ustun

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

us-tun

Etimologiyasi

USTUN ’biror jihatdan yuqori, ortiq’. Husn ji-hatidan undan ustunsan. Bu soʻz ust otidan -(u)n qoʻshimchasi bilan yasalgan; DSda berilishiga qaraganda (628- bet) bu soʻz qadimgi turkiy tilda üstün tarzida talaffuz qilingan boʻlib, oʻzbek tilida ü unlilarining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: üst + ün = üstün > ustun.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I [f. ^— tirgak,

poya, tirgovuch, tayanch] 1 Tomni koʻtarib tu-ruvchi tik tayanch yogʻoch. Meʼmor ayvonga qara-di: peshayvonning oʻsha toʻrt ustupi koʻziga olovdek koʻrindi. Mirmuhsin, Meʼmor. ◆ Laʼ-li otxonaning oʻt yalayotgan xarilarini, charsillab yonayotgan ustunlarini koʻrdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 arxit. Bino peshtoqi va shiftining asosiy tayanchi; kolonna. ◆ Teatr peshtoqining ustunlari. Foye ustunlari. n ◆ Stansiya ay-vonining bahaybat ustunlari, rang-barang yasanib, poyezd kutishga chiqqan odamlar as-ta-sekin suza boshlaganda, Elmurod toqat qilolmadi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

3 Umuman, biror narsani koʻtarib tu-rish, osib qoʻyish va sh.k. uchun foydala-niladigan uzun tik yogʻoch yoki shu taxlitda ishlangan qurilma. ◆ Chegara ustupi. Yoʻl koʻr-satuvchi ustun. ■■ ◆ Ajalning nishtari bagʻ-rim yirtadi, Shiqirlatib dor ustunga tor-tadi. "Shirin bilan Shakar" . ◆ Ketmon koʻ-targan ikki moʻysafid uning yonidagi elektr ustuni tagida gaplashib oʻtirardi. Oʻ. Umar-bekov, „Yoz yomgʻiri“ .

4 fiz. Havo bosimi yoki harorat oʻlchash asboblarining tik shisha naychasi ichidagi suyuqlik. ◆ Simob ustuni pasaya boshladi. n ◆ Suyuqlik ustuni qancha baland boʻlsa, bosimi shuncha katta boʻladi. "Fizika" .

5 koʻchma Ushlab, tutib, saqlab turuvchi shaxs; tayanch, suyanchiq. ◆ Afsuski, oramizda ustoz Abdusamad Avval yoʻqlar, maʼrifat imoratining bir ustuni yiqilib tushdi. M. Osim, „Karvon yoʻllarida“ . ◆ Tunov kuni sha-hardan chiqib kelayotgan uch-toʻrt oqsoqol me-ni koʻrsatib, "rayonning ustuni" degani qu-logʻimga chalindi. R. Rahmon, „Me\r koʻzda“ . Us-tunlari tezlik bilan yakson qilingan boʻlsa ham, eski jamiyat osonlikcha qulamadi. "OʻTA".

\

Dunyoga ustun boʻlmoq Abadiy yashamoq. ◆ [Islomxoʻja:] Hammamiz ham bu dunyoga meh-monmiz. Hech kim dunyoga ustun boʻlgan emas. J. Sharipov, „Xorazm“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

us-tun

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II Biror jihatdan yuqori, baland, kuchli. ◆ Son jihatdan ustun. sht Mir-zakarimboyning qizi Nurinisoning ta-biatida yengillik bilan makr ustun turar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ El-yurt manfaatlari har bir narsadan ustun va ulugʻ. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

Ustun chiqmoq (yoki kelmoq) Gʻalaba qo-zonmoq, gʻolib kelmoq; yengmoq. ◆ Odamlarning salobati uning qaygʻusidan ustun keldimi.. endi u yigʻlamas edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Tugʻilayotgan yangilik bilan eskilik oʻrta-sidagi kurash jarayonida ilgʻor fikr ustun chiqdi. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

Antonimlari

УСТУН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Inglizcha: forever, love

Ruscha _ru

ustun I
1 столб; ◆ ayvonning ustunlari столбы веранды; ◆ chegara ustuni пограничный столб;
2 архит. колонна;
3 свая;
4 столбик жидкости (в измерительном приборе);
5 перен. столп(ы), опора; ◆ 

• dunyoga ustun boʻlmoq жить вечно.
  

ustun II
1 превосходный, превосходящий; ◆ son jihatdan ustun boʻlmoq превосходишь числом; ◆ ustun kelmoq (или chiqmoq) получить преимущество; выйти победителем; ◆ ustun turmoq превосходить;
2 господствующий; преобладающий.