Poliol

Poliol çoklu hidroksil gruplarını içeren bir organik bileşiktir. "Poliol" teriminin gıda bilimi ile polimer kimyasında kullanımlarında farklı anlamları olabilir. İki hidroksil grubundan daha fazlasına sahip olan molekül polioldur, üç tanelisi; triol ve dörtlüsü; tetroldür. Geleneksel olarak polioller diğer fonksiyonel grupları içeren bileşikleri ifade etmezler.

Sınıflandırma

Düşük moleküler ağırlıklı polioller

Düşük moleküler ağırlıklı poliol örnekleri

Pentaeritritol

Ksilitol

Şeker alkolleri

Polioller sınıfının birisi olan Şeker alkolleri genellikle şekerlerin hidrojenasyonu ile elde edilirler. Formülü (CHOH)_nH₂ dür burada n = 4–6'dır.

Şekerlerden daha az kalori içerdiklerinden şeker alkolleri gıdalara konulur; ancak genelde daha az tatlıdırlar ve sıklıkla çok şiddetli tatlandırıcılarla birleştirilirler. Sakıza da eklenirler çünkü ağızda bakterilerle parçalanmazlar ya da asitlere metabolize olmazlar böylece diş çürümesine neden olmazlar. Maltitol, sorbitol, ksilitol, eritritol ve izomalt yaygın şeker alkolleridir.

Polimerik polioller

Polimerik poliol örnekleri

polieter poliol (eter gruplarının oksijen atomları mavi renkle gösterilmiştir.)

polyester poliol (ester gruplarının oksijen ve karbon atomları maviyle gösterilmiştir.)

Poliol terimi poliol polieterleri ve polyesterler ("polieter poliolleri" ve "poliester poliolleri") için kullanılır. Tipik örneği, polietilen oksit ya da polietilen glikol (PEG) ve polipropilen glikoldür (PPG). Poliol, poliüretan üretiminde diizosiyanatlarla birleşiminde monomer olarak kullanılır.

"Poliol" ifadesi çok sayıda hidroksil grubu içeren polimerlere örneğin polivinil alkol (CH₂CHOH)_n formülüne sahiptir yani n'nin binlerde olabileceği n alkol grubuna sahiptir. Selüloz poliol pek çok alkol grubuna sahip bir polimerdir ancak genellikle poliol olarak adlandırılmaz.

Terminal hidroksil grupları içeren polimerik bileşikler (polieter polioller ve poliester polioller) ile çoklu hidroksil grupları içeren polimerik bileşikler (örneğin polivinil alkol) arasında bir ayrım yapılmalıdır.

Kullanımı

Polimerik polioller

Polimerik polioller yatak, buzdolabı ve dondurucu için köpük yalıtımı, ev ve otomotiv koltukları poliüretanları, elastomerik ayakkabı tabanları, elyaflar (örneğin Spandex) ve yapıştırıcı yapmak için izosiyanatlar ile reaksiyona girerler.

Düşük molekül ağırlıklı polioller

Poliol gliserol (kırmızı, düşük molekül ağırlıklı poliol) ve fitalik anhidrid’den türetilen ideal alkid reçine'nin yapısı.

Düşük molekül ağırlıklı polioller, çapraz bağlama maddeleri olarak işlev gördükleri polimer kimyası'nda yaygın olarak kullanılır. Alkid reçineleri boyalarda ve döküm kalıplarında kullanılır. Çoğu ticari "yağ bazlı" kaplamada baskın reçine veya "bağlayıcı" dır. Her yıl yaklaşık 200,000 ton alkid reçinesi üretilir. Reaktif monomerlerin ester oluşumu ile bağlanmasına dayanırlar. Ticari alkid reçinelerinin üretiminde kullanılan polioller, gliserol, trimetilolpropan ve pentaeritritoldür.

Nanobilim

Metal nanoparçacıkların hazırlanmasında genellikle "poliol yöntemi" kullanılır. Bu gibi durumlarda, poliol genellikle heksadekanediol ((CH₂)₁₆(OH)₂) gibi uzun zincirli bir dioldür. Bu tür dioller, nanoparçacıklar için hem indirgeyici hem de yüzey koruyucu ajanlar olarak işlev görür.

Özellikler

Poliol genel terimi sadece kimyasal adlandırma 'dan türetildiğinden ve sadece birkaç hidroksil grubunun varlığını gösterdiğinden tüm poliollere ortak bir özellik atanamaz. Bununla birlikte, polioller oda sıcaklığında genellikle katıya yakın derecede (düşük molekül ağırlıklı olduğunda) oldukça yapışkandırlar(polimerik olduğunda). Bunun nedeni ayrı ayrı moleküller arasında hidrojen bağı oluşmasıdır.

Ayrıca bakınız

• Poliüretan