Jump to content

Франк Синатра

From Vikipediya
Франcис Алберт Синатра
Умумий маълумот
Таваллуди 1915-йил 12-декабр
Ҳобокен, Ню Жерси
Вафоти 1998-йил 14-май
Лос Анжелес, Калифорния
Фуқаролиги АҚШ
Касби қўшиқчи (кронер), киноактёр, режиссёр, продюсер, шоумен, дирижёр, сиёсий фаол.
Турмуш ўртоғи Нанcй Барбато[1], Ава Гарднер, Миа Фарроw ва Барбара Синатра
Жанр воcал жазз, биг банд[2], Блюз, Жазз, традитионал поп, сwинг мусиc ва Босса нова
Веб-сайт https://www.sinatra.com/

Франcис Алберт Синатра (инглизча: Френсис Алберт Синатра: 1915-йил 12-декабр, Ҳобокен, Ню Жерси – 1998-йил 14-май, Лос Анжелес, Калифорния) – америкалик қўшиқчи (кронер), киноактёр, режиссёр, продюсер, шоумен, дирижёр, сиёсий фаол. Оскар кино мукофоти совриндори. Ўн бир марта Граммй мукофоти[3] ғолиби бўлган Френсис қўшиқларни ижро этишдаги юксак маҳорати, интонацион иборанинг виртуоз техникаси, ҳар бир сўз ва бўғиннинг аниқ ифодаланиши, овозининг „бахмал“ тембри билан машҳур эди. Синатра ўзининг 60 йиллик ижодий фаолияти давомида студия ва консертларда турли муаллифларнинг икки мингдан ортиқ қўшиқларини ижро этган, дунёнинг 40 дан ортиқ мамлакатларида гастролларда бўлган ва унинг қўшиқлари ёзилган тасмалар 150 миллион нусхада сотилган[4].

ХХ асрда Синатра нафақат мусиқа оламида, балки Америка маданиятининг барча жабҳаларида афсонага айланди[5]. У вафот этганида, баъзи журналистлар шундай деб ёзишди: "Тақвимни жин урсин. Франк Синатра вафот этган кун ХХ асрнинг охири[5] Синатранинг қўшиқчилик фаолияти 1930-йилларда бошланган ва умрининг охирига келиб у мусиқий услуб ва диднинг стандарти ҳисобланган[5]. Унинг ижро этган қўшиқлари эстрада классикасига ва жазз, свинг ва эстрада мусиқаси услубларига кирди, поп-жаззнинг „cроонинг“ куйлаш услубининг энг ёрқин намуналарига айланди, уларда америкаликларнинг бир неча авлодлари тарбияланган. Ёшлигида у Франки лақабини олди (инглизча: Франкиэ) ва Овоз (инглизча: Тҳе Воиcе), кейинги йилларда – Жаноб Мовий Кўзлар (инглизча: Ол' Блуэ Эес) ва кейин раис (инглизча: Чаирман). Олтмиш йиллик фаол ижодий фаолияти давомида у юзга яқин доимий машҳур сингл дискларни ёзиб олди, АҚСҲнинг энг йирик бастакорлари Жорж Гершвин, Гаролд Арлен, Кол Портер, Ричард Рожерс, Генри Манчини ва Ирвинг Берлиннинг энг машҳур қўшиқларини ижро этди. Европа бастакорлари-Берт Каэмпферт (Странгерс ин тҳе Нигҳт, Тҳе Wорлд Wе Кнеw), Клод Франсуа, Мишел Легранд ва бошқа муаллифлар.

Франк Синатра 1971-йилдан 1995-йилгача ижодий фаолиятининг сўнгги даврида минглаб консерт ва студия томошаларини берди. Бу йиллар давомида унинг менежерлари ва продюсерлари жамоасида ўзгаришлар бўлди. Оркестрнинг бастакори ва аранжировкачиси Квинси Жонс билан ҳамкорлик муваффақиятли бўлди. Синатра 1985-йилда энг яхши аранжировкачи ва оркестр раҳбари Нелсон Риддл вафотидан кейин баъзан кичик ҳамроҳлик ансамбли билан чиқишни, шунингдек, катта оркестр мусиқачилари таркибини бироз ўзгартиришни афзал кўрди. 1970-80-йилларда, Фрамк Синатранинг илтимосига кўра, унинг барча фаолиятини бошқариш, консертлари ва студия ёзувларини ишлаб чиқариш унинг ўғли кичик Фрамк Синатра ва қизи Тина Синатра ўз зиммасига олди ва улар биргаликда фаолиятини давом эттирди. Отасининг ўлимидан сўнг эса унинг ўғли, кичик Фрамк Синатра ва қизи Тина Синатра унинг ижодий меросининг катта қисмини ўз қўлига олдилар ва отасининг энг яхши қўшиқлари, фотосуратлари ва филмларининг юқори сифатли қайта нашр этилишига ишонч ҳосил қилдилар[6].

Ишнинг кечикиши ва мартаба тугаши

[edit | edit source]
Синатра, Франк Синатра болалигида, 1918-1919 йилларда суратга олинган
Хобокен шаҳри, Ню Жерси, 20-аср бошлари

Франкнинг отаси Антонио Мартино Синатра, кемасозлик ишчиси ва қозон ишлаб чиқарувчи, онаси Долли эса Хобокендаги Демократик партиянинг маҳаллий раиси эди. Иккаласи ҳам Италиядан АҚСҲга кўчиб келган: Сицилиядан Мартино ва Генуядан Долли[7]. Ўғли туғилгандан сўнг, Мартино доимий иш топишга ҳаракат қилиб, пулга муҳтож эди, шунинг учун у бокс жангларида қатнаша бошлади ва у ерда тезда маҳаллий юлдузга айланди[7]. Долли оила бошлиғи эди: оилани яхши кўрадиган қаттиққўл, ҳаракатчан аёл, аммо оиладан кўра кўпроқ ижтимоий ва сиёсий ишларга эътибор қаратди[7]. Бир неча тилни билган она муҳожирлар учун таржимонлик, шунингдек, доялик ва зўрланган аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш орқали пул ишлаб топган. Фаол суфрагистга айланган Долли бошқаларга ёрдам бериш учун турли хил мажбуриятларни ўз зиммасига олди, шунинг учун у тез-тез Фрамкни бувиси билан узоқ вақт қолдирди[7].

