Spinal sinir
| Omurilik siniri | |
|---|---|
| |
| Omurilik sinirinin arka ve ön köklerden oluşumu | |
| Latince | nervus spinalis |
Spinal sinir diğer adıyla omurilik siniri, omurilik ile vücut arasında motor, duyu ve otonomik sinyalleri taşıyan karışık bir sinirdir. İnsan vücudu’nda omurga'nın iki yanında birer tane 31 çift omurilik siniri vardır. Bunlar omurganın ilgili servikal, torasik, bel, sakral ve koksigeal bölgelerine göre gruplandırılmıştır.[1] Sekiz çift servikal sinir, on iki çift torasik sinir, beş çift bel siniri, beş çift sakral sinir ve bir çift koksigeal sinir vardır. Omurilik sinirleri çevresel sinir sisteminin parçasıdır.
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Her omurilik siniri, sırt (dorsal) ve karın (ventral) köklerden gelen sinir kök lifleri’nin birleşiminden oluşan karışık bir sinirdir. Sırt kökü afferent duyusal köktür ve duyusal bilgiyi beyne taşır. Ventral kök, efferent motor köküdür ve beyinden motor bilgilerini taşır. Omurilik siniri bitişik omurlar arasındaki açıklıktan (intervertebral foramen) geçerek omurgadan çıkar. Bu, oksipital kemik ile atlas (ilk omur) arasında ortaya çıkan ilk omurilik sinir çifti (C1) hariç tüm omurilik sinirleri için geçerlidir. Dolayısıyla servikal sinirler, C7 omurunun altında ve T1 omurunun üzerindeki C8 omurilik siniri hariç aşağıdaki omur tarafından numaralandırılır. Torasik, lomber ve sakral sinirler daha sonra yukarıdaki omur tarafından numaralandırılır. Lomberleştirilmiş S1 omurları (L6 olarak da bilinir) veya sakralize L5 omurları durumunda, sinirler genellikle hala L5'e ve bir sonraki sinire kadar sayılır S1'dir.
Omurganın dışında sinir dallara ayrılır. Dorsal ramus, deriye ve deriden visseral motor, somatik motor ve somatik duyusal bilgileri sırtın derisine ve kaslarına (epaksiyel kaslar) taşıyan ve gövdenin arka kısımlarına hizmet eden sinirleri kapsar. Ventral ramus, gövdenin geri kalan ön kısımlarına ve el ve ayaklara (hipaksiyal kaslar) hizmet eden ve ventrolateral vücut yüzeyine, vücut duvarındaki yapılara ve uzuvlara ve bu yüzeylerden, visseral motor, somatik motor ve duyusal bilgileri taşıyan sinirleri içerir. Meningeal dallar (tekrarlayan meningeal veya sinuvertebral sinirler) omurilik sinirinden ayrılır ve omurlararası foramenlere tekrar girerek bağlara, duraya, kan damarlarına, omurlararası disklere, faset eklemlere ve omurların periostuna (kemik zarı) hizmet eder. Dal iletişimleri, iç organlara ve iç organlardan iç motor ve duyusal bilgileri taşıyan iç organ işlevlerine hizmet eden otonom sinirler içerir.
Bazı ön dallar birbirine bağlanan sinirlerden oluşan bir ağ olan sinir pleksusunu oluşturmak için bitişik ön dallarla birleşir. Bir pleksustan çıkan sinirler, çeşitli omurilik sinirlerinden gelen lifleri içerir ve bunlar artık birlikte belirli bir hedef konuma taşınır. Ana pleksuslar servikal, brakiyal, lomber ve sakral pleksusları içerir.
Bölgesel sinirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Servikal sinirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Servikal sinirler omuriliğin servikal segment'indeki servikal omurlardan gelen omurilik sinirleridir. Yedi servikal omur (C1-C7) olmasına rağmen sekiz C1-C8 servikal sinir vardır. C1-C7 karşılık gelen omurların üstünden çıkarken C8, C7 omurunun altından çıkar. Omurganın diğer her yerinde omurun altından aynı adlı sinir çıkar.
