Kontent qismiga oʻtish

Marjoram

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Marjoram
Closeup photograph of leaves and a flower head with white flowers
Guli
Ilmiy tasniflash
Oʻsimliklar
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Asterids
Lamiales
Yalpizdoshlar
Togʻrayhon
O. majorana
Binar nomi
Origanum majorana

Sinonimlar
  • Majorana hortensis Moench
Gul kurtaklari bilan oʻsayotgan uchi
Xushboʻy hid berish uchun quritilgan marjoram oʻti

Marjoram (/ˈmɑːrdʒərəm/[2] Origanum majorana) — shirin qaragʻay va sitrus taʼmiga ega sovuqqa sezgir koʻp yillik oʻt yoki past buta shaklida oʻsuvchi oʻsimlik. Baʼzi Yaqin Sharq mamlakatlarida marjoram oregano nomi bilan ataladi. Osiyoda uni boshqa Origanum turkumi oʻsimliklardan ajratish uchun shirin marjoram va tugunli marjoram nomlari bilan atashadi.

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Marjoram Kipr, Oʻrta er dengizi, Turkiya, Gʻarbiy Osiyo, Arabiston yarim oroli, Levantning tub aholisi boʻlhan yunonlar va rimliklarga baxt ramzi sifatida tanilgan[3]. Oʻrta asrlarda Britaniya orollariga tarqalgan boʻlishi mumkin[4].

Marjoram nomi qadimgi fransuz tilidagi majorane soʻzidan olingan. Lotincha maior so‘ziga aloqador emas[5].

Marjoram Sefarad yahudiy anʼanalarida tibbiy amaliyot sifatida ishlatilgan[6]. Qadimgi yunonlar oʻsimlikni Afrodita tomonidan yaratilgan deb ishonishgan[7]. Rimliklar bu o‘tni umrni uzaytiradi deb ishonishgan. Marjoram Pedanius Dioscorides De Materia Medicaʼda eslatib oʻtilgan va Gippokrat tomonidan antiseptik sifatida ishlatilgan[8].

Tavsif

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Barglari silliq, oddiy, petiolsimon, tuxumsimon to choʻzinchoq tuxumsimon, uzunligi 0.5–1.5 cm (0.2–0.6 inches), kengligi, 0.2–0.8 cm (0.1–0.3 inches), choʻqqisi oʻtmas, butun cheti, nosimmetrik[9].

Kultivatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Marjoram (Origanum majorana) efir moyi

Koʻp yillik marjoram baʼzan hatto 5-zonada ham oʻsishi mumkin. Tegishli sharoitlarda u koʻpayadi va shuning uchun odatda bogʻni egallashiga yoʻl qoʻymaslik uchun tuvaklarda oʻstiriladi[10].

Marjoram oʻzining xushboʻy barglari sababli oshxona maqsadlarida yetishtiriladi. Oʻsimliklar gullashni boshlaganda tepalar kesiladi va asta-sekin soyada quritiladi. Marjoramning gullaydigan barglari va tepalari sargʻish rangga ega boʻlgan efir moyini ishlab chiqarish uchun bugʻda distillanadi (quriganda qorayadi). U koʻplab kimyoviy tarkibiy qismlarga ega, ulardan baʼzilari borneol, kofur va pinendir.

Tegishli turlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oregano (Origanum vulgare), baʼzan O. majorana yoki yovvoyi marjoram deb atalgan. Bu koʻp yillik oʻsimlik boʻlib, marjoramga qaraganda kuchliroq taʼmga ega.

  • Origanum majorana
    Origanum majorana
  • Origanum majorana
    Origanum majorana

Pot marjoram yoki Cretan oregano (O. onites) marjoramga oʻxshab ziravor sifatida foydalaniladi.

Qattiq marjoram yoki fransuz marjorami (O. × majoricum), oregano bilan marjoram orasidagi gibrid, sovuqqa nisbatan ancha chidamli, lekin biroz shirinroq[11].

O. × pulchellum koʻrgazmali marjoram yoki koʻrgazmali oregano nomlari bilan tanilgan.

Foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Marjoram shoʻrvalar, salatlar, souslar va oʻsimlik choylari uchun ziravor sifatida ishlatiladi[12].