Мусиқа ва кино

[edit | edit source]
Синатра (ўнгдан биринчи) Ҳобокен Фоур ансамблида, 1935-йил

Синатра ёшлигиданоқ вокал қобилиятини намоён этди. Синатранинг онаси ва отаси бари бўлган кичик ресторанга эга бўлиб, у ерда механик пианино бор эди. Айнан шу ерда ёш Синатра Европага интилаётган муҳожирлар учун машҳур америка ва италян қўшиқларини куйлаб, биринчи оммавий чиқишларини бошлади. Синатра нафақат мусиқага, балки яхши кийиниш ва мода гуллаб-яшнаган одамга ўхшаб кўринишга ҳам қизиқди. Ота-оналар унчалик бой эмас эдилар ва ўғлига прагматик тарзда мустақил бўлишга ўргатишди, шунинг учун у 13 ёшидан бошлаб укулеле, кичик мусиқий инсталлация ва мегафон ёрдамида ўз шаҳрининг барлари ва кўчаларида фаолият олиб борди.

Италиялик муҳожирлар оиласининг ягона ўғли Синатра болалигиданоқ ўз хонасига эга бўлган ва ота-онасидан тозалик ва тартибни сақлашни ўрганган. Ёш Синатра ҳар доим яхши кийинган ва яхши кўрилган, эгнида камон ёки галстук таққан тоза крахмалли оқ кўйлаклар, босилган шим ва сайқалланган этиклар кийган. Қўшнилар ва танишлар ёш Синатрани энг яхши кийинган йигит деб аташди. Аммо мусиқага бўлган иштиёқ ва чиройли кўриниш йигитни тенгдошлари билан муаммолардан қутқармади. 1931-йилда Синатра „шармандали хатти-ҳаракати“ учун мактабдан ҳайдалган. Натижада, у ҳеч қачон тўлиқ таълим, шу жумладан, мусиқий таълимни олмаган. Черков хорида Синатра қулоқ билан куйлаган, аммо вақт ўтиши билан у ноталарни ўрганган ва „кўздан“ қўшиқ айтиши ва пианинода ўзига ҳамроҳлик қилиб, қўшиқларни ноталардан ўрганиши мумкин эди. Яхши хотира ва меҳнацеварлик табиатан қобилиятли йигитга ўз истеъдодини оширишга, мутлақ оҳангни ривожлантиришга ва мусиқа касбини юқори даражада эгаллашга ёрдам берди.

Синатра Томми Дорси оркестри билан Шип Аҳой филмида, 1942-йил

Шон-шарафга йўл

[edit | edit source]
Блаcк-анд-wҳите пҳотограпҳ оф а ёунг ман wеаринг а суит анд боw тиэ стандинг wитҳ северал смилинг ладиэс, wитҳ а cроwд оф море фанс, жоурналисц, анд полиcе оффиcерс ин тҳе баcкгроунд
Синатра Пасадена, Калифорния, 1943-йилдаги консертдан сўнг мухлислар билан ўралган
1943-йилда Фрамк Синатра, Биллбоард рекламасидан олинган сурат

Синатра "Хобокен тўртлиги" билан 1935-йилда ўша пайтда машҳур бўлган Мажор Боwес Аматеур Ҳоур (Мажор Боwес ҳаваскор соати) ёш истеъдодлар танловида ғолиб чиқди ва бир мунча вақт ўтгач, улар билан биринчи миллий гастрол сафарига чиқди. Шундан сўнг, 1937-йилдан 18 ой давомида у Ню Жерсидаги мусиқа ресторанида шоумен бўлиб ишлади, бу ресторанга Cол Портер каби юлдузлар ҳам ташриф буюрди ва радио чиқишлари билан бирга профессионал фаолиятига асос солди. Бу ерда Фрамк Синатра профессионал мусиқачилар ва продюсерлар томонидан эътиборга олинди ва бунда Синатра ёшлигидан ўзлаштирган рассомнинг барча энг яхши фазилатлари муҳим рол ўйнади: ташқи кўриниш, одамлар билан дўстона мулоқот қилиш, ўзига ишонч, аниқ диксия ва ҳар бир нота ва куйнинг тўғри ижроси.

Синатра CБС радиостудиясида нотадан куйлайди, 1944-йил

Айнан ўша пайтда Дорси оркестрида машҳурликка эришаётган Фрамк Синатра оркестрнинг пианиночиси ва аранжировкачиси бўлган тенгдоши Билл Миллер билан учрашди. Синатра ва Миллер тенгдошлари жуда истеъдодли рассомлар эдилар, аммо Иккинчи Жаҳон уруши пайтида турли шартнома мажбуриятлари туфайли дарҳол бирга ишлашни бошламадилар. Бир неча йил ўтгач, Синатра ва Миллер яна учрашдилар, бу сафар Лас-Вегасда бастакор Жимми Ван Хаусн тавсиясига кўра, энди улар Синатра фаолиятининг қолган қисмида бирга ишлашни бошладилар. Пианиночи Билл Миллер Франк Синатранинг фаолиятида ҳал қилувчи рол ўйнади ва уларнинг ижодий ҳамкорлиги 40 йилдан ортиқ давом этди[8][9].

„Булутлар айлангунча“ мусиқий филмидаги Фрамк Синатра, 1946-йил

1942-йилда Синатра Ню Ёркдаги Парамоунт кинотеатрида Рождество консертига таклиф қилинди, у ерда уни агент Жорж Эванс кўрди, у фаол реклама кампаниясини уюштирди ва икки ҳафталик чиқишларида Фрамк Синатрани юлдузга айлантирди. Радиостансиялар Синатра ижросидаги қўшиқларни доимий равишда эфирга узатади ва хонанданинг фотосуратлари бўлган журналлар катта тиражда нашр этилади ва мухлислар томонидан қўллаб-қувватланади.

1943-йилда Синатра туғилиш жароҳати пайтида тимпаник мембрана шикастлангани учун ҳарбий хизматга яроқсиз деб топилди. Бироқ санъаткор хайрия тадбирларини ўтказади ва АҚСҲда ҳам, Европада ҳам ҳарбийлар ва уруш фахрийлари учун бепул консертлар беради. Римда Америка ва Италия ҳарбийлари учун консерт берганидан сўнг, Синатра Папа Пиус ХИИ билан учрашувнинг бир қисми эди. Бир неча йил ўтгач, Синатра Синатра ўз алоқалари орқали ҳарбий хизматни пул билан ёпганини ёзган журналистни калтаклайди.

