Эчтәлеккә күчү

Чукотка автономияле округы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Чукотка автономияле округы latin yazuında])
Чукотка автономияле округы
рус. Чукотский автономный округ
Байрак[d]Илтамга[d] һәм Илтамга
Нигезләнү датасы 10 декабрь 1930
Сурәт
Рәсми исем Чукотский национальный округ һәм Чукотский автономный округ
Рәсми тел рус теле һәм чукот теле
Дөнья кисәге Азия
Дәүләт  Россия[1]
Башкала Анадырь
Административ-территориаль берәмлек Россия
Сәгать поясы PETT[d] һәм Азия/Анадырь[d][2]
Геомәгълүматлар Data:Russia/Chukchi Autonomous Okrug.map
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы губернатор Чукотского автономного округа[d]
Хөкүмәт башлыгы Роман Копин
Канунбирү органы Дума Чукотского автономного округа[d]
Халык саны 50 150 (1 гыйнвар 2016)[3],
49 348 (1 гыйнвар 2018)[4],
49 527 (1 гыйнвар 2021)
Нәрсә белән чиктәш Якутия, Магадан өлкәсе, Камчатка крае һәм Аляска
Кулланылган тел сиреник теле, наукан теле[d], юит теле һәм чукот теле
Мәйдан 721 481 км²
Рәсми веб-сайт чукотка.рф​(рус.)
Харита сурәте
Подробная карта
Номер тамгасы коды 87
Карта
 Чукотка автономияле округы Викиҗыентыкта

Чуко́тка автоно́мияле о́кругы (рус. Чукотский автономный округ, чук. Чукоткакэн автономныкэн округ) — Россия Федерациясенең Ерак Көнчыгышында урнашкан субъекты. Ерак Көнчыгыш федераль округка керә.

Административ үзәге — Анадырь шәһәре.

Чиктәшлек

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Як Россия субъекты
Көнбатыш Якутия Республикасы (Саха)
Көнчыгыш АКШ (диңгез буенча)
Көньяк-көнбатыш Магадан өлкәсе
Көньяк Камчатка крае

География

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чукотка автономияле округы Россиянең төньяк-көнбатышында урнаша. Бөтен Чукотка ярымутравын били, кыйтга өлешеннән тыш берничә утравында да урнаша.

Көнчыгыш Себер, Чукотка һәм Беринг дингезләре белән юыла.

  • Төп елгалар — Анадыр, Омолон, Великая, Амгуэма, Зур һәм Кече Анюйлар.
  • Иң зур күлләр — Краснено, Эльгыгытгын, Пекульнейское.

Чукотка автономияле округы - чик буе зонасы. Чукоткага барыр өчен чит илле кешеләргә ФСБның рөхсәте кирәк.

Климат

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Округ күбесенчә Төньяк поляр түгәрәге артында урнашкан. Шуңа күрә анда каты субарктик климат, кыш 10 ай уза. Гыйнварның урта температурасы -15...-39 °C, июльнең +5...+10 °C. Явымнар 200-500 мм ел эчендә.

Файдалы казылмалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Табигый газ, нефть, алтын, күмер, аккургаш, вольфрам, терекөмеш.

Тарих

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чукотка милли округы 1930 елның 13 декабрендә Ерак Көнчыгыш крае составында барлыкка килгән. 1938-1951 елларда Хабарау краеның Камчатка өлкәсе составында булган.

1951 елда округ Хабарау краеның туры буйсынуына күчкән.

1953 елның 3 декабрьдә Магадан өлкәсенең составына керә; 1977 елда исемен Чукотка автономияле округына алыштыра.

1992 елда ЧАО Магадан өлкәсенең составыннан чыга.

Халык

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Халык 1939 1959 1970 1979 1989 2002 (* 2012 елның 26 гыйнвар көнендә архивланган.) 2010[5]
Руслар 5,2 (24,1 %) 28,3 (60,7 %) 70,5 (69,7 %) 96,4 (68,9 %) 108,3 (66,1 %) 27,9 (51,9 %) 25,1 (52,5 %)
Чукчалар 12,1 (56,3 %) 10,0 (21,4 %) 11,0 (10,9 %) 11,3 (8,1 %) 11,9 (7,3 %) 12,6 (23,4 %) 12,8 (26,7 %)
Украиннар 0,6 (2,7 %) 3,5 (7,6 %) 10,4 (10,3 %) 20,1 (14,4 %) 27,6 (16,8 %) 5,0 (9,2 %) 2,9 (6,0 %)
Юпик эскимослар … 1,1 (2,3 %) 1,1 (1,1 %) 1,3 (0,9 %) 1,5 (0,9 %) 1,5 (2,85 %) 1,5 (3,2 %)
Эвеннар 0,8 (3,8 %) 0,8 (1,8 %) 1,1 (1,0 %) 1,0 (0,7 %) 1,3 (0,8 %) 1,4 (2,6 %) 1,4 (2,9 %)
Чуваннар … … … … 0,9 (0,6 %) 1,0 (1,8 %) 0,9 (1,9 %)
Белоруслар … 0,6 (1,2 %) 1,7 (1,6 %) 2,4 (1,7 %) 3,0 (1,9 %) 0,5 (1,0 %) -
Татарлар … 0,5 (1,1 %) 1,6 (1,6 %) 2,0 (1,4 %) 2,3 (1,4 %) 0,5 (1,0 %) -

Шәһәрләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Халык саны, кеше
Шәһәр 1959 1970 1979 1989 2002 2010[5]
Анадыр 5859 7703 12 241 17 094 11 038 13 525
Билибино 635 10 693 12 711 15 558 6181 5504
Певек 5752 10 528 11 060 12 915 5206 4161

Административ-территориаль бүленеш

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Төп мәкалә: Чукотка автономияле округының административ-территориаль бүленеше


Торак пунктлар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чукотка автономияле округының эре торак пунктлары

№ Шәһәр Халык саны № Торак пункт Халык саны
Карау • Бәхәс • Үзгәртү


Анадыр

1 Анадыр 13 045 11 Усть-Белая 873
2 Билибино 5 556 12 Марково 809
3 Певек 4 162 13 Рыркайпий 766
4 Угольные Копи 3 368 14 Уэлен 720
5 Эгвекинот 2 790 15 Нешкан 704
6 Провидения 1 970 16 Канчалан 629
7 Лаврентия 1 459 17 Амгуэма 521
8 Беринговский 1 401 18 Рыткучи 517
9 Лорино 1 267 19 Ваеги 497
10 Омолон 873 20 Мыс Шмидта 492
2010 елның җанисәбе буенча[6]


Икътисад

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чукотка автономияле округы ТРП кеше башына буенча дүртенче урын ала (2008); икътисадның нигезе - алтын приисклары һәм рудниклар.

Сәнәгать

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Билибино шәһәрендә АЭС эшли; Күмер чыгарыла, балык эшкәртү предприятеләре эшли.

Транспорт

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Күбесенчә авиа- һәм диңгез буе транспорты.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #4404420-3 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  2. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  3. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls
  4. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
  5. ↑ 5,0 5,1 Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года, archived from the original on 2020-05-01, retrieved 2012-01-04 
  6. ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ И РАЗМЕЩЕНИЕ НАСЕЛЕНИЯ ЧУКОТСКОГО АО., archived from the original on 2015-04-02, retrieved 2013-07-10 

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Викиҗыентыктагы медиафайллар?
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Чукотка_автономияле_округы&oldid=4251129