Marjoram uzoq vaqtdan beri dorivor oʻt sifatida ishlatilgan. Marjoram yoki marjoram yogʻi saraton, shamollash, yoʻtal, kramplar, depressiya, diurez, quloq infektsiyalari, oshqozon- ichak muammolari, bosh ogʻrigʻi va falaj, artrit, koʻkrak qafasi tiqilishi va mushak ogʻrigʻini davolash uchun ishlatilgan[13][14][15][16][17]. U antibakterial, antifungal va antimikrobiyal boʻlgan fenol karvakrolni oʻz ichiga oladi[18][19]. Etanol ekstrakti fibrosarkoma hujayralariga qarshi sitotoksikdir, etil asetat ekstrakti C6 va HeLa hujayralariga qarshi antiproliferativ xususiyatlarga ega[20]. Quritilgan marjoram, marjoram choyi yoki marjoramdan olingan aralashmalarda kardioprotektiv, gepatoprotektiv, antiulserogenetik, antikolinesteraza, PCOSga qarshi va yalligʻlanishga qarshi taʼsirga ega[20]. Marjoram odatda zaharli emas, lekin homilador va emizikli ayollar tomonidan ishlatilmasligi kerak[20]. Dorivor oʻtlardan foydalanganda doimo ehtiyot boʻlish va shifokor bilan maslahatlashish muhimdir[21].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Origanum majorana“. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 2008-03-08.
  2. ↑ Company. „The American Heritage Dictionary entry: marjoram“. www.ahdictionary.com.
  3. ↑ „Marjoram is the happiness herb“ (2013-yil 2-iyul). Qaraldi: 2021-yil 4-avgust.
  4. ↑ Sanderson, Helen. The Cultural History of Plants Prance: . Routledge, 2005 — 111-bet. ISBN 0415927463. 
  5. ↑ Marjoram, Online Etymology Dictionary, Douglas Harper, November 2001.
  6. ↑ Jack., Lévy, Isaac. Ritual medical lore of Sephardic women : sweetening the spirits, healing the sick. University of Illinois Press, 2002. ISBN 0-252-02697-7. OCLC 1170078028. 
  7. ↑ Adams, Sue. Herb Folklore. https://adamsfarms.com/wp-content/uploads/2017/06/Herb-Folklore-by-Sue-Adams-for-Adams-Website.pdf. 
  8. ↑ "Assessment report on Origanum majorana L., herba". European Medicines Agency. 2016. https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-origanum-majorana-l-herba_en.pdf. 
  9. ↑ BP Pimple, AN Patel, PV Kadam, MJ Patil.
  10. ↑ „Oregano and Marjoram“ (en-US). FoodPrint. Qaraldi: 2022-yil 1-iyun.
  11. ↑ „Origanum majoricum Cambess.“ (en). www.gbif.org.
  12. ↑ „Marjoram, Herb“. Food Reference. Qaraldi: 2017-yil 28-fevral.
  13. ↑ Johnson, Tim. 2002.
  14. ↑ Krikorian, A. D. (December 1996). "Encyclopedia of Common Natural Ingredients Used in Food, Drugs, and Cosmetics.Albert Y. Leung, Steven Foster". The Quarterly Review of Biology 71 (4): 609. doi:10.1086/419639. ISSN 0033-5770. http://dx.doi.org/10.1086/419639. 
  15. ↑ Gruenwald, Joerg, Thomas Brendler and Christof Jaenicke, eds. 2000.
  16. ↑ Bown, Deni. 2001.
  17. ↑ Duke, James A.. Handbook of medicinal herbs. CRC Press, 2002. ISBN 0-8493-1284-1. OCLC 899024950. 
  18. ↑ Gruenwald, Joerg, Thomas Brendler and Christof Jaenicke, eds. 2000.
  19. ↑ Tucker, Arthur O. and Thomas DeBaggio. 2000.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Bina, Fatemeh; Rahimi, Roja (January 2017). "Sweet Marjoram: A Review of Ethnopharmacology, Phytochemistry, and Biological Activities". Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine 22 (1): 175–185. doi:10.1177/2156587216650793. ISSN 2156-5899. PMID 27231340. PMC 5871212. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5871212. 
  21. ↑ Zehr. „ConsumerMedSafety.org - Prevent Medication Errors - Consumer Med Safety“ (en-gb). consumermedsafety.org. 2022-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-dekabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Marjoram&oldid=3554610" dan olindi