Оқмўла (вилоят)
| ||
вилоят | ||
---|---|---|
Маъмурий маркази | Кўкчатов шаҳри | |
Йирик шаҳарлари | Кўкчатов, Степногорск, Шучинск | |
Асос солинган санаси | 1939-йил | |
Аким | Айтмуҳаметов Қўсман Қайиртаевич | |
Расмий тиллар | қозоқ, рус | |
Аҳоли (2013) | 734,145[1] (11-ўрин) | |
Зичлиги | 5,00 киши./км² | |
Миллатлар таркиби |
қозоқлар — 43,5% руслар — 36,5% | |
Динлар таркиби | мусулмонлар, христианлар | |
Майдони | 146 219 км² | |
Вақт минтақаси | УТC+6 | |
Телефон коди | +7 7162 хх-хх-хх[2] | |
Почта индекси | 02хххх[3] | |
Автомобил рақами коди | О,C,03 | |
Расмий сайти | http://www.akmo.kz/ | |
Харитада | ||
52°0′0″Н 69°0′0″Э / 52.00000°Н 69.00000°Э |
Оқмўла вилояти (қоз. Ақмола облысы, اقمولا وبلىسى) - Қозоғистондаги вилоят (1961-йилгача Акмолинск). 1961—92 йилларда Селиноград, 1992-йилдан Оқмўла вилояти). 1939-йилда ташкил этилган. Майдони 155,1 минг км2. Аҳолиси 731 398 киши (2012), қозоқ, рус, немис, украин, белорус, татар, удмурт, бошқирд, мордва, уйғур, корейс ва бошқалар яшайди. 13 туман, 7 шаҳар, 12 шаҳарча бор. Маъмурий маркази — Кўкчатов шаҳри (1999-йилдан буён). Вилоятда 4 олий ўқув юрти, ўлкашунослик музейи, драма театри бор.[4]
Табиати
[edit | edit source]Оқмўла вилояти Қозоғистон паст тоғларининг шимоли-ғарбий қисмини эгаллаган. Ҳудудининг катта қисми тўлқинсимон текислик. Мутлақ баландлиги 300–400 м. Шаркала Ерментов тоғлари (энг баланд жойи — 897 м), жануби-ғарбида Тенгиз-Қурғалжин ботиғи жойлашган. Фойдали қазилмалари: олтин, боксит, сурма, мис, тошкўмир, гил, кварс қуми. Иқлими кескин континентал, қуруқ иқлим. Июлнинг ўртача ҳарорати 20 °C, январники — 18 °C. Йиллик ёғин 300 мм. Энг катта дарёси — Ишим. Кўл кўп. Оқмўла вилоятининг шимолий қисмидаги қора тупроқларда шувоқ-бетага ўсади. Даштларда кемирувчилар, туёклилар, йиртқичлар, қушлар яшайди. Қурғалжин қўриқхонаси бор.
Дарё ва кўллари
[edit | edit source]Йирик дарёлари Есил, унинг тармоқлари — Қақутан, Жабай, Терисаққан, Нура, Сулети, Ўленти, Қуланўтпес, в.б. Вилоятда кўллар кўп, уларнинг 94 таси чучик. Йирик чучик кўллари Қўрғалжин, Қўжакўл, Шўлақшалқар, Балиқтикўл, Уялишалқар, в.б. Йирик тузли кўллари Тениз, Керей, Итемген, Қипшақ, Мамай, Улкен Сариўба ва Астана, Силети тўғони бор. Улардан бўлак ер суғориш мақсадида 37 та тўғон барпо этилган, жами сув кўл. 180,6 млн. м3. Қўрғалжин кўл тармоғини сув билан тўлдириш ва Астананинг саноатини сув билан таъминлашни яхшилаш учун Нура дарёси орқали 70 — 74 млн. м³ Иртиш суви берилади.
