Jump to content

WикиЛеакс

From Vikipediya
WикиЛеакс
Тижоратми Йўқ
Сайт тури Ҳужжатларни сақлаш
Қайси тилларда Инглиз тили; индивидуал жо'натмаларнинг таржималари мавжуд
Муассиси Тҳе Суншине Пресс[1]
Муаллифи Жулиан Ассанж
Мамлакат Австралия
УРЛ wикилеакс.орг

WикиЛеакс (талаффузи: викиликс) — халқаро нотижорат ташкилот бўлиб, аноним манбалардан олинган ёки бу маълумотлар сизиб чиққанда махфий маълумотларни эълон қилади[2][3]. 2006-йилда Суншине Пресс томонидан ишга туширилган сайт яратувчилари сайтнинг биринчи йилида тўпланган 1,2 миллион ҳужжатдан иборат ахборот базасига эга эканлигини даъво қилишган[4]. WикиЛеакс асосчиси, бош муҳаррири ва директори австралиялик интернет журналисти ва телебошловчи Жулиан Ассанждир. Жулиан Ассанжнинг ягона тан олинган ҳамкорлари Кристинн Храфнссон, Жозеф Фаррелл, Метю Харсфорд ва Сара Харрисондир. Ҳрафнссон, шунингдек, Ассанж билан бирга Суншине Пресс Продуcтионс аъзоси ҳисобланади.

Лойиҳанинг мақсади „маълумотларнинг сизиб чиқиши туфайли мавжуд бўлган ҳужжатларни кузатиб бўлмайдиган нашр қилиш ва таҳлил қилиш“ деб эълон қилинган. Навигация учун ҲТТПС протоколи ёрдамида хавфсиз кириш мумкин. Номига қарамай, Wикилеакс wики эмас: рухсациз ўқувчилар унинг мазмунини ўзгартира олмайди. Лекин кимда илова бор бўлса ва уни „муҳаррир“га юборса, аноним маълумот манбасига айланиши мумкин.

Ташкилот бир қатор муҳим ҳужжатларни эълон қилди, шундан сўнг бу ҳужжатлардаги маълумотлар газеталарнинг биринчи саҳифаларида пайдо бўлди. Дастлабки нашрларда Афғонистон уруши харажатлари ва Кениядаги коррупсия ҳисоботи каби ҳужжатлар мавжуд эди[5]. 2010-йил апрелида WикиЛеакс 2007-йил 12-июлда Бағдод ҳаво ҳужуми тасвирларини эълон қилди, унда Реутерс журналистлари ва бошқалар АҲ-64 Апаче вертолёти томонидан ҳалок бўлди. Ўша йилнинг июл ойида WикиЛеакс „Афғон уруши кундаликлари“ни, Афғонистондаги уруш ҳақидаги илгари эришиб бўлмайдиган 76 900 дан ортиқ ҳужжатлар тўпламини чиқарди[6]. 2010-йил октабр ойида ташкилот йирик нашрлар билан ҳамкорликда „Ироқ досеси“ сарлавҳаси остида деярли 400 000 ҳужжатни чоп этди[7][8]. 2011-йил апрел ойида WикиЛеакс Гуантанамодаги ҳибс лагерида сақланаётган маҳбусларга оид 779 та махфий файлни чоп этди[9].

WикиЛеакс сайтидаги йирик нашрлардан олдин таҳрирланган парчалар ва асосий оммавий ахборот воситаларида рекламалар мавжуд. Мисол учун, CФР аъзоси Девид Сангер Сулзбергернинг Тҳе Неw Ёрк Тимес газетасида „сıзıнтıлар“ ни нашр қилиш учун жавобгардир.

ФҚБ сайтдаги айрим материалларни текширмоқда.