Фрамк Синатра, Кетрин Грейсон ва Ген Келли „Анчорс Аwеигҳ“ мусиқий комедия филмида, 1945-йил
Cлосе-уп студио пҳотограпҳ оф а ёунг, смилинг Синатра wитҳ стйлед ҳаир wеаринг а суит анд тиэ
Синатра портрети Модерн Сcреэн журнали муқовасида, 1945-йил октябр

1946-йил бошида Синатра Cолумбиа Реcордсъда ўзининг биринчи яккахон албоми „Тҳе Воиcе оф Франк Синатра“ ни ёзди. 8 қўшиқдан иборат контептуал албом тўртта 10 дйймли шеллаc ЛП-да чиқарилган. Фақат 1946-йилда ушбу албомнинг ўн миллион нусхаси ва қўшиқчининг бошқа ёзувлари сотилган. 1948-йилда Cолумбиа Реcордс янги рекорд стандартини, 33⅓ рпм узоқ давом этадиган рекорд ёки ЛП (Лонг Плай) ни тақдим этди. Айнан Тҳе Воиcе Оф Франк Синатра ушбу янги форматда чиқарилган биринчи машҳур мусиқий албомга айланди. Синатра қўшиқларининг кенг оммага етиб бориши урушдан кейинги фуқаролик ҳаётга ўтиш муҳити, қўшиқ жанрининг давом этаётган машҳурлиги, янги қўшиқлар ва тинчлик даври мавзулари ҳамда Синатранинг ўзининг юксак маҳорати билан боғлиқ.

Синатра Алекс Стродалга мусиқа ёзишни ўргатади, 1947-йил

Ижодий инқирози

[edit | edit source]

1940-йилларнинг охирида Синатра ижодий инқирозни бошлади, бу актриса Ава Гарднер билан шов-шувли ишқий муносабатларни бошлади.

1949—1952-йиллар Синатранинг фаолиятидаги синовга айланди: у радиодан ҳайдалди ва олти ой ўтгач, Ню Ёркда консертлар ўтказиш режалари қўпол равишда бузилди, Ненси ажрашиш учун ариза берди ва Гарднер билан ишқий жанжалга айланди. Cолумбиа Реcордс уни студия вақтида рад этишни бошлади. 1950-йилда унинг МГМ билан шартномаси бекор қилинди ва МCА Реcордс компаниясининг янги агенти ҳам Синатрадан юз ўгирди.

Синатра ўзининг телекўрсатувида, 1950-йил

Фрамк Синатра матбуот томонидан бир неча бор ҳужум ва тазйиқларга учраган. Ҳаёт ва ишнинг ушбу даврида ҳужумлар асосан мамлакатдаги сиёсий муҳитнинг ўзгариши, шунингдек, ижодий танаффус ва Ава Гарднер билан қийин ишқий муносабат туфайли алкоголизмнинг бошланиши билан боғлиқ. Баъзи дўстлар Маккартиизмнинг кучайиб бораётган сиёсий истерияси олдида шарманда бўлишганда, Синатра бефарқ қола олмади. Нуфузли консерватив сиёсий кучлар қаттиқ сензура жорий қилдилар ва кўплаб ижодкорлар ва режиссёрларга Қўшма Штатларда ишлашни тақиқладилар. 34 ёшида Фрамк Синатра „ўтмишнинг одами“га айланди. Унинг фаолияти ерга қулаб тушди. Аммо барбод бўлган карераси уни унчалик безовта қилмади, у бор эътиборини фақат Гарднерга қаратди. Синатра ва Гарднер 1951-йилда турмуш қуришди ва 1957-йилда ажралишларигача қийин муносабатларда бўлишди, бу Синатра жуда қийин бўлган.

1951-йилда Синатра қаттиқ совуқдан азоб чекиб, овозини йўқотди. 1952-йилда Cолумбиа Реcордс билан шартнома тугади. Синатра билан алоқаси бўлмаган студиянинг янги раҳбари Митч Миллер у билан шартномасини янгиламади. Бахцизлик шунчалик кутилмаган ва оғир эдики, қўшиқчи ўз жонига қасд қилмоқчи эди. Телевизионнинг жадал ривожланиши ва кўнгилочар дастурларга бўлган талаб Синатрани бир муддат иш ва яхши тўловлар билан таъминлади. У ўзининг телекўрсатувининг бошловчисига айланди, унда у янги ва эски қўшиқларни ижро этди, шунингдек, бошқа санъаткорлар ва қўшиқчиларни таклиф қилди ва Синатрага хос ҳазил билан миниатюраларни ижро этди.

Ҳаракат ва Оскарга қайтиши

[edit | edit source]
Синатра пианинода ҳамроҳлик қилади, 1955-йил

Овоз муаммолари вақтинчалик эди ва у тузалгач, Синатра қайта бошлади. Синатранинг 1952-йилда Лас-Вегасдаги казиноларда берган консертлари сотилган. 1953-йилда Синатра Cапитол Реcордс билан шартнома имзолади ва у ерда унга янги аранжировкачи ва дирижёр Нелсон Риддл топширилди. Уларнинг ҳамкорлиги туфайли Синатра репертуар ва имиджни сезиларли даражада ўзгартиришга муваффақ бўлди. 1954-йилда „ Сонгс фор Ёунг Ловерс“ ва „Сwинг Эасй“ албомлари чиқди.

Кузатув албоми Ин тҳе Wеэ Смалл Ҳоурс биринчи консептуал мусиқий албом бўлиб, унда муқова расми, треклар рўйхати ва трек кетма-кетлиги бир хил мавзу бўлиб, ушбу албом учун махсус ёзилган. Бу, шунингдек, 12 дуймли фонограммада чиқарилган биринчи поп албомдир (илгари бу формат фақат классик мусиқа учун ишлатилган). Ушбу албом, Сwингинъ Ловерс учун қўшиқлар билан бирга! Роллинг Стоне журналининг „Барча даврларнинг энг зўр 500 та албоми“ рўйхатига киритилган. Қуйидаги А Сwингинъ Аффаир! Wҳере Аре Ёу?, А Жоллй Чристмас Фром Франк Синатра (1957), Cоме Флй Wитҳ Ме, Онлй Тҳе Лонелй (1958), Cоме Данcе Wитҳ Ме! (1959), НиcеънъЭасй (1960) ва бошқа албомлари ҳам муваффақиятли ва классикадир! Франкнинг бир қатор албомлари Биллбоард журналининг машҳурлик рўйхатида юқори ўринларни эгаллайди ва бир неча йил давомида чартларда қолади. Cапитол Реcордс учун сўнгги шартнома албоми 1962-йилда Поинт Оф Но Ретурн эди.

