Қубба
Қубба (улаш, брикиш) – архитектурада деворлар, нурлар ёки устунлар билан чегараланган бўшлиқни (хонани) қоплаш ёки қоплаш тури – эğимли юзалар (тўғри чизиқли ёки эгри чизиқли) билан ҳосил бўлган структура.
Тонозлар катта бўшлиқларни қўшимча оралиқ таянчларсиз қоплаш имконини беради, улар асосан юмалоқ, кўпбурчак ёки эллиптик хоналарда қўлланади.
Конструктив азифаси
[edit | edit source]
Арклар, қоида тариқасида, ўз вазни, шунингдек, юқорида жойлашган бинонинг структуравий элементлари ва атмосфера таъсиридан юкланади. Юк остида, омбор асосан сиқилишда ишлайди. Олинган вертикал босим кучи тонозлар томонидан уларнинг таянчларига узатилади. Кўп турдаги тонозларда қўшимча куч пайдо бўлади – горизонтал, яъни. э. улар кўпроқ ва куч билан ишлай бошлайдилар. Горизонтал суриш минимал бўлиши мумкин ёки у ҳалқали маҳкамлаш ёки камар танасига ўрнатилган бошқа арматура танасида ўчирилиши мумкин.
Ваулт тузилмалари, яъни. кемерли гумбазли шифт тизими архитектура ривожланишидаги навбатдаги қадам эди. Ундан олдин асосий қурилиш материали сифатида дарахт танасидан фойдаланишга асосланган нурдан кейинги тизим мавжуд эди. Кўп ўтмай тош ва ғишт блоклари ёғоч ўрнини босганига қарамай, тўсинли тизим (яъни, элементлари тўғри бурчак остида ёпилган қурилиш) Қадимги дунёда – архитектурада қурилишнинг асосий принципи бўлиб қолди. Қадимги Миср ва Қадимги Юнонистон . Тошнинг эгилиш кучининг катталиги пост ва нурли тузилишдаги оралиқнинг кенглигини тахминан 5 м гача чеклаб қўйди. (Ушбу даврлар архитектурасида ҳали ҳам топилган қабрлар, масалан, Тирин акрополидаги казематлар ва ўқ мақбаралари сохта қабрлар деб аталади, яъни. учун. Классик вариантлардан фарқли ўлароқ, улар зарба бермади ва уларга фақат ташқи томондан ўхшарди).
- Кўтарилган – камарнинг буми ёки кўтарилишининг камар оралиғига нисбати 1/2 дан ортиқ.
- Қисқартирилган – камарнинг оралиқдаги нисбати 1/4 дан 1/2 гача.
- Ясси – нисбати 1/4 дан кам.
Савдо турига қараб, у қуйидаги элементларга эга бўлиши мумкин:
Кубба шифтларнинг эволюцияси
[edit | edit source]
Конструктив тузилмалари, яъни.аркали гумбазли шифт тизими архитектура ривожланишидаги навбатдаги қадам эди. Ундан олдин асосий қурилиш материали сифатида дарахт танасидан фойдаланишга асосланган нурдан кейинги тизим мавжуд эди. Кўп ўтмай тош ва ғишт блоклари ёғоч ўрнини босганига қарамай, тўсинли тизим (яъни, элементлари тўғри бурчак остида ёпилган қурилиш) Қадимги дунёда қурилишнинг асосий принципи бўлиб қолди – архитектурада. Қадимги Миср ва Қадимги Юнонистон . Тошнинг эгилиш кучининг катталиги пост ва нурли тузилишдаги оралиқнинг кенглигини тахминан 5 м гача чеклаб қўйди. (Ушбу даврлар архитектурасида ҳали ҳам топилган қабрлар, масалан, Тирин акрополидаги казематлар ва ўқ мақбаралари сохта қабрлар деб аталади, яъни. учун. Классик вариантлардан фарқли ўлароқ, улар зарба бермади ва уларга фақат ташқи томондан ўхшарди).
Вазият фақат цемент ва бетон каби этарлича ишончли боғловчиларнинг ихтироси билан ўзгарди, шунингдек, илм-фаннинг ривожланиши билан бирга, янада мураккаб эгри чизиқли тузилмаларни ҳисоблаш имконини берди. Тош энди эгилишда эмас, балки сиқилишда ишламайдиган, шунинг учун юқори кучга эга бўлган эгри чизиқли камарлардан фойдаланиш, юқоридаги оралиқ ўлчамидан 5 метрли нурли раф тизимидан сезиларли даражада ошиб кетиш имконини берди.