Жулиан Ассанге ташкилотнинг дастлабки аъзоси ва WикиЛеакс веб-сайтини яратувчиси.
Испан тилида Билбаодаги граффити : „WикиЛеакс. Биз билмоқчимиз“

Рус тилида сўзлашувчи аудитория учун Wикилеакс

[edit | edit source]

Русийзабон аудитория учун Wикилеакс йўналиши ишлаб чиқилмоқда. Россияда WикиЛеакс ҳужжатлари WикиЛеакс билан тузилган шартномага мувофиқ, Руссиан Репортер журнали томонидан чоп этилган ва шарҳланган . Шунингдек, " Новая газета [10] WикиЛеакс билан расмий ҳамкорликни эълон қилди.

WикиЛеакс учун мобил иловалар

[edit | edit source]

2010-йил 18-декабрда россиялик дастурчи Игор Бариновнинг Аппле иОС иловаси Аппле Апп Сторе сензураси томонидан тасдиқланган. Аммо 2010-йил 21-декабрда Wикилеакс иловаси иловалар каталогидан олиб ташланди.

2010-йил 22-декабрда Россиянинг иРафа студияси Андроид учун WикиЛеакс веб-сайтини ўқиш учун иловани чиқарди. Илованинг моҳияти WикиЛеакс веб-сайти ва Тwиттер тасмаларида #WикиЛеакс хештеги ёрдамида мақолаларни ўқиш имкониятидир. Ижтимоий тармоқларда мақолага ҳаволани алмашиш ёки уни электрон почта орқали юбориш мумкин. Илова ОС 1.6 ва ундан юқори версияга эга ҳар қандай Андроид қурилмаларида ишлайди.

Иловани чиқаришдан мақсад WикиЛеакс ва Жулиан Ассанж мудофаа фондига хайрия йиғишдир.

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Wикилеакс:Абоут“. WикиЛеакс. 2008-йил 14-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2009-йил 3-июн.
  2. Эдиторс, Тҳе (16 Аугуст 2012). „WикиЛеакс — Тҳе Неw Ёрк Тимес“. Топиcс.нйтимес.cом. Арчивед фром тҳе оригинал он 2012-09-16. Ретриэвед 24 Аугуст 2012. https://archive.today/20120916113148/http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/organizations/w/wikileaks/
  3. „«Абоут». WикиЛеакс. Арчивед фром тҳе оригинал он 11 Оcтобер 2012. Ретриэвед 11 Оcтобер 2012“. 2012-йил 11-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 18-декабр.
  4. ["Wикилеакс ҳас 1.2 миллион доcуменц?". WикиЛеакс. Арчивед фром тҳе оригинал он 16 Фебруарй 2008. Ретриэвед 28 Фебруарй 2008., https://web.archive.org/web/20080216000537/http://www.wikileaks.org/wiki/Wikileaks%3AAbout#Wikileaks_has_1.2_million_documents.3F, https://www.wikileaks.org/wiki/Wikileaks:About#Wikileaks_has_1.2_million_documents.3F]
  5. Чаннинг, Жосепҳ. „Wикилеакс Релеасес Сеcрет Репорт он Милитарй Эқуипмент“. Тҳе Неw Ёрк Сун (2007-йил 9-сентябр). 2014-йил 21-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2008-йил 28-феврал.
  6. „WикиЛеакс то публиш неw доcуменц“. МСНБC. Ассоcиатед Пресс (2010-йил 7-август). 2010-йил 5-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2010-йил 5-декабр.
  7. Рогерс, Симон. „Wикилеакс Ирақ: дата жоурналисм мапс эверй деатҳ“. Тҳе Гуардиан (2010-йил 23-октябр). 2011-йил 7-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 26-июл.
  8. Рогерс, Симон. „Wикилеакс Ирақ: wҳат'с wронг wитҳ тҳе дата?“. Тҳе Гуардиан (2010-йил 25-октябр). 2013-йил 9-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 26-июл.
  9. Леигҳ, Давид; Балл, Жамес; Бурке, Жасон. „Гуантáнамо филес лифт лид он wорлд'с мост cонтроверсиал присон“. Тҳе Гуардиан (2011-йил 25-апрел). 2011-йил 26-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2011-йил 25-апрел.
  10. Роман Анин. „Ассанж на оба ваших дома“. Политика. «Новая газета», № (2010-йил 22-декабр). 2013-йил 7-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 18-июн.