Франк Синатра ва Ава Гарднер, 1951-йил

1953-йилда киностудия раҳбарларини ўжарлик билан ижодкорга ёрдам беришга кўндирган Ава Гарднернинг ёрдами билан Синатра Иккинчи жаҳон урушида Пеарл Ҳарбор фожиаси пайтида ҳарбийлар тақдирини кўрсатадиган „Бу ердан абадиятга“ (Фром Ҳере то Этернитй) филмида эпизодик ролни олди. Бош бўлмаган ролдан Синатра ёрқин персонажни – оддий Анжело Маджиони яратишга муваффақ бўлди, ҳақиқий дўст ва адолациз жазоланган ўртоқнинг ҳимоячиси. Синатра адолат учун умидсиз курашчи ролини ўйнаган ҳаёт ва ўлим учун сўнгги кураш саҳнаси кўплаб танқидчилар томонидан кино тарихидаги энг яхшиларидан бири деб ҳисобланади. Синатра ушбу роли учун Академия мукофотига сазовор бўлди – энг яхши иккинчи пландаги актёр сифатида олтин ҳайкалча „Оскар“. Ушбу кичик, аммо ажойиб ижро этилган ролдан сўнг Синатра ўзининг кино фаолиятини муваффақиятли тиклади ва яна бош ролларда ўйнашни бошлади.

Франк Синатра Пал Жойда, 1957-йил

Синатра катта сиёсатда

[edit | edit source]
Фрамк Синатра Cан Cан мусиқий комедиясида бош ролни ижро этган, 1960-йил
„Тўртлик“ филмида Фрамк Синатра Техасда, 1964-йил

Совет раҳбари Хрушчевнинг Қўшма Штатларга ташрифи чоғида Синатра муҳим психологик тажриба ва халқаро сиёсатда қаттиқ, аммо фойдали синовдан ўтди, у билан олтмишта совет партия раҳбарлари, дипломатлар, ёзувчилар ва совет махфий хизматларидан иборат делегация келди. Хрушчев Диснейлендга ташриф буюра олмаганидан ғазабланди, гарчи унга мулойимлик билан унинг делегацияси ва ҳамроҳларининг Диснейлендга ташрифи бутун мажмуани бир кунга ёпиш хавфсизлигини талаб қилишини ва бу минглаб америкаликларнинг бизнеси ва таътилини бузишини тушунтирди. Олдиндан чипта сотиб олган болали оилалар ва уларнинг ҳуқуқлари қонун билан ҳимоя қилинади. Бундан ташқари, студия олдидаги Хрушчевнинг автоуловига қизил помидор ташланган. Сиёсатчилар ва хавфсизлик хизматлари янги муаммолардан қочишга ҳаракат қилишди. Диснейленд ўрнига Хрушчевни Голливуд бўйлаб кенгайтирилган гастрол сафарига таклиф қилишди, у ерда кечки овқат тайёрланаётган ва бош ролларда Фрамк Синатра ва Ширли Маклейн билан Канкан филми устида иш олиб борилаётган киностудияга ташриф буюришди. Хрушчев ўзининг шов-шувли баёнотлари билан бутун дунёга танилган эди: „Биз сизни дафн қиламиз!“ ва Кузкиннинг онасини кўрсатамиз ва энди у ташрифидан тарғибот мақсадида фойдаланди.

Хрушчев студияда йиғилган кино юлдузлари, жумладан, Мерилин Монро, Гари Купер, Элизабет Тейлор, Чарлтон Хестон, Тони Кертис, Жанет Ли, Кирк Дуглас ва бошқа 400 нафар ижодкор, бизнесмен ва сиёсатчилар билан суҳбатлашди. СССР раҳбари инқилобдан олдин чўпон бўлган, ҳозир эса дунёдаги энг катта давлатнинг раҳбари ва америкаликлар учун капитализмни ўргатадиган ҳеч нарса йўқ, деб ғазабланган нутқини айтди. Кейин у Диснейлендга ташрифи бекор қилинганидан кескин норозилигини билдирди. Йиғилганлар Хрушчев ва киностудия раҳбари Скурас ўртасида асабий тўқнашувга гувоҳ бўлишди, у Грецияда ҳам чўпонлик қилганини ва Америкада 500 та кинотеатр тармоғининг эгаси ва Голливуднинг энг йирик киностудиясининг раҳбари бўлганини айтди. Хрушчевни ва у билан бирга СССРдан келган 60 нафар меҳмонни меҳмондўстлик билан кутиб олиш учун ғамхўрлик қилган. Синатра Хрушчевлар оиласи, Нина, Рада ва Сергейнинг ёнидаги столга ўтирди ва меҳмондўстлик билан Диснейлендга бўлажак ташрифлари ҳақида қайғуришга ваъда берди. Ва бу сафар, Диснейленд ўрнига, Фрамк Синатра Хрушчевлар оиласи билан киностудияда бир неча соат ўтказди ва Париж кабареси Мулен Ружга ишора билан Канкан филми ҳақида суҳбатлашди. Синатра Хрушчев билан шахсан гаплашар экан, кабаре одамлар ичиш ва дам олиш учун келадиган жой эканлигини айтди. Синатранинг илтимосига кўра, актриса Ширли Маклейн Хрушчевга этагини юқорига кўтариб, оёқлари очиқ ҳолда рақсга тушишни кўрсатди ва Совет раҳбарига рақсни такрорлашни таклиф қилди, Хрушчев унга кескин эътироз билдирди – „Порнография!“ Хрушчев „Канкан“ филмидан унга кўрсатилган рақсни ва шунга мос равишда Америка маданиятини „бузғунчилик“ ва „порнография“ сўзлари билан тасвирлаб берди[10][11][12].