Arka dağılım altoksipital siniri (C1), büyük oksipital siniri (C2) ve üçüncü oksipital siniri (C3) içerir.
Ön dağılım servikal pleksusu (C1-C4) ve brakiyal pleksusu (C5-T1) içerir.
Servikal sinirler sternohyoid, sternotiroid ve omohyoid kas'ları sinir sistemine bağlar.
Ansa servikalis denilen sinir döngüsü servikal pleksusun bir parçasıdır.
Torasik sinirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Torasik sinirler torasik omurlardan çıkan on iki omurga siniridir. Her torasik sinir T1 – T12, karşılık gelen her bir torasik omur'un altından çıkar. Dallar ayrıca omurgadan gelip doğrudan otonom sinir sisteminin paravertebral gangliyonlarına giderler. Burada baş, boyun, göğüs kafesi ve karın bölgesindeki organ ve bezlerin çalışmalarında rol oynarlar.
Ön bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaburgalar arası sinirler T1-T11 torasik sinirlerden gelir ve kaburgaların arasından geçerler. T2 ve T3'te diğer dallar kaburgalarası (interkostobrakiyal) siniri oluşturur. Alt kaburga siniri T12 sinirinden gelir ve on ikinci kaburganın altından geçer.
Arka bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Üst alt torasik sinirin arka orta dalları (ramus medialis), besledikleri semispinalis dorsi ve multifidus arasında uzanır. Daha sonra eşkenar dörtgen ve trapezius kaslarını geçip dikenli çıkıntıların yanlarından cilde ulaşırlar. Bu hassas dala medial kutanöz ramus denir.
Alt altı dalın medial dalları esasen multifidus ve longissimus dorsiye dağılır ve ara sıra orta çizgiye yakın cilde lifler verirler. Bu hassas dala posterior kutanöz ramus denir.
Bel sinirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bel sinirleri lomber omurlardan çıkan beş omurilik siniridir. Arka ve ön bölümlere ayrılırlar.
Arka bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bel sinirlerin arka bölümlerinin medial dalları omurların eklem çıkıntılarının yakınında uzanır ve multifidus kası ile sonlanır.
Yanallar erektör spinae kaslarını besler.
Üstteki üçü, erector spinae kaslarının yanal sınırında latissimus dorsi'nin aponevrozundan geçen kutanöz sinirlerini verir ve iliak tepenin arka kısmı boyunca kalça derisine iner ve dallarından bazıları büyük trokanter seviyesine kadar uzanır.
Ön bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Lomber sinirlerin (rami anterior) ön bölümlerinin boyutu yukarıdan aşağıya doğru artar. Sempatik gövdenin lomber gangliyonlarından gelen gri dal iletişimcileri tarafından, kökenlerine yakın bir yerde birleşirler. Bu dallar psoas majorun altında, omur gövdelerinin yanlarındaki lomber arterlere eşlik eden uzun ve ince dallardan oluşur. Düzenlemeleri biraz düzensizdir: bir ganglion iki lomber sinire dal verebilir veya bir lomber sinir iki gangliondan dal alabilir.
Birinci ve ikinci, bazen de üçüncü ve dördüncü bel sinirlerinin her biri sempatik gövdenin bel kısmına beyaz ramus iletişimcileri ile bağlanır.
Sinirler psoas majorun arkasından veya fasiküllerin arasından eğik şekilde dışarı doğru geçerek filamanları ona ve kuadratus lumboruma dağıtır. Bu durumda ilk üçü ve dördüncünün büyük kısmı anastomoz halkaları ile birbirine bağlanır ve lomber pleksusu oluşturur.
Dördüncünün daha küçük kısmı beşinci ile birleşerek sakral pleksusun oluşumuna yardımcı olan lumbosakral gövdeyi oluşturur. Dördüncü sinir iki pleksus arasında bölünmüş olduğundan furkal sinir adını almıştır.