Аҳолиси
[edit | edit source]Аҳоли сони 1989йил[5] |
%[5] | Аҳоли сони 1999йил |
% | Аҳоли сони 2010йил |
% | |
---|---|---|---|---|---|---|
Барчаси | 1064406 | 100,00 % | 836271 | 100,00 % | 738010 | 100,00 % |
Қозоқлар | 266831 | 25,07 % | 313488 | 37,49 % | 330835 | 44,83 % |
Руслар | 459348 | 43,16 % | 329454 | 39,40 % | 263052 | 35,64 % |
Украинлар | 91236 | 8,57 % | 62228 | 7,44 % | 45935 | 6,22 % |
Олмонлар | 139032 | 13,06 % | 52334 | 6,26 % | 30124 | 4,08 % |
Белоруслар | 28283 | 2,66 % | 19475 | 2,33 % | 14684 | 1,99 % |
Татарлар | 22332 | 2,10 % | 17272 | 2,07 % | 14645 | 1,98 % |
Поляклар | 14058 | 1,32 % | 11404 | 1,36 % | 9242 | 1,25 % |
Ингушлар | 5571 | 0,52 % | 5491 | 0,66 % | 5467 | 0,74 % |
Чеченлар | 4181 | 0,39 % | 3149 | 0,38 % | 3536 | 0,48 % |
Бошқуртлар | 4793 | 0,45 % | 2708 | 0,32 % | 2304 | 0,31 % |
Молдаванлар | 3461 | 0,33 % | 2239 | 0,27 % | 2001 | 0,27 % |
Озарбайжонлар | 2424 | 0,23 % | 1656 | 0,20 % | 1801 | 0,24 % |
Удмуртлар | 2690 | 0,25 % | 1748 | 0,21 % | 1461 | 0,20 % |
Корейслар | 1382 | 0,13 % | 1489 | 0,18 % | 1298 | 0,18 % |
Марийлар | 2799 | 0,26 % | 1377 | 0,16 % | 1177 | 0,16 % |
Мордвалар | 2705 | 0,25 % | 1662 | 0,20 % | 1117 | 0,15 % |
Арманлар | 1171 | 0,11 % | 1110 | 0,13 % | 1111 | 0,15 % |
Чувашлар | 1980 | 0,19 % | 1089 | 0,13 % | … | … |
Бошқа миллатлар | 10129 | 0,95 % | 6898 | 0,82 % | 8220 | 1,11 % |
Ҳудудий бўлиниши
[edit | edit source]Оқмўла вилояти 17 туманга ва 3 шаҳарга бўлинади.
- Оқкўл тумани — Оқкўл
- Аршали тумани — Аршали
- Астрахон тумани — Астрахонка
- Отбосар тумани — Отбосар
- Буланди тумани — Макинск
- Бурабай тумани (Шучинск) — Шучинск
- Егиндикўл тумани — Егиндикўл
- Енбекшилдер тумани — Степняк
- Араймантов тумани — Араймантов
- Есил тумани — Есил
- Яхши тумани — Яхши
- Ёрқайин тумани— Державинск
- Зеренди тумани— Зеренди
- Қўрғалжин тумани — Қўрғалжин
- Сандиқтов тумани — Балкашино
- Целиноград тумани — Акмўл
- Шўртанди тумани — Шўртанди
- Кўкчатов шаҳар ҳокимлиги
- Қўшчи шаҳар ҳокимлиги
- Степногорск шаҳар ҳокимлиги
Қишлоқ Хўжалиги
[edit | edit source]Оқмўла вилояти Қозоғистондаги муҳим ғаллачилик раёнларидан. Хўжалигининг асосий тармоқлари — обикор деҳқончилик ва гўшт-жун чорвачилиги. Оқмўла вилоятининг қишлоқ хўжалигига яроқли ерлари орасида катта қисмини яйловлар эгаллайди. Қишлоқ хўжалиги йирик ғаллачилик билан сут-гўшт чорвачилиги, паррандачилик, чўчқачилик ва майин жунли қўйчилик, йилқичиликка ихтисослашган. Ишим дарёси ва чучук кўлларда балиқ овланади[6].
Саноати
[edit | edit source]Энергетикаси Қарағанда ҳавзасидаги тошкўмир ва мазутга асосланади. Иссиқлик электр стансияси ишлаб турибди. Кон қазиш, машинасозлик ва металлсозлик (қишлоқ хўжалиги машиналари, насос, вагон таъмирлаш заводлари), озиқ-овқат (ун комбинати, сут заводлари) ва мебел саноати тармоқлари ривожланган. Қурилиш материаллари (темир-бетон конструксиялар, ғишт ишлаб чиқариш) саноати барпо этилган. Кўпчилик саноат корхоналари Остонада, шунингдек, Макинскда (поршен халқалари ишлаб чиқарувчи завод, қишлоқ хўжалиги инвентарлари, автомобил ва тракторлар учун эҳтиёт қисмлар), Отбосарда (гўшт комбинати, ремонтмеханика заводи), Алексеевкада, Шўртанди шаҳарчасида (мебел фабрикалари) ва туман марказларида (мой заводлари, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналари) жойлашган.
Ҳаволалар
[edit | edit source]- Аппарат акима Акмолинской области (Wайбаcк Мачине сайтида 2007-12-16 санасида архивланган)
- Библиотека Царское Село, книги по истории Акмолинской области (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-10-19 санасида архивланган)
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ Численность населения РК по областям, городам и районам Республики Казахстан на 1 июля 2013 года
- ↑ Оқмўла вилоятининг телефон кодлари
- ↑ Почтовые индексы Казахстана
- ↑ ЎзМЕ. Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил
- ↑ 5,0 5,1 В современних границах Акмолинской области, включая част бившей Кокчетавской области и исключая город Астана
- ↑ Акмолинская область. История АТД[сайт ишламайди]
Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган. |