Megabayt
Megabayt (abbr. Mbayt; xalqaro abbr.: Mbyte, MB)[1] — axborot miqdorini oʻlchash birligi; 106 (1 000 000) yoki 220 (1 048 576) baytni anglatishi mumkin.
Xalqaro birliklar tizimi "mega-" prefiksidan faqat 106ni belgilash uchun foydalanishni tavsiya qiladi, 220 bayt uchun esa mebibayt nomi qabul qilingan. Shu bilan birga, bu atama 220 baytga nisbatan qoʻllangan tarixiy amaliyot ham mavjud.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bir kuni informatika mutaxassislari 210 (1024) ning qiymati 1000 ga juda yaqin ekanligini payqashdi va ular 1024 baytdagi ma’lumotlar miqdorini belgilash uchun xalqaro birliklar tizimining SI “kilo-” prefiksidan foydalana boshladilar. Ushbu yondashuv bir nechta oʻn yillar davomida yaxshi ishladi, chunki bir kilobayt haqida gapirgan har bir kishi 1024 baytni nazarda tutgan. Ammo vaqt oʻtishi bilan ushbu sohada professional boʻlmagan koʻplab foydalanuvchilar kompyuterlarga qoʻshilishdi va ularning tasavvurlariga koʻra, kilo- prefiksi 1000 ni (bir kilometrda 1000 metr) anglatadi[2].
Vaqt oʻtishi bilan gigabayt va terabayt ma'lumotlarni saqlash odatiy holga aylandi va bir qator amaliy sabablarga koʻra ikkilik arifmetika oʻnlik arifmetikadan noqulayroq boʻlib qoldi. Natijada, odamlar megabayt soʻzi nimani anglatishini tushunmay qoldilar. Shunday qilib, operativ xotira ishlab chiqaruvchilari odatda megabaytni 220 deb hisoblashar edi, tashqi disklarni (masalan, qattiq disklarni) ishlab chiqaruvchilar esa, odatda, megabayt 106 baytga teng deb hisoblashadi. Lokal tarmoqlarni loyihalashda Mbayt/s axborot uzatish tezligi 220 bayt/s deb qabul qilingan boʻlsa, telekommunikatsiya tizimlarida xuddi shu qiymat 106 bayt/s deb hisoblangan. Bundan tashqari, megabaytning 1 024 000 sifatidagi uchinchi talqini paydo boʻldi, masalan, 1,44 disket formatini belgilash uchun. Shunday qilib, chalkashlik muammosi haqiqatga aylandi[2].
Sodir boʻlayotgan hodisaning ushbu xususiyatlarini hisobga olgan holda, Xalqaro Elektrotexnika Komissiyasi (XEK) qoʻmitasi mega- prefiksi an'anaviy va taniqli ma'noda (106) ishlatilishi kerak, deb qaror qildi, megabaytning ikkilik oʻlchami aniq koʻrsatilgan hollar bundan mustasno. XEK hujjatining birinchi versiyasi 1998-yilda nashr etilgan, ikkinchi nashri 2000-yilda chiqqan[2]. Keyinchalik shunga oʻxshash qaror Xalqaro birliklar tizimida oʻz aksini topdi. Shunday qilib, "SI Broshyurasi" hujjatida 106 bayt qiymatini belgilash uchun "megabayt" nomidan foydalanish, 220 bayt qiymati uchun esa "mebibayt" nomidan foydalanish tavsiya etiladi[3].
Tarixiy jihatdan bir qator sohalarda megabaytni 220 deb belgilash amalda saqlanib qolgan. Shunday qilib, u alohida dasturiy ta'minotda (masalan, Windows oilasining operatsion tizimlarida) namoyon boʻlishi mumkin va 1999-yilgi JEDEC 100B.01 (ingl.) standartida mavjud[4].
Rossiyaning 2009-yildagi "Qiymatlar birliklari toʻgʻrisidagi Nizomga" muvofiq, "Megabayt" atamasi 220 bayt ma'nosida qoʻllanadi, prefiksning oʻzi bosh harfdan yoziladi. Bunda, xalqaro belgilashdan XEK 60027-2 Xalqaro standarti[1] tomonidan tavsiya etilgan "M" (MB, Mbyte) prefiksi bilan foydalanishga ruxsat beriladi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Положение о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации“. 2013-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-mart. (Wayback Machine saytida 2013-11-02 sanasida arxivlangan)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Prefixes for Binary Multiples — The NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty.
- ↑ „Decimal multiples and submultiples of SI units. SI prefixes“ (en). SI Brochure: The International System of Units (SI). Bureau International des Poids et Mesures. — page 143. Qaraldi: 2019-yil 9-oktyabr.
- ↑ JEDEC Standards & Documents: 100b01.