Sakral sinirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sakral sinirler, omurga'nın alt ucundaki sakrum'dan çıkan beş çift omurilik siniridir. Bu sinirlerin kökleri omur kolonun içinde, kauda ekuina'nın başladığı L1 omur seviyesinde başlar ve sonra sakruma doğru iner.[2][3]
Beş tane eşleştirilmiş sakral sinir vardır; bunların yarısı sol taraftaki sakrumdan diğer yarısı ise sağ taraftan çıkar. Her sinir iki bölüme ayrılır: bir bölümü ön sakral foramen yoluyla ve diğeri arka sakral foramina aracılığıyla bölümlenir.[2]
Sinirler dallara ayrılır ve farklı sinirlerin dalları birbirleriyle birleşir, bazıları lomber veya koksigeal sinir dallarıyla da birleşir. Sinirlerin bu anastomozları sakral pleksus ve lumbosakral pleksusu oluşturur. Bu pleksusun dalları kalça, uyluk, bacak ve ayak'ın çoğunu besleyen sinirlere gider.[2][4]
Sakral sinirler hem getiren (afferent) hem de götüren liflere sahiptir, dolayısıyla duyusal algı’nın bir kısmından ve insan vücudunun el ve ayak hareketlerinden sorumludurlar. S2, S3 ve S4'ten pudendal sinir ve elektrik potansiyeli inen kolon ve rektumu idrar kesesini ve cinsel organları besleyen parasempatik lifler olarak ortaya çıkar. S2, S3 ve S4'ten pudendal sinir ve elektrik potansiyeli inen kolon ve rektumu, idrar kesesini ve genital organları besleyen parasempatik lifler ortaya çıkar. Bu yollar hem getiren hem de götüren liflidir ve bu şekilde bu pelvik organlardan merkezi sinir sistemi’ne (MSS) duyusal bilgilerin iletilmesinden ve pelvik organların hareketlerini kontrol eden MSS'den pelvise motor uyarıların iletilmesinden sorumludurlar.[4]
Kuyruk sokumu siniri
[değiştir | kaynağı değiştir]İki taraflı kuyruk sokumu kemik sinirleri, Co, omurilik sinirlerinin 31. çiftidir. Konus medullaristen doğar ve ventral ramusu kuyruk sokumu kemik pleksusunun oluşmasına yardımcı olur. Orta ve yan dallara bölünmez. Lifleri, koksigeal sinir pleksusunun anokoksigeal siniri yoluyla kuyruk sokumu kemiğinin yüzeysel ve arka kısmındaki cilde dağıtılır.
Fonksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Seviye | Motor fonksiyonu |
|---|---|
| servikal omurilik siniri 1 (C1) – servikal omurilik siniri 6 (C6) | Boyun esneticiler |
| servikal omurilik siniri 1 (C1)–torasik omurilik siniri 1 (T1) | Boyun uzatıcılar |
| servikal omurilik siniri 3 (C3), servikal omurilik siniri 4 (C4), servikal omurilik siniri 5 (C5) | Besleme diyaframı (çoğunlukla C4) |
| servikal omurilik siniri 5 (C5), servikal omurilik siniri 6 (C6) | Omuzu hareket ettirir, kolu kaldırır (deltoid); dirseği esnetir (biceps) |
| servikal omurilik siniri 6 (C6) | Kolu dışarıdan döndürür (supinasyon) |
| servikal omurilik siniri 6 (C6), cervical spinal nerve 7 (C7) | Dirseği ve bileği uzatır (triceps ve bilek uzatanlar); bilek pronasyonu |
| servikal omurilik siniri 7 (C7), servikal omurilik siniri 8 (C8) | Bileği esnetir; elin küçük kaslarını besler |
| torasik omurilik siniri 1 (T1)–Torasik omurilik siniri 6 (T6) | Belin üstündeki kaburgalar arası (interkostallar) ve gövde |