Гарчи бочкалар эрамиздан аввалги ИВ-ИИИ минг йилликларда пайдо бўлган. Милоддан аввалги э. Миср ва Месопотамияда кемерли гумбазли шифт тизимидан оммавий фойдаланиш фақат Қадимги Рим меъморчилигида бошланган. Бу вақтга келиб, арк ва гумбазлар ихтиросини, шунингдек, ушбу иккита структуравий элементга асосланган тонозларнинг асосий турларини белгилаш одатий ҳолдир. Вақт ўтиши билан бу турларнинг сони кўпайди.
Қадимги Рим қурилишидаги қабрлар, шунингдек, унинг меросхўрлари – Романеск ва Византия меъморчилиги жуда оғир эди, шунинг учун полларнинг оғирлигига бардош бериш учун бу қабрлар учун таянч деворлари жуда қалин ва массив қурилган. Бундай тузилмалардаги юк тўғридан-тўғри деворларга ўтказилди. Аркларнинг ривожланишининг кейинги босқичи келди готҳиc архитектура, унинг қурувчилари юк тақсимотининг янги версиясини ихтиро қилдилар.
Оғир тонозни қўллаб-қувватлаган массив девор ўрнини таянчлар ва учувчи пайпаслар тизими эгаллади. Энди куч тўғридан-тўғри вертикал пастга йўналтирилмади, балки тарқатилди ва учувчи таянчлар бўйлаб ён томонга бурилиб, таянчларга кирди. Бу деворларни бир нечта ишончли қўллаб-қувватловчи таянчлар билан алмаштириб, анча юпқароқ қилиш имконини берди. Бундан ташқари, қабрларни ётқизишда ўзгаришлар юз берди – агар илгари улар бутунлай катта тошлардан ётқизилган бўлса ва бутун қалинлиги бўйича бир хил бўлган бўлса, энди омбор қўллаб-қувватлаш ва тарқатиш учун хизмат қиладиган қаттиқ қовурғалар (қовурғалар) бўла бошлади. юк ва қовурғалар орасидаги бўшлиқлар энгил ётқизилган эди ғишт, энди у фақат ётқизиш функсиясини бажаради, лекин юклаш вазифасини бажармайди. Ушбу кашфиёт готика меъморларига соборларнинг катта майдонларини структуравий жиҳатдан янги турдаги гумбазлар билан қоплаш ва баланд шифтлар яратиш имконини берди.
Ниҳоят, кейинги ва бугунги кунда омборлар эволюциясининг якуний босқичи 19-асрда темир- бетон ихтироси билан содир бўлди. Агар илгари муҳандислар цемент билан ғиштдан ёки бетон билан тошдан ясалган қолипларга ётқизилган омборларни ҳисоблашлари керак бўлса (ва улар муваффақияциз ҳисоб-китоблар ёки ғишт ишларида хатолар бўлса, қулаб тушиши мумкин эди), энди бетон темир билан мустаҳкамланади ва қуйма қолипларда қолипланади. Бу унга ғайриоддий куч берди, шунингдек, меъморларга максимал тасаввур эркинлигини берди. ХИХ-асрнинг 2-ярмидан бошлаб. гумбазлар кўпинча металл конструкциялардан яратилган. ХХ асрда. ҳар хил турдаги монолит ва йиғма темир-бетон юпқа деворли тоноз-қобиқлар пайдо бўлди. Улар катта оралиқли бинолар ва иншоотларни қоплаш учун ишлатилади. ХХ аср ўрталаридан бошлаб. ёғочдан ёпиштирилган тонозли иншоотлар ҳам тарқалмоқда
Мақсади
[edit | edit source]Тонозли шифтлар асрлар давомида, биринчи навбатда, ибодат жойлари ва жамоат биноларини қуришда ишлатилган, чунки улар катта майдонни қамраб олиши мумкин – нур эса, материалдан қатъи назар, узунлиги чегарасига эга. Гумбаз турларининг энг хилма-хиллиги кенглик ва гўзалликни уйғунлаштириши керак бўлган сакрал архитектурада намоён бўлади ва Сталин меъморчилигида метро ушбу параметрларга мос келиши керак эди.[1773 кундан бери манба кўрсатилмади], шунинг учун ҳозирги вақтда Москва метро бекатлари омборлар турларида катта ўзгарувчанликни кўрсатмоқда.
