoldi Sal qoldi. ◆ Har safar momaqaldiroq gulduraganda, "oyi", deb dodlab yuborishiga oz qolardi. S. Anorboyev, „Hamsuhbatlar“ . ◆ Boya sinfda bolalardan biri himoya tilab: "Hurmatli oʻqituvchim!" deb yuborishga oz qoldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . Eng ozi Kam deganda, eng kami, aqalli. ◆ Uyatni bilsangiz, eng ozi shuning andishasi kerak emasmi? A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Antonimlari

ОЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oz
мало, немного, незначительно; // малый, незначительный (по количеству); ◆ odam juda oz людей очень мало; ◆ juda oz odam немногие люди; ◆ oz miqdor небольшое количество; ◆ ozgina немножечко, чуточку; мало; чуть; ◆ ozgina vaqt немного времени, небольшой промежуток времени; ◆ ozgina-yu, sozgina немного, да хорошо; ◆ sizda ozgina gapim bor мне нужно вам кое-что сказать, мне нужно с вами немного поговорить; ◆ ozgina tuz bering дайте немножечко соли; ◆ bir oz немного, несколько; чуть-чуть; ◆ bir oz keyinroq keling зайдите несколько позже; ◆ ozmi-koʻpmi более или менее; в некоторой (в известной) степени; ◆ oz boʻlmasa чуть было не...; ◆ oz boʻlmasa yiqilardim или ◆  yiqilishimga oz qoldi я чуть было не упал; ◆ oz boʻlsa ham koʻp oʻrnida koʻrasiz см. koʻp 1; ◆ oz boʻlsa - eplab koʻr, koʻp boʻlsa - seplab koʻr погов. если мало - попробуй обойтись, если много - попробуй управиться;◆ oz ye, hamisha ye погов. ешь поменьше, зато почаще; ◆ oz boʻlsin-u soz boʻlsin погов. пусть меньше, да лучше; ◆ oz-ozdan немного, понемногу; ◆ oz-moz немного, немножко; слегка; ◆ oz-moz yomgʻir yogʻib oʻtdi прошёл небольшой дождь; ◆ etigingiz oz-moz loy boʻlibdi ваши сапоги немного испачкались в глине.