| torasik omurilik siniri 7 (T7) – lomber omurilik siniri 1 (L1) | Karın kasları |
| lomber omurilik siniri 1 (L1)–lomber omurilik siniri 4 (L4) | Kalça eklemini esnetir |
| Lomber omurilik siniri 2 (L2), Lomber omurilik siniri 3 (L3), Lomber omurilik siniri 4 (L4) | Uyluk adduksiyonu; Bacağı diz'den uzatır (quadriceps femoris) |
| Lomber omurilik siniri 4 (L4), Lomber omurilik siniri 5 (L5), Sakral omurilik siniri 1 (S1) | Uyluğu kaçırır; Dizden bacağı esnetir (arka kirişler); Dorsiflex ayak (tibialis anterior); Ayak parmaklarını uzatır |
| Lomber omurilik siniri 5 (L5), Sakral omurilik siniri 1 (S1), Sakral omurilik siniri 2 (S2) | Kalça'ya bağlı ayağı uzatır (gluteus maximus); ayak ve ayak parmaklarını esnetir |
Klinik önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirli bir omurga kökünün beslediği kaslar o sinirin miyotomudur ve dermatomeler, her bir omurilik siniri için cilt üzerindeki duyusal innervasyon alanlarıdır. Bir veya daha fazla sinir kök lezyonu, sorumlu lezyonun yerelleşmesine izin veren tipik nörolojik kusur modelleriyle (kas zayıflığı, anormal duyum, reflekslerde değişikliklerle) sonuçlanır.
İlgili çeşitli bozuklukların tedavisi için sakral sinir stimülasyonunda kullanılan çeşitli yöntemler vardır.
Siyatik genellikle lomber sinirler L4 veya L5'in veya sakral sinirler S1, S2 veya S3'ün sıkışmasından veya siyatik sinirin kendisinin sıkışmasından kaynaklanır
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Omuriliğin sağ yan yüzeyini gösteren bir kısmı. Dura açık ve sinir köklerini gösterecek şekilde düzenlenmiştir. -
Kutanöz sinirlerin dağılımı. Ventral görünüm. -
Kutanöz sinirlerin dağılımı. Sırt yönü. -
Omurilik sinirlerinin çıkışlarını gösteren, dura kesilerek açılan omurilik. -
Ön ve arka köklerin omurilik sinirlerine nasıl bağlandığını gösteren omurilik resmi. -
Omuriliğin daha uzun görünümü. -
Omuriliğin sinirlere çıkıntıları (kırmızı motor, mavi duyu). -
Omuriliğin sinirlere çıkıntıları (kırmızı motor, mavi duyu). -
Servikal pleksusun şematik diyagramı.
- Diseksiyon görüntüleri
-
Beyin. Alt görünüm. Derin diseksiyon. -
Beyin. Alt görünüm. Derin diseksiyon. -
Omurilik sinirleri. Omurilik ve vertebral kanal. Derin diseksiyon.
|
Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Spinal Nerves". National Library of Medicine. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
- ^ a b c 1. Anatomy, descriptive and surgical: Gray's anatomy. Gray, Henry. Philadelphia : Courage Books/Running Press, 1974
- ^ 2. Clinically Oriented Anatomy. Moore, Keith L. Philadelphia : Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2010 (6th ed)
- ^ a b 3. Human Neuroanatomy. Carpenter, Malcolm B. Baltimore : Williams & Wilkins Co., 1976 (7th ed)
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Blumenfeld H. 'Neuroanatomy Through Clinical Cases'. Sunderland, Mass: Sinauer Associates; 2002.
- Drake RL, Vogl W, Mitchell AWM. 'Gray's Anatomy for Students'. New York: Elsevier; 2005:69-70.
- Ropper AH, Samuels MA. 'Adams and Victor's Principles of Neurology'. Ninth Edition. New York: McGraw Hill; 2009.