Кубба элементлари
[edit | edit source]
Савдо турига қараб, у қуйидаги элементларга эга бўлиши мумкин:
- Қал’а, асосий тош, тоноз калити (Ғарбий Европа терминологиясида – аграф) – камар ёки гумбаз бўшлиғидаги ўртача ханжар шаклидаги тош. Унинг конструктив аҳамияти таъкидланган декоратив маскарон .
- Ойна – кўзгу тонозининг горизонтал, текис текислиги, шип чироқи (дастлаб – тошдаги плиталарнинг ҳар қандай силлиқ юзаси).
- Товоқлар – камарнинг эгри текислиги, бир учи деворга, иккинчиси эса товоқларнинг қолган қисми билан ёпилади, яъни ярим силиндрсимон юзанинг сегменти шаклига эга бўлган камарнинг бир қисми бўлинади. ўзаро кесишган иккита текислик билан.
- Ёстиқчалар (педлар) – ёпиқ камарнинг латерал силиндрсимон қисмлари, ойна камарида – ойна остидадир. Дастлаб – корниş устидаги катта филета, девордан шифтга ўтиш вазифасини бажаради.
- Тонознинг синуси - қўшни тонозларнинг ташқи юзалари ёки тоноз ва девор орасидаги бўшлиқ.
- Елканлар шарсимон учбурчак бўлиб, режа бўйича квадрат бўлган гумбаз бўшлиғидан гумбаз атрофига ўтишни таъминлайди.
- Гиртҳ арч – арчни мустаҳкамловчи ёки қўллаб-қувватловчи доимий камар.
- Қозоннинг кенглиги – унинг кенглиги
- Товоннинг товони – девор ёки устунга таянадиган камар, тонознинг пастки қисми; ёки камар ёки тоноз ётадиган таянчнинг устки тоши.
- Яланғочлаш – сферик учбурчак шаклидаги силиндрсимон тоноздаги чуқурчалар. У иккита ўзаро перпендикуляр силиндрсимон сиртнинг кесишишидан ҳосил бўлади (одатда турли радиусли). Бу хочли тонознинг бир қисми ёки силиндрсимон ёки ойнали тонозга ўрнатилган қўшимча омбор бўлиши мумкин. Тешикнинг юқори нуқтаси товоннинг товонидан юқори бўлганда, у эшик ва дераза тешиклари устида жойлашган.
- Тонознинг ўқи – бу калитдаги камар ўқидан унинг товонларининг марказларини боғлайдиган аккордгача бўлган масофа.
- Шелйга (счелйга, счалйга) – тонознинг юқори чизиғи ёки тизмаси. Бундан ташқари – узлуксиз қаторли калит тошлар (қнознинг калити).
- Тонознинг ёноғи (лунетте) – тонознинг охири, унинг кесилиши
- Ёноқ ёйи – кўндаланг тонознинг пружинали латерал ёйи бўлиб, унинг режаси тўртбурчакнинг ён томонларида жойлашган.
- Ёноқ девори – баррел тоноз билан қопланган хонанинг охирги девори ҳеч қандай юкни бошдан кечирмайди.
- Готик дизайнлар:
- Қовурғалар готик рамка тонозининг қовурғасидир. қуйидагиларга бўлинади:
- Ожива – диагонал камар. Деярли ҳар доим ярим доира шаклида.
- Тиэрсерон – қўллаб-қувватлашдан келадиган ва ўртадаги лиэрни қўллаб-қувватлайдиган қўшимча қовурға.
- Лиэрнй – жонланишнинг кесишган жойидан ёноқ ёйларининг бўшлиғига қадар чўзилган қўшимча қовурға.
- Қарама-қарши қовурғалар – асосий қовурғаларни (яъни, тирилтирувчи, лиэрнс ва тиэрсеронс) боғлайдиган кўндаланг қовурғалар.
- Қолип – қовурғалар орасидаги қовурға тонозида.
- Кузнесов А. В. Своди и их декор. – М., 1938.
- Ҳарт Ф.[де], Кунст унд Течник дер Wöлбунг. Мüнчен, 1965.