Франк Синатра ва Элеанор Рузвелт 1960-йилда Оқ уйда кечки овқатда
Роналд Рейган ва Ненси Рейган Франк Синатра билан Оқ уйда, 3-июн, 1981-йил

Жон Кеннеди президентлигининг охирида Ветнам ва Кубадаги можаролар туфайли сиёсий муҳит кескин қизиб кетганида Синатра сиёсатчилардан узоқлаша бошлади. Кеннедининг ўлдирилиши ва бир неча йил ўтгач, унинг укасининг ўлдирилиши махфий хизматларнинг фаоллигини оширди ва Синатра эҳтиёткорлик билан унинг сиёсатдаги иштирокини камайтирди. Аммо Синатранинг сиёсатдаги иштирокини бутунлай тўхтатиш унинг жаҳон миқёсидаги шон-шуҳрати ва юқори даражадаги сиёсатчиларнинг ижодкорнинг шон-шарафидан ўз мақсадларида фойдаланишга қизиқиши туфайли мумкин эмас эди. 1930-йиллардан бери ФҚБ назорати остида бўлган Синатрани ижодий фаолиятининг бошиданоқ кузатишга Толсоннинг (ФҚБ раҳбарининг биринчи ўринбосари Эдгар Гувер) шахсий кўрсатмасига биноан рухсат берилган. Гувер ва Синатра мутлақо қарама-қарши шахслар эди; Гувер ҳеч қачон турмушга чиқмаган, аёл бекалари бўлмаган, Вашингтондан бошқа жойда яшамаган ва Синатрадан фарқли равишда камдан-кам ҳолларда катта томошабинлар олдида чиқиш қилган. Синатра, унинг қариндошлари ва танишлари ўнлаб йиллар давомида Синатрани обрўсизлантириш ва туҳмат қилиш бўйича топшириқларни бажарган кўплаб ФБИ агентлари томонидан доимий равишда кузатилган. Синатра ФҚБ томонидан уни „италия мафияси“га қарши ҳамкорлик қилишга мажбурлаш учун провокациялар нишонига айланган. Синатра ўлимидан сўнг кириш учун очиқ бўлган ФБИ файлида Куба, Лас-Вегас ва Синатра яшаган, ишлаган, дам олган ва консерт берган бошқа жойларда агентлар томонидан қилинган қоралашлар ва фотосуратлар мавжуд[13].

Ўзингизнинг рекорд ёрлиғингизни бошлаши

[edit | edit source]
Фрамк Синатра жилмайиб, 1960-йил
Фрамк Синатра овоз ёзиш студиясида ўзининг янги „А Ман анд Ҳис Мусиc“ албомидаги қўшиқларни ижро этмоқда, 1966-йил

1962-йилда Синатра ёрлиқнинг ишидан норози бўлиб, Cапитол Реcордсни тарк этади. 1960-йилда у ўзининг Реприсе Реcордс ёрлиғини яратди ва у ерда 1988-йилгача ёзди. 1961-йилда Реприсе-да биринчи албом чиқди – Ринг-А-Динг-Динг! Ушбу ёрлиқда у албомларини чиқарди: Сwинг Алонг Wитҳ Ме, И Ремембер Томмй (Томмй Дорсига бағишланган) (1962), Синатра Анд Стрингс (1962), Тҳе Cонcерт Синатра (1963), биргаликда Cоунт Басиэ Синатра-Басиэ: Ан Ҳисториc Биринчи мусиқий (1962) ва Ит Мигҳт Ас Wелл Бе Сwинг (1964) (Флй Ме то тҳе Моон билан), Бинг Cросбй ва Фред Wарринг Америcа, И Ҳеар Ёу Сингинг ва <а ҳреф="https://ru.wikipedia.org/wiki/12_Songs_of_Christmas" рел="мw:ЭхтЛинк" титле="12 Сонгс оф Чристмас" cласс="cх-линк" дата-линкид="515">12 Сонгс оф Чристмас</а>, Септембер оф Мй Еарс (1965), "Странгерс ин Тҳе Нигҳт" (худди шу номдаги хит билан), "Тҳатъс Лифе" (худди шу номдаги қўшиқ билан) (1966), Френсис Алберт Синатра ва Антонио Карлос Жобим (Антонио Карлос Жобин билан бирга боссанова услубида), "Тҳе Wорлд Wе Кнеw" (унинг қизи Ненси билан биргаликда ёзган), йилнинг машҳур хитига айланган Сометҳин „Ступид“ қўшиғи (1967), Мй Wай (худди шу номдаги хит билан) (1969), Трилогия: Паст Пресент Келажак (Неw Ёрк, Неw Ёрк қўшиғи билан бирга) (1980) ва бошқалар.

1969-йил март ойида Фрамк Синатра Синатранинг мухлиси бўлган машҳур америкалик шоир Род Маккейннинг ўзи учун махсус ёзилган қўшиқлари билан „А Ман Алоне“ албомини ёзди.

Кейинги фаолияти ва карерасининг тугаши

[edit | edit source]

Франк Синатра 1971-йилдан 1995-йилгача ижодий фаолиятининг сўнгги даврида минглаб консерт ва студия томошаларида қатнашди. Бу йиллар давомида унинг менежерлари ва продюсерлари жамоасида ўзгаришлар бўлди. Оркестрнинг бастакори ва аранжировкачиси Квинси Жонс билан ҳамкорлик муваффақиятли бўлди. Синатра 1985-йилда энг яхши аранжировкачи ва оркестр раҳбари Нелсон Риддл вафотидан кейин баъзан кичик ҳамроҳлик ансамбли билан чиқишни, шунингдек, катта оркестр мусиқачилари таркибини бироз ўзгартиришни афзал кўрди. 1970-80-йилларда, Фрамк Синатранинг илтимосига кўра, унинг барча карерасини бошқариш, консертлари ва студия ёзувларини ишлаб чиқариш унинг ўғли кичик Фрамк Синатра ва қизи Тина Синатра томонидан ўз зиммасига олди ва улар биргаликда фаолияти ва ҳаётининг охиригача оталарига ғамхўрлик қилиш. Отасининг ўлимидан сўнг эса унинг ўғли, кичик Фрамк Синатра ва қизи Тина Синатра унинг ижодий меросининг катта қисмини ўз қўлига олдилар ва отасининг энг яхши қўшиқлари, фотосуратлари ва филмларининг юқори сифатли қайта нашр этилишига ишонч ҳосил қилдилар[6].

