Kontent qismiga oʻtish

Armanistonda turizm

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Armanistonda turizm 1990-yillardan beri Armaniston iqtisodiyotining asosiy tarmogʻi boʻlib kelgan, oʻshandan buyon mamlakatga tashrif buyuruvchi sayyohlar soni har yili yarim million kishidan oshib borgan (asosan diasporadan boʻlgan etnik armanlar). Armaniston Iqtisodiyot vazirligining xabar berishicha, xalqaro sayyohlarning aksariyati Rossiya, Yevropa Ittifoqi davlatlari, AQSh va Erondan keladi[1]. Nisbatan kichik hajmga qaramay, Armaniston UNESCOning Jahon merosi roʻyxatidagi toʻrtta obyektga ega.

2003—2015-yillarda Armanistonga xalqaro kiruvchi turizmdan tushumlar joriy AQSh dollarida. Jahon bankidan olingan maʼlumotlar.

Ichki va tashqi muammolarga qaramay, 2007-yildan buyon kelayotgan sayyohlar soni doimiy ravishda ortib bormoqda. 2019-yilda 1,9 milliondan ortiq kiruvchi sayyohlar qayd etilib, rekord darajaga yetdi. Aksariyat sayyohlar sayohatlarini poytaxt Yerevanga qilar edi, chunki u yerda koʻpchilik sayyohlik agentliklari, diqqatga sazovor joylar va mehmonxonalar joylashgan.

Ochiq havoda sayr qilish, diqqatga sazovor joylarga borish va tabiat turizmi Armaniston turizmidagi asosiy diqqatga sazovor yoʻnaliashlardir. Tsaxkadzor, Jermuk, Dilijon togʻli kurortlar sifatida tanilgan, ular poytaxtdan tashqarida joylashgan. Sayyohlar har kuni Yerevanga qaytmasdan butun Armaniston boʻylab uzoq muddatli sayohat qilish uchun oʻsha shaharlarning mehmonxonalarida qolishadi. Armanistonga klassik diqqatga sazovor joylarga sayohatlar nafaqat sayyohlar, balki mahalliy aholi orasida ham mashhur. Alpinizm, lager, piyoda sayr qilish va boshqa turdagi ochiq havoda sayr qilish ham keng tarqalgan.

Hukumat tomonidan tartibga solish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Armanistonda turizm sektori Iqtisodiyot vazirligining boʻlimi boʻlgan Turizm qoʻmitasi[2] tomonidan tartibga solinadi.

Armaniston turizmni davlat darajasidagi ustuvor vazifaga aylantirdi. Turizm „Turizm va turistik faoliyat to‘g‘risida“gi qonunda belgilangan davlat siyosatining tamoyillaridan biridir. Davlat turizm siyosatining umumiy maqsadi turizmni milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga va teng hududiy iqtisodiy o‘sishga qo‘shayotgan hissasini kengaytirish, shu bilan birga kiruvchi va mahalliy sayyohlar sonining yuqori o‘sish sur’atlarini saqlab qolish orqali qashshoqlikni kamaytirish, yuqori qiymatli mahsulot hamda xizmatlar va sanoatda yangi ish oʻrinlarini yaratish orqali turizmdan olinadigan daromadlarni ko‘paytirishdan iborat[3].

Sayyohlik sohasida samarali davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, yo‘lga qo‘yilgan davlat-xususiy sheriklik, o‘zaro manfaatli xalqaro va mintaqaviy hamkorlik o‘tgan o‘n yillikda turizm sohasida ulkan o‘sishga erishdi. Ushbu kengayish xalqaro turistik tashriflarning miqdori va geografik tarqalishida, shuningdek, mehmondoʻstlik va tegishli infratuzilmaga investitsiyalarni jalb etishda namoyon boʻldi. Armanistonning turizm biznesi so‘nggi besh yil ichida sezilarli darajada o‘sdi va xalqaro sayyohlar kelishi yiliga o‘rtacha 9 foizdan o‘sdi[3].

Statistikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armanistondagi sayyohlar[4]
Yil Raqam %±
2007-yil 510 000 -
2008-yil 588 000 + 15%
2009-yil 575 000  - 2%
2010-yil 678 000 + 18%
2011-yil 758 000 + 12%
2012-yil 844 000 + 11%
2013-yil 1 082 000 + 28%
2014-yil 1 204 000 + 11%
2015-yil 1 192 000  - 1%
2016-yil[5] 1 259 657 + 6%
2017-yil[5] 1 494 779 + 18,7%
2018-yil[6] 1 651 782 + 10,5%
2019-yil[7] 1 932 230 + 15%

2019-yilda Armanistonga kiruvchi sayyohlar soni 15 foizga oshib, 1,93 million kishini tashkil qildi.