Асосий турлари
[edit | edit source]Қадимги Римда қуйидаги турлар ишлатилган – силиндрсимон, ёпиқ ва хоч. Византияда силиндрсимон, елканли, хоч шаклидагилар ишлатилган. Мидия, Ҳиндистон, Хитой, Ўрта Осиё ва Яқин Шарқ халқлари меъморчилигида асосан лансетдан фойдаланилган. Ғарбий Европа готикалари кўндаланг тонозларни афзал кўрдилар, уларни иложи борича лансет йўналиши бўйича ривожлантирдилар .
| Тасвир | Таъриф |
|---|---|
 </имг>
|
Силиндрсимон тоноз – кесмада ярим доира (ёки ярим эллипс, параболанинг бир қисми ва бошқалар) ҳосил қилади. Бу омборнинг энг оддий ва энг кенг тарқалган тури. Ундаги шип параллел таянчларга таянади – иккита девор, бир қатор устунлар ёки аркадалар . Пойдеворда жойлашган арчнинг профилига қараб қуйидагилар мавжуд:
|
 </имг>
|
Сандиқли тоноз силиндрсимон тонознинг бир тури; ундан фарқ қилади, чунки у кесмада оддий ёй эмас, балки уч марказли ёки кўп марказли қути эгри чизиғини ҳосил қилади. У катта кенгайишга эга, одатда металл ришталар билан ўчирилади ва баррел тоноз билан қоплаш мумкин бўлган ҳудудда кенгроқ бўлган хоналарни қоплаш учун ишлатилади. |
 </имг>
|
Яланғочли силиндрсимон тоноз – тўғри бурчак остида бир тонозни кичикроқ ва пастроқ баландликдаги бошқалар билан кесиб ўтиш натижасида ҳосил бўлган тоноз, яъни яланғоч ҳосил бўлиши билан. |
 </имг>
|
Кўндаланг тоноз – бир хил баландликдаги силиндрсимон ёки қути шаклидаги иккита тонозни тўғри бурчак остида кесиб ўтиш орқали ҳосил бўлади. Квадрат, баъзан эса тўртбурчаклар биноларни қоплаш учун ишлатилган. У бурчаклардаги мустақил таянчларга (устунлар, устунлар) таяниши мумкин, бу эса режадаги босимни фақат бурчак таянчларига тўплаш имконини беради. |
 </имг>
|
Ёпиқ тоноз маълум бир эгри чизиқ бўйлаб эгилган деворларнинг давоми – товоқлар (ёноқлар) орқали ҳосил бўлади, улар бутун периметри бўйлаб деворларга таянади ва тўртбурчаклар режали ёки бир нуқтада квадрат билан тўрнинг горизонтал қобиғида бирлашади. бир-бирига ёпишиш (расмда).) бинолар нуқтаи назаридан (иккинчи ҳолатда, уни „монастир“ деб ҳам аташ мумкин). У силиндрсимон тоноздан олинган. Вертикал босим ва суришни бутун узунлик бўйлаб деворларга ўтказади. У Ўрта Осиё, Рим ва Готика меъморчилигида маълум бўлган, лекин камдан-кам қўлланган, Уйғониш даври меъморчилигида кенгроқ тарқалган.
|
 </имг>
|
Ойнали тоноз – ёпиқ тоноздан фарқи шундаки, унинг устки қисми текис горизонтал пластинка-плафонд (яъни. н. „ойна“). Одатда у паддугдан (ён юзлар) аниқ рамка билан ажратилади ва кўпинча бўяш учун ишлатилади. Бундай омбор кўпинча декоратив мақсадларда ишлатилади, хонанинг ўзи эса, аслида, сохта тоноз осилган нур ёки трусс тузилиши билан қопланиши мумкин. Уйғониш даврида энг машҳур бўлди. |
 </имг>
|
Елканли тўр тўртта устун устидаги омбордир. У гумбазнинг сферик юзаси қисмларини вертикал текисликлар билан кесиш орқали ҳосил бўлади. У шартли равишда иккита зонага бўлинади: пастки – рулман ва юқори – скуфия деб аталадиган шарнинг кўтарилган текис қисми. Баъзан скуфже ярим доира шаклида берилган. |
| Чўққи тўнбаси – турли шаклдаги иккита кесишувчи кўндаланг тоғоралар орқали кесиб ўтилган ёпиқ тоноз, уларнинг кесишмасида энгил барабан жойлашган. | |
 </имг>
|
Гумбазли тоноз – бу ярим шар бўлиб, одатда режадаги силиндрсимон барабанга ёки режадаги апсисларнинг ярим доира деворларига асосланган. Иккинчи ҳолда, у ярим гумбазли тоноз ёки конка деб аталади. |
 </имг>
|
Елканлар устидаги гумбаз (елканлардаги тоноз, елканли тоноз) гумбазнинг шарсимон юзаси қисмларини (барабансиз) вертикал текисликлар билан кесиш орқали ҳосил бўлади. |
 </имг>
|
Кўндаланг гумбазли камар – хоч шифтга ўрнатилган гумбаз (барабанли). |
| Босқичли тоноз – бу кичик устунсиз черковларни зинапояда жойлашган кўндаланг ёйлар тизими билан қоплаш учун ишлатиладиган, унинг устига поғонали камарлар таянган, бўйлама йўналишда жойлашган, марказда очиқ квадрат ҳосил қилувчи, энгил барабан билан якунланган. | |
| Монниэр гумбазлари металл тўсинлар орасига жойлаштирилган камар шаклидаги силиндрсимон ғиштли ғиштлардир[1]. |
Қўшимча
[edit | edit source]
- см. Шунингдек қаранг: Архитектура омборлари рўйхати
- Сохта гумбаз энг қадимий қабр тури ҳисобланади. У деворнинг горизонтал қаторлари ичида аста-секин бир-бирининг устига чиқиши натижасида ҳосил бўлади. Горизонтал кенгайишни бермайди.
