Abilin paradoksi
Abilin paradoksi (inglizcha: Abilene paradox) — bu har bir kishi oʻz maqsadlari guruh maqsadlariga zid deb hisoblaganligi sababli, guruh aʼzolarining tanloviga zid boʻlgan qaror qabul qilishi mumkin.
Paradoks menejment boʻyicha olim Jerri Xarvi tomonidan "Abilin paradoksi va boshqaruv boʻyicha boshqa meditatsiyalar" asarida tasvirlangan[1]. Paradoksning nomi ushbu maqolada tasvirlangan latifaga asoslangan:
Texasdagi issiq oqshomlarning birida, qaynotasi ularga kechki ovqat uchun Abilenega borishni taklif qilguniga qadar, oila ayvonda domino o‘ynayotgan edi. Xotin: “Yomon taklif emas”, dedi. Er, sayohat uzoq va issiq bo'lishini aytganiga qaramay, boshqalarga moslashish kerak deb o'yladi va shunday dedi: "Menimcha, bu yomon emas; Umid qilamanki, onang bunga qarshi emas." Qaynona javob berdi: “Albatta, ketaylik! Men Abilinga anchadan beri bormaganman”.
Yo'l issiq, chang va uzoq edi. Nihoyat choyxonaga yetib kelishganida taomlar mazasiz edi. 4 soatdan keyin charchab, uyga qaytishdi.
Ulardan biri nosamimiy dedi: "Bu yomon sayohat bo'lmadi, shunday emasmi?" Qaynona, aslida, uyda o‘tirgani ma’qul, dedi, lekin qolgan uchtasi ishtiyoq bilan to‘lib-toshgani uchun u ketdi. Er: "Hech qayoqqa bormaganimdan xursand bo'lardim, faqat boshqalarni rozi qilish uchun bordim", dedi. Xotin dedi: “Men ham boshqalarning quvonchiga umid qilib, ketdim. Bu sayohatga ko‘ngilli bo‘lish uchun aqldan ozishing kerak edi”. Qaynota, u faqat boshqalarni zerikkan deb o'ylagani uchun taklif qilganini aytdi.
Va ular hech kim xohlamagan sayohatga ketganliklaridan hayratda o'tirishdi. Ularning har biri o'sha kunni tinchlikda o'tkazishni afzal ko'rardi.
Bu hodisa guruh tafakkuriga shunchalik oʻxshaydiki, baʼzida hatto bu ikki hodisani tadqiqotchilari ham birini ikkinchisi bilan yanglishtirishlari mumkin. Biroq, Abilning paradoksi guruh fikridan bir qator muhim farqlarga ega. Masalan, guruh tafakkuri namoyon boʻlganda, guruh aʼzosi uning „zulm“iga duchor boʻladi, u konformist boʻlib qoladi va guruh unga koʻrsatadigan bosim tufayli guruhga ergashadi. Abilen paradoksi holatida, guruh aʼzosi oʻzini bosim ostida, aniq yoki yashirin ravishda oʻylashi mumkin, aslida hech qanday bosim boʻlmasa, faqat aloqa yetishmasligi mavjud. Guruh fikrlashda va paradoks holatida guruh harakati natijalari bir xil boʻlib chiqsa ham, ular turli dinamikaning oqibatlari, xususan, paradoks holatida rozilikni nazorat qilishning yomonligi. Bundan tashqari, guruhli fikrlashda, guruh aʼzolari, garchi ular oʻzlarining farqlarini toʻgʻri hisoblay olmasalar ham, odatda natijadan qoniqadilar; Abilen paradoksida esa, ishtirokchilar guruhning boshqa aʼzolariga nisbatan oʻzlarining afzalliklarini toʻgʻri ifodalay olmaydilar va natijadan norozi boʻlib qoladilar[2][3]. Paradoks turli sotsiologik fanlar tomonidan osonlik bilan tushuntiriladi, bu esa inson oʻz guruhining harakatlariga zid boʻlgan harakatlarni kamdan-kam hollarda amalga oshirishini tasdiqlaydi. Ijtimoiy toʻxtatuvchi omillar koʻpincha haqiqiy his-tuygʻularning namoyon boʻlishiga va shaxsning istaklarini amalga oshirishga toʻsqinlik qiladi.
Abilning paradoksi menejment va marketing [4] qarorlarini qabul qilishda keng qoʻllanadi va jamoa qurishda „jamoaning bir ovozdan qaror qabul qilishining aldamchi muvaffaqiyati“ sifatida tanilgan.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Harvey, Jerry B. The Abilene Paradox and other Meditations on Management(ingl.) // Organizational Dynamics : journal. — 1974. — Summer (vol. 3, no. 1).
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ Aleksey Melnikov, „RINKING, ili Osobennosti natsionalnogo brend-menedjmenta“ ISBN 5-9626-0266-8