2017-yilda mamlakat reytingi Mamlakat 2016-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1] 2017-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1]
 Yevropa Ittifoqi mamlakatlari birgalikda 25,8% 21,3%
1  Rossiya 21,7% 20,3%
2  Eron 17,0% 14,2%
3  AQSh 9,6% 13,6%
Kelish maqsadi 2016-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1] 2017-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1]
Ish safari 31,9% 23,9%
Dam olish 49,8% 52,8%
Boshqa 18,3% 23,3%

Xavfsizlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Numbeo tomonidan chop etilgan xavfsizlik indeksi 2020 Armanistonni Shveysariya bilan bir qatorda dunyodagi eng xavfsiz 9-mamlakat sifatida baholadi[8].

Armaniston 2019-yilgi Global terrorizm indeksida 94-oʻrinni egalladi, bu deyarli barcha Gʻarbiy Yevropa va Skandinaviya davlatlaridan (Portugaliya, Shveysariya, Norvegiya va Daniyadan tashqari) yaxshiroq koʻrsatkich edi. Yevrosiyo mintaqasidagi eng katta yaxshilanishlar Armaniston va Qozog‘istonda bo‘lgan[9].

Gallup Internationalning 2019-yilgi Qonun va tartib hisobotiga ko‘ra, Armaniston dunyodagi eng xavfsiz davlatlar qatoriga kiradi. Oʻzini xavfsiz his qilishi mumkin boʻlgan mamlakatlar/hududlarni aniqlash maqsadida oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, Armaniston yuqori oʻrinlarni egallagan 18 ta davlat roʻyxatida 7-oʻrinni egalladi. Respondentlarning taxminan 89 foizi Armanistonda o‘zini mutlaqo xavfsiz his qilishini aytdi. Shu tariqa mamlakat Shveysariya bilan 6-7-o‘rinlarni bo‘lishib oldi. Asosiy reytingda Armaniston Fransiya, Irlandiya, Shvetsiya va Yaponiya kabi davlatlar bilan birga 11-o‘rinni egallaydi[10][11].

AQSh Armaniston sayohat qilish uchun xavfsiz ekanligini tasdiqlab, „oddiy ehtiyot choralarni koʻrishni“ tavsiya qiladi[12].

Avstraliya ham shuningdek, „Armanistonda oddiy xavfsizlik choralarini koʻring“ deb maslahat beradi[13].

Sport va ekstremal mashgʻulotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yilda „National Geographic Traveler“ jurnali Armanistonni nafaqat tarixiy va madaniy, balki ekstremal turistik mamlakat deb tan oldi[14].

Armaniston 85,9% togʻli hududga ega, unda togʻli hudud Shveysariya yoki Nepaldan koʻproqdir[15] va bu faol sayohatchilar uchun katta imkoniyatlar ochadi.

Armanistonda sport va ekstremal faoliyatga qiziquvchi sayyohlar uchun turli xil mashgʻulotlar mavjud — changʻi[16], alpinizm, lager, piyoda sayohat qilish[17], speleologiya sayohatlari[18], paraplan[19][20][21], havo sharlaridagi parvozlar, vertolyot sayohatlari va dunyodagi eng uzun havo tramvay yoʻli[22].

Armanistonda mustaqil va tandem parvozlarini amalga oshirgan holda paraplanda uchish uchun qulay sharoitlar mavjud. Balandligi va qoʻpol landshafti tufayli mamlakat turli xil mikroiqlimlarga ega boʻlib, paraplanda uchish uchun ajoyib sharoitlarni yaratadi. Birinchi paraplanda parvozlar 1996-yilda „Armaniston kichik aviatsiya klubi“ aʼzolari tomonidan amalga oshirilgan. Keyinchalik, 2008-yilda Armaniston paraglayding sport federatsiyasi tashkil etildi. Hozirda AVIS club[23] va Sky club[24] eng faol klublar hisoblanadi. Ular bugungi kunda musobaqalar, paraplanda uchishni oʻrganish kurslari va maydan noyabrgacha davom etadigan uchish mavsumi bilan tandem reyslarini tashkil qilishadi. Tandem va bepul reyslar asosan Xatis, Aparan va Sevan koʻli yaqinidagi togʻlarda ochiladi. Ob-havo sharoitiga qarab tandem parvozlari 20 daqiqagacha davom etishi mumkin[25].

Ekoturizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Armaniston, shuningdek, agroturizm, qishloq hayoti tajribasi, qayiqda suzish va velosipedda uchish kabi faoliyatlar bilan rivojlanayotgan ekoturizm yoʻnalishi hisoblanadi. Mashhur ekoturizm yoʻnalishlari orasida Kalavon, Urtsadzor qishloqlari, Yenokavan, Lastiver va boshqa shu kabi eko-joylar mavjud[26],

UNESCOning Jahon merosi obyektlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Armanistonda UNESCOning Jahon merosi obyektlari rasmiy roʻyxatiga kiritilgan baʼzi obyektlar mavjud:

Manzil nomi JMOga aylangan yil Shahar
Xagpat va Sanaxin monastirlari 1996 yil Haghpat
Echmiadzin sobori va cherkovlari va Zvartnots arxeologik joy 2000 Vagʻarshapat
Gegard monastiri va Yuqori Azat vodiysi 2000 Goght

Shuningdek, Armanistonda toʻrtta taxminiy Jahon merosi obyektlari mavjud:

Dvin shahrining arxeologik yodgorligi, Yererukning bazilika va arxeologik yodgorligi, Tatev va Tatevi monastirlari, Noravank monastiri va Amagou vodiysining yuqori qismi[27].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Tourism Statistics for 2016 and 2017 by ArmStat“.
  2. ↑ „The official tourism website of Armenia“ (en). armenia.travel. Qaraldi: 2020-yil 29-yanvar.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Ministry of Economy of Armenia, Tourism“. www.mineconomy.am.
  4. ↑ "Զբոսաշրջությունը Հայաստանում. "Նախնյաց հայրենիքի կանչը" չի փրկում ներգնա զբոսաշրջությունն անկումից". Tert.am. 31 March 2016. Archived from the original on 27 April 2017. https://web.archive.org/web/20170427122522/http://www.tert.am/am/news/2016/03/31/ameria/1979635. 
  5. ↑ 5,0 5,1 „Tourism 2017 statistics summary by ArmStat“.
  6. ↑ LLC. „The number of tourists visiting Armenia increased by 10.5% in 2018“ (en). www.panorama.am. Qaraldi: 2019-yil 26-iyul.
  7. ↑ „Number of tourists visiting Armenia will increase 15% in 2019, Tourism Federation Chairman predicts | ARMENPRESS Armenian News Agency“.
  8. ↑ „Safety Index by Country 2020“. www.numbeo.com. Qaraldi: 2020-yil 27-yanvar.
  9. ↑ „Global Terrorism Index 2019“. 2020-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  10. ↑ „Armenia named among world's safest countries on Gallup International's 2019 report“ (en). www.tert.am. 2021-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-noyabr.
  11. ↑ Inc. „2019 Global Law and Order Report“ (en). Gallup.com. Qaraldi: 2019-yil 15-noyabr.
  12. ↑ „Armenia“. travel.state.gov. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  13. ↑ „Travel Map | Vaccine Hub“. vaccinehub.com.au. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-yanvar.
  14. ↑ "Экстремальный туризм в Армении оценил известный журнал "National Geographic Traveler"". Prohotel.ru. 23 September 2013. Archived from the original on 27 September 2011. https://web.archive.org/web/20110927223927/http://prohotel.ru/news-163626/0/. 
  15. ↑ „Percentage of Mountain Area per Country (map)“.
  16. ↑ „Ropeway Tsaghkadzor“ (en-US). ropeway.am. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  17. ↑ „Արշավներ և լեռնագնացություն Հայաստանում / ArmGeo“ (en-US). Armenian Geographic - ArmGeo.am. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  18. ↑ „Caving / Քարանձավախուզություն « Armenian Extreme Club“ (en). armextremeclub.wordpress.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  19. ↑ Paruyryan. „Yell Extreme Park - Homepage“ (en-US). www.yellextremepark.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  20. ↑ „Zip Line Tsaghkadzor | Arshavner Akumb“ (en-US). zipline.am. 2018-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  21. ↑ „Yerevan Zipline Airlines“ (en). www.facebook.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  22. ↑ „SKYBALL“ (ru-RU). SKYBALL. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  23. ↑ „AVIS small aviation club“ (en-US). Qaraldi: 2019-yil 21-noyabr.
  24. ↑ „HOME“ (en-US). "SKY CLUB" Paragliding in Armenia. Qaraldi: 2019-yil 21-noyabr.
  25. ↑ „Paragliding in Armenia • Arara Tour“. Araratour.com. Qaraldi: 2017-yil 14-dekabr.
  26. ↑ „Ecotourism in Armenia • Bumpylands“. bumpylands.com (2019-yil 17-avgust). Qaraldi: 2019-yil 25-avgust.
  27. ↑ „Armenia - World Heritage Site - Pictures, info and travel reports“. www.worldheritagesite.org. Qaraldi: 2015-yil 26-noyabr.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Armanistonda_turizm&oldid=5192660" dan olindi