Франк Синатранинг кейинги фаолияти унинг овози ва касаллигидаги ўзгаришлар, шунингдек, қўшиқчи, аранжировкачилар ва раҳбариятга ҳамроҳ бўлган мусиқачилар таркибидаги ўзгаришлар билан боғлиқ кўтарилишлар ва пасайишлар билан ажралиб турарди. Фрамк Синатранинг ҳатто саҳнада ҳам томошабинлар олдида қўшиқ куйлаётганда чекиш одати томошабинларда завқланишдан тортиб, норозиликгача турлича реаксияларга сабаб бўлди. Ўнлаб йиллар давомида Фрамк Синатранинг одатдаги сигарет миқдори кунига 2-3 қути бўлган. Сўнгги йилларда унинг овози борган сари бўғилиб, нафас олиши тобора чуқурлашиб бораверди. Натижада, соғлиғининг ҳолати Синатрага 90 ёшида консерт чиқишларини давом эттирган дўсти ва ҳамкасби Тони Беннетдан фарқли ўлароқ, 80 йиллик юбилейдан кейин фаолиятини давом эттиришга имкон бермади.

1971-йил июн ойида 55 ёшли Синатра Лос-Анжелесдаги Ҳоллйwоод Боwлъда Кино ва телевидениэ жамғармаси учун хайрия консертида чиқиш қилди. 20 000 томошабин олдида ўз консертини якунлаган Синатра шоу-бизнесдаги фаолиятини якунлаганини эълон қилган, минглаб томошабинлар буни гўёки яхши ҳазил бўлгандек олқишлар ва кулишлар билан қарши олишди. Бироқ, 1973-йилнинг ёзида Фрамк Дон Коста ва Гордон Женкинс томонидан аранжировка қилинган Олʻ Блуэ Эес Ис Баcк номли янги албомини ёзди. Албом Биллбоард чартларида 13-ўринни эгаллади, Cашбох чартларида 7-ўринни эгаллади ва РИАА томонидан 500 000 дан ортиқ нусхада сотилган олтин сертификатга сазовор бўлди. 1974-йилдан Синатра консерт фаолиятини давом эттирди.

1979-йилда Синатра ўзининг энг яхши асарларидан бирини ёзди – Ню-Ёрк, Ню-Ёрк, тарихда эллик йилдан сўнг машҳурлик ва муҳаббатни қайта тиклашга муваффақ бўлган ягона қўшиқчига айланди. 1978-йилда Франк Синатра – Ню-Ёрк, Ню-Ёрк қўшиғининг ўз версиясини яратди. Синатра ушбу қўшиқнинг биринчи консертини 1978-йил сентябр ойида Ню-Ёркдаги Радио Cитй Мусиc Ҳаллда берди, бир неча ой ўтгач, Фрамк Синатра ўзининг оркестридан ва янги мусиқий аранжировкасидан фойдаланган ҳолда қўшиқнинг ўз версиясини студияда ёзиб олди, шунингдек, қайта ишланган. Синатра ўз орзусини рўёбга чиқариш ва дунёдаги энг катта шаҳарда энг зўр бўлиш учун қатъият билан янги ҳаёт бошлаган кичик шаҳарчалик одамнинг жасорати ҳақидаги қўшиқни янги маъно билан янгилади. Рассом нафақат матннинг бир нечта сатрини алмаштирди – Менинг эски шаҳар блюзимни Мй олд тоwн блуэс - Тҳесе литтле тоwн блуэс и То финд И’м кинг оф тҳе ҳилл, Ҳеад оф тҳе лист – Анд финд И’м а нумбер оне, топ оф тҳе лист). балки қўшиқнинг эмоционал мазмунини ҳам кучайтирди, бу сўзлардан ташқари, Синатра овозининг махсус интонацияси билан ифодаланади. Лирист Фред Эбб бу ўзгаришлар муаллифи эмаслигини тан олди, лекин Синатра туфайли хонанда қўшиқни шу қадар машҳур қилган.

Франк Синатра „Ню-Ёрк, Ню-Ёрк“ қўшиғининг бир нечта версиясини ёзди. Энг сўнгги версия 1993-йилда Синатранинг янги ёзиш технологиялари ва рақамли ахборотни таҳрирлаш ёрдамида яратилган „Дуэц“ номли сўнгги консептуал албоми учун Тони Беннет билан дуэт сифатида ёзилган.

1982-йилда Франк Синатра Лас-Вегасдаги машҳур Голден Нуггет меҳмонхонаси ва казиносида уч йиллик концерт намойишлари учун ўн олти миллион долларлик шартнома имзолади. Қўшиқчининг овозидаги ўзгаришлар ҳақида танқидчиларнинг норозилигига қарамай, барча концертлар сотувга чиқди ва жамоатчилик билан катта муваффақият билан ўтди. 1982-йилда у бирдамликни қўллаб-қувватлаш учун" Полша Полша бўлиши учун" дастурида иштирок этди[14]. 1983-йилда Франк Синатра маданият ва санъатга қўшган улкан ҳиссаси учун Вашингтондаги Кеннеди маркази билан тақдирланди.

1984-йилнинг баҳорида Франк Синатра Қwест студиясида продюсер Қуинcй Жонес томонидан ташкил этилган Л. А. Ис Мй Ладй яккахон албомини ёзди, у қўшиқларнинг кўпини аранжировка қилган. Ушбу албомдаги иш суратга олинган ва кассета ва лазер дискларида Франк Синатра: Албом портрети сифатида чиқарилган. Ушбу лойиҳа устидаги машғулотларнинг бирида Синатра Майкл Жексон билан учрашди.

Франк Синатра Оқ уйда Президент Роналд Рейгандан мукофот олишда
Франк Синатра (ўнгда) ва ирландиялик қўшиқчи Брендан Грейс Дублинда, 1990-йилларнинг бошлари
Франк Синатранинг дафн қилинган жойи Калифорниядаги Cатҳедрал Десерт Мемориал Парк[эн] қабристонида