- Бочка тонози, қўшалоқ кависли тоноз – тоноз юзаси эгри чизиқ бўйлаб йўриқнома ҳосил қилувчи текис эгри чизиқнинг ҳаракатидан ҳосил бўлади .
- Такозли гумбаз – ханжар шаклидаги тошлардан ётқизилган ёки тошлар орасида ханжар шаклидаги тикувлар мавжуд.
- Ярим гумбазли тоноз (cонҳа) – горизонтал ва вертикал текислик билан кесилган шарнинг бир қисми.
- Тўрли тоноз – кўндаланг тонозга ўхшайди, лекин диагонал қовурғаларга эга эмас. Уларнинг ўрнида 4 та шарсимон елкан мавжуд. У диагонали қовурғага эга бўлиши мумкин, лекин у шелйга орқали ўтмайди, балки ҳалқага таянади.
- Катланган камар, уяли – мустақил қовурға рамкасига эга эмас, бу камарда бурмаларнинг ўткир қирралари билан мустаҳкам рамка ҳосил бўлади.
- Асал чуқурчалари тўнлари ромбсимон қиррали чўққилар (пирамидасимон чуқурликлар) кўринишидаги ёпиқ бўлакли бурмаларга эга бўлган бурмали гумбаз туридир. араб архитектурасининг ўзига хос хусусияти.
- Лансет тоноз – силиндрсимон тонознинг бир тури бўлиб, у ярим доира шаклидаги камарга эмас, балки ўткир (ўткир) га асосланган. Бундай тоноз оралиқда кесишган айлананинг иккита ёйидан – тоноз тизмасидан иборат.
Готик кубба
[edit | edit source]
- Фан омбори бир бурчакдан чиқадиган, бир хил эгриликка эга бўлган, тенг бурчакларни ҳосил қилувчи ва ҳуни шаклидаги сиртни ҳосил қилувчи қовурғалар (огиве ва тиэрcерон) билан ҳосил бўлади. Инглиз готикасига хос.
- Юлдузли гумбаз – хоч шаклидаги готика омборининг бир шакли. Ёрдамчи қовурғаларга эга – тиэрсеронс ва лиэрнс . Кўндаланг тонознинг асосий диагонал қовурғалари рамкада аниқ ажралиб туради.
- Кросс-готҳиc тоноз – ўзаро фаолият тоноз бўлиб, у қолиплар ётқизилган қовурғалар панжараси кўринишидаги рамка тузилиши бўлиб, бу сизга босимни фақат бурчак таянчларига тўплаш имконини беради. Готҳиc услубининг асосий хусусияти аниқ белгиланган профилли диагонали қовурғалар бўлиб, улар асосий юкларни қабул қиладиган асосий ишчи рамкани ташкил қилади. Шакллар диагонал қовурғалар асосида мустақил кичик тонозлар сифатида ётқизилган.
- Қовурға тўнкаси – қовурғалар ромидаги тоноз, тоноз юкини идрок этувчи ва унинг таянчларига ўтказувчи.
Қадимги Рус куббаси
[edit | edit source]Кўпгина ҳолларда, Россиядаги тош иншоотлар турли хил ва ниҳоятда мураккаб бўлган қабрлар билан қопланган. Мўғулистондан олдинги Россияда улар одатда плинтуслардан ясалган. Гурнозлар доиралар ва сўнгги деворларга (ёки пастдаги айлана камарларига) таянадиган қолипларга ётқизилган. Эритма қаттиқлашгандан сўнг, доиралар олиб ташланди ва қолиплар олиб ташланди[2].