1998-йил 14-майда Франк Синатра 82 ёшида Лос-Анжелесдаги Сидарс-Синай тиббиёт марказида миокард инфарктидан вафот этди. Дафн маросимини кардинал Рожер Маҳони олиб борди. Синатра вафот этгани эълон қилинган куннинг эртасига Лас-Вегасдаги барча казинолар буюк санъаткорнинг хотирасини бир дақиқалик сукут билан ёдга олиш мақсадида унга ҳурмат кўрсатиб, барча фаолиятини тўхтатди. Ўша куни кечқурун Ню-Ёрк мерияси мотам эълон қилди ва Эмпире Стате Буилдинг кўп қаватли биносидаги ёруғликнинг ёрқинлигини пасайтирди, анъанавий ёритиш лампаларини маънавий поклик ва юксаклик рамзи бўлган кўк рангга алмаштирди. Баркамоллик, идеалга интилиш, чунки „кўк орзу“ деб аталадиган энг азиз қимматбаҳо орзу Франк Синатра тўлиқ эришди. Беверли-Хиллздаги Гоод Шепҳерд католик черковида дафн маросими бўлиб ўтди. Дунёга машҳур рассом билан хайрлашув 400 дан ортиқ киши, жумладан, кўплаб Голливуд юлдузлари иштирокида бўлиб ўтди. Грегори Пек, Тони Беннет ва Синатранинг ўғли, кичик Фрамк Синатра хайрлашув нутқи билан чиқишди, Синатранинг энг яхши қўшиқлари „Менинг йўлим“, „Бири менинг болам“ ва бошқа балладаларнинг мусиқий жўрлиги махсус таклиф этилган 85-сонли томонидан пианинода ижро этилди. бир неча ўн йиллар давомида қўшиқчининг пианиночи ва ижодий ҳамкори бўлган ёшли Билл Миллер.

Синатра ХХ-ХХИ асрлар жаҳон маданиятида

[edit | edit source]
Франк Синатранинг Голливуд шон-шуҳрат хиёбонидаги телеюлдузи Лос-Анжелес, 6538 Ҳоллйwоод Блвд манзилида жойлашган.

Голливуд шон-шуҳрат хиёбонидаги учта юлдуз – мусиқа, кино ва телевидениэ соҳасидаги ютуқлари учун – ижодкор ижодига ҳурмат ва муҳаббатнинг ташқи кўринишларидан бири. Кино ва мусиқа санъаткорларига, турли авлод тингловчилари ва томошабинларига чуқур таъсир этди, унинг ўлимидан кейин ҳам кўп йиллар давомида қўшиқлари ва филмлари орқали давом этади. Франк Синатра феномени кўп маданиятли асосга эга. Шунинг учун Фрамк Синатранинг аввал Америкага, кейин эса жаҳон маданияти ва санъатига таъсири унинг ҳаёти давомида шоу-бизнесга кўп йиллардан кейин кириб келган бир хил машҳур Элвис Пресли, Битлз ва Майкл Жексон билан таққосланади. Синатра ва аллақачон тасдиқланган ва такомиллаштирилган технологияларга кўра, бутун дунё бўйлаб рўйхатга олиш, реклама тарғиботи ва саёҳат маршрутлари янада катта молиявий муваффақиятларга эришди. Аммо Синатра маданият ва санъат, кино ва телевидениэ, мода ва матбуот, сиёсат ва ҳаётнинг кўплаб жабҳаларига таъсир кўрсатадиган бундай катталикдаги жаҳон юлдузларининг биринчиси эди. Синатра номи ва машҳурлигидан фойдаланган ҳолда, бошқа журналистлар ҳатто рассом билан учрашмасдан ҳам ўзлари учун ном ва пул ишлаб чиқаришди. Франк Синатра истеъдодининг ҳақиқий билувчилари ва мухлислари ҳар йили рассомнинг туғилган кунида Голливуд шон-шуҳрат хиёбонидаги унга бағишланган учта юлдузга гуллар олиб келишади.

Шахсий ҳаёти

[edit | edit source]
Пҳото фамилй портраит оф а ҳусбанд, wифе, тwо ёунг чилдрен, анд ан инфант.
Фрамк Синатра, унинг рафиқаси Ненси Барбато ва уларнинг болалари Ненси, Тина ва кичик Фрамк 1949-йилда

Синатра ўз карераси ва шахсий ҳаётидаги барча кўтарилиш ва пасайишларга қарамай, ўзини бахтли инсондек ҳис қилишини, барча оиласи ва дўстларининг фаровонлиги ҳақида қайғуришини бир неча бор тан олган. Унинг қизи Ненси Синатра ўз китобида Франк Синатра билан яшаш ва ишлашга мажбур бўлган кўпчиликка ўзига хос ишонч ва қувонч ҳиссини тасвирлайди. У оиласи ва санъатдаги шерикларига самимий муносабат билан ғамхўрлик қилди. Бироқ ижодкорнинг шон-шуҳратига кўпинча унинг шахсий ҳаёти ва профессионал алоқаларига тажовуз қилиш уринишлари сабаб бўлди[15].

Фрамк Синатра қизи Ненси билан уйда, 1957-йил

Толсоннинг (ФҚБ бошлиғининг биринчи ўринбосари Эдгар Гувер) шахсий кўрсатмасига биноан рухсат берилган Синатранинг ФҚБ кузатуви туфайли шахсий ҳаёт доимий равишда босим остида эди. Синатра 1930-йиллардан бери ФҚБ назорати остида. У, унинг қариндошлари ва унинг танишлари ФҚБнинг кўплаб агентлари томонидан доимий равишда кузатилган, масалан, яширин журналист агенти Ли Мортимер, рассомни „италян мафияси“ деб атаган ва Синатра бу ҳақорат учун агентнинг юзига урган. Омма учун очиқ бўлган Франк Синатра ҳақидаги ФҚБ маълумотлари икки минг саҳифадан ортиқ матн ва юзлаб фотосуратларга эга[16].

1951-йилда Синатра Ава Гарднерга уйланди, унинг ёрдами билан Синатра Голливуддаги кино фаолиятини муваффақиятли қайта бошлади. Ава Гарднер 1952-йилда ўзининг кино фаолиятидан чалғитишни истамай, аборт қилди. Ўзаро муносабатлар Гарднернинг мураккаб табиати, шунингдек, Говард Хюзнинг агентлари томонидан доимий равишда кузатилиши билан ҳам бузилди. Ава Гарднер 1954-йилнинг ёзида Синатра билан ажрашиш учун ариза берди ва кейинчалик Испанияга жўнаб кетди. Ажралиш жараёни фақат 1957-йилда якунланди, кейин Синатра Лорен Бакаллни таклиф қилди ва унаштирилди. Йиллар ўтиб, у Лондон касалхонасида вафот этаётган Ава Гарднернинг оғир касаллиги ва оғир аҳволини билгач, Синатра ёрдамга келди ва собиқ хотинининг барча қарзлари ва касалхона тўловларини тўлиқ тўлади.

Эва Бартокнинг сўзларига кўра, у 1956-йилда Синатра билан қисқа муносабатда бўлган ва у қизи Диананинг биологик отаси.