ХИ ва ХВИИИ-аср рус меъморчилигида топилган асосий қабр турларининг схемалари:
- 1 – қути (ХИ асрдан бошлаб.);
- 2 – чорак силиндрсимон (асосан ХИ-ХВ асрлар. ва кейинроқ);
- 3 – гумбазли (ХИ асрдан бошлаб.);
- 4 – барабансиз елканларда гумбазли (ХИ аср.);
- 5 – барабан устидаги гумбазли (11-асрдан).);
- 6 – конч (ХИ асрдан бошлаб.);
- 7 – габле (ХИ аср.);
- 8 – хоч (ХИ-ХИИ асрлар, шунингдек, ХВ аср охиридан бошлаб.);
- 9 – чодирли (13-аср охири.);
- 10-12 – поғонали камар (ХИВ-ХВИ асрлар.);
- 13 – кўтарилган хоч (ХВИ асрнинг бошидан).);
- 14, 15 – бурчакка яқинлашадиган чизиқлар бўйлаб ёпиқ (16-аср бошидан).);
- 16, 17 – бурчакка тўғридан-тўғри тўғри келадиган бир устунли камеранинг тонозли шифтлари (16-аср бошидан бери.);
- 18 – бурчакдан чекиниб, қолипга ёпиқ (ХВИИ аср.);
- 19 – қолипларни эркин жойлаштириш билан ёпилган (ХВИИ аср.);
- 20 – қиррали асосда ёпиқ („қиррали гумбаз“ – 16-аср бошидан, айниқса 17-асрнинг иккинчи ярмидан кенг тарқалган.);
- 21 – сузиб юриш (ХВИ аср.);
- 22 – тромплардаги гумбаз (ХВИ аср.);
- 23 – горизонтал ва яланғоч чизиқлар билан бўғим (ХВИ аср. – энг эрта);
- 24 – қиялик чизиқлари бўлган чаноқ (ХВИ-ХВИИ асрлар.);
- 25 – поғонали қолипли (16-аср охири – 17-аср бошлари));
- 26 – қолипсиз ёпилган (асосан 17-асрнинг иккинчи чорагидан бошлаб);
- 27, 28 – ярим лаганда ва лаганда (асосан 17-асрнинг иккинчи чорагидан.);
- 29 – яланғочсиз бир устунли камеранинг тонозли шифти (17-асрнинг иккинчи ярми.);
- 30 – қолипдаги лаганда (ХВИИ аср.);
- 31, 32 – устунларсиз энгил беш гумбазли черковнинг вариантлари (Солвйчегодскдаги Введенский монастири собори, 1689-1693). ва Нижний Новгороддаги Нативитй черкови, 17-аср охири – 18-аср бошлари.)
Яна қаранг
[edit | edit source]- Кузнесов А. В. Своди и их декор. – М., 1938.
- Ҳарт Ф.[де], Кунст унд Течник дер Wöлбунг. Мüнчен, 1965.
Адабиёт
[edit | edit source]- Кузнецов А. В. Қозонлар ва уларнинг декорацияси. – М., 1938-йил.
- Ҳарт Ф.[де] , Кунст унд Течник дер Wöлбунг . Мюнхен, 1965-йил.
Ҳаволалар
[edit | edit source]| Қубба ҳақида Википедиянинг қардош лойиҳаларида кўпроқ билиб олинг | |
|
Маъно ва таржималари Викилуғатда |
|
Медиа файллар Викиомборда |
|
Таълим ресурслари Викиверситетда |
|
Хабарлар Викиянгиликларда |
|
Иқтибос, мақол ва маталлар Викииқтибосда |
|
Асарлар матнлари Викиманбада |
|
Китоб ва дарсликлар Викикитобда |
- Архитектурниэ конструксии в русском зодчестве ХИ—ХИХ вв. Перекрития каменних зданий (Wайбаcк Мачине сайтида 2008-10-23 санасида архивланган).
- Андоза:ВТ-ЭСБЕ
- Андоза:ВТ-ЭСБЕ
- ↑ „ТИПОЛОГИЯ ЛУЧКОВЫХ СВОДОВ УСТРОЕННЫХ ПО МЕТАЛЛИЧЕСКИМ БАЛКАМ“. www.изрон.ру. 2020-йил 10-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 29-ноябр.
- ↑ „Архитектурные конструкции в русском зодчестве ХИ—ХИХ вв. Перекрытия каменных зданий“. 2008-йил 23-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2008-йил 14-май.