1957-йилда, Гарднер билан ажрашганидан сўнг, Синатра ўпка саратонидан вафот этган Синатранинг яқин дўсти Хамфри Богартнинг рафиқаси актриса Лорен Бакаллнинг қайғусига тасалли берди. Ўша йили, Хамфри Богартнинг ўлимидан сўнг, бева қолган Лорен Бакалл депрессияга тушиб қолди ва сезгир Синатра дўстининг бевасини вазиятни ўзгартиришга ва Калифорниядаги уйларидан бирига кўчиб ўтишга таклиф қилди. Лорен Бакалл таклифни қабул қилди ва Синатра дўстининг азоб чекаётган бевасини диққат ва ғамхўрлик билан ўраб олди. Синатра ва Лаурен Баcалл ўша йили унаштирилган эди, лекин дўстлик ва бир-бирларига ҳурматни сақлаб, ўзаро келишув асосида йўлларини ажратишди.

1966-йилда Синатра актриса Миа Фарроуга уйланди. У 50, у эса 21 ёшда эди. Улар 1968-йилда ажралишди.

1976-йилда Синатра тўртинчи марта – умрининг охиригача бирга яшаган собиқ модел ва раққоса Барбара Марксга турмушга чиқди. Синатра билан турмуш қуришдан олдин, Барбара эрининг динини – католикликни қабул қилди, гарчи Синатра буни сўрамаган бўлса-да, лекин бундан хурсанд эди. Дўстлар ва айниқса оила янги хотинини душманлик билан қабул қилишди. Барбара Фрамкдан Ненсининг биринчи хотини билан черков никоҳини бекор қилишни талаб қилди ва католик қоидаларига кўра, унинг болалари ноқонуний бўлиб қолди. У Франкнинг дўстлари ва оиласи билан жанжаллашди. Синатра ўлаётганида, Барбара бу ҳақда болаларига айтмади, улар унинг олдига келиб, хайрлаша олмадилар. Тўртинчи хотини учта Синатра уйини – Беверли-Хиллз, Малибу ва Палм-Спрингсдаги уйларни, шунингдек, бир неча миллион долларни, кейинги нашрлар учун унинг ижодий имиджига бўлган ҳуқуқларни ва қўшиқчининг кейинги Трилогй албомларидан бирига ҳуқуқларни васият қилди.

Хотираси

[edit | edit source]
  • 2008-йил 13-майда Ню-Ёрк, Лас-Вегас ва Ню-Жерси шаҳарларида Синатранинг портрети акс этган янги почта маркаси сотувга чиқди. Бренднинг сони буюк хонанда вафотининг 10 йиллигига бағишланган. Манхеттендаги битирув маросимида Фрамк Синатранинг фарзандлари, унинг дўстлари, қариндошлари ва ижодининг мухлислари иштирок этишди[17].
  • 2021-йил 12-декабр куни Франк Синатранинг туғилган кунида рассомнинг ватани, Ню-Жерси штатининг Хобокен шаҳрида, Гудзон дарёси бўйида Франк Синатра номидаги шаҳар боғида Франк Синатра ҳайкали ўрнатилган. ҳайкалтарош Керолин Палмер рассомнинг истеъдоди мухлислари ҳисобидан ўрнатилди ва бронзадан қуйилди[18][19][20].

Дискография

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ (унспеcифиэд титле)
  2. ↑ (унспеcифиэд титле)
  3. ↑ Паст Wиннерс Сеарч | ГРАММЙ.cом
  4. ↑ инглизча: Тҳис Wеэк ин Биллбоард Ҳисторй: Франк Синатра'с 'Мйстериоус' Реcорд Лабел; Ливе Аид'с Боотлеггинг Сcоурге|урл=http://www.billboard.com/biz/articles/news/1159006/this-week-in-billboard-history-frank-sinatras-mysterious-record-label-live%7Csite=Биллбоард
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Фучс, Пригозй 2007.
  6. ↑ 6,0 6,1 Тина Синатра. Мй Фатҳер'с Даугҳтер: А Мемоир. Симон анд Счустер, 2000 — 157–-бет. ИСБН 978-0-7432-0433-0. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Турнер 2004.
  8. ↑ Лос Анджелес Таймс: Билл Миллер, 91; Пианист Wоркед фор Деcадес Wитҳ Франк Синатра
  9. ↑ Френк Синатра и Дин Мартин разучивают ноти новой песни под аккомпанемент пианиста Билла Миллера
  10. ↑ „Линнелл, Грег. "'Апплаудинг тҳе Гоод анд Cондемнинг тҳе Бад': Тҳе Чристиан Ҳералд анд Вариэтиэс оф Протестант Респонсе то Ҳоллйwоод ин тҳе 1950с" Жоурнал оф Религион анд Популар Cултуре Вол. 12: Спринг 2006“. 2012-йил 18-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 18-август.
  11. ↑ Сергеи Кҳрушчев. Кҳрушчев он Кҳрушчев – Ан Инсиде Аccоунт оф тҳе Ман анд Ҳис Эра, бй Ҳис Сон, Сергеи Кҳрушчев, Верлаг Литтле, Броwн анд Cомпанй, ИСБН 0-316-49194-2
  12. ↑ Никита Кҳрушчев Гоэс то Ҳоллйwоод.
  13. ↑ Синатра арестован за избиэниэ журналиста – Синатра аррестед фор ассаултинг cолумнист ат cирос.
  14. ↑ Эвер Ҳомеwард: Синатра Сингс ин Полиш (Ҳис Wай)(ингл.)
  15. ↑ Нэнси Синатра. Франк Синатра, Мй Фатҳер. Боок бй Нанcй Синатра. Симон анд Счустер, 1985. ИСБН 10: 067162508Х исбн=13: 9780671625085. 
  16. ↑ Синатра арестован за избиэниэ журналиста – Синатра аррестед фор ассаултинг cолумнист ат Cирос.
  17. ↑ Марку с портретом Френка Синатри випустили в США // Взгляд
  18. ↑ Памятник Френку Синатре в городе Хобокен штата Ню Джерси. Cитй оф Ҳобокен то унвеил неw Синатра статуэ он Франк Синатраъс биртҳдай
  19. ↑ Синатра Статуэ Дебутинг ин Ҳобокен он Ҳис Биртҳдай 12/12/2021
  20. ↑ Неw Франк Синатра Статуэ Он Ҳобокен Wатерфронт
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Frank_Sinatra&oldid=5190574"