Mahidevran Sultan
| Mahidevran Sultan | |
|---|---|
 Mahidevran Sultan'ın Muradiye Külliyesi'ndeki Türbesi | |
| Doğum | 1500 civarı |
| Ölüm | 3 Şubat 1581 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin | Bursa Muradiye Külliyesi |
| Eş(ler)i | I. Süleyman |
| Çocuk(lar)ı | Şehzade Mustafa |
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
| Dini | İslam |
Mahidevran Sultan (Osmanlı Türkçesi: ماه دوران سلطان; bazı kaynaklarda adı Gülbahar olarak da geçmektedir;[1] 1500 civarı - 3 Şubat 1581, Bursa),[2] Osmanlı Padişahı I. Süleyman'ın eşi, Şehzade Mustafa'nın annesidir.
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1500 yılı civarında doğmuş olup, bazı kaynaklarda Çerkes kökenli bazı kaynaklarda ise Arnavut[3] olduğu iddia edilmektedir.[1][2][4][5] İlk adının Bosfor olduğu iddia edilse de,[6] "Bosfor", Çerkesler arasında Taman yarımadasının ismidir, bu sebeple bazı kişiler isminin değil memleketinin Bosfor olduğunu söyler.[5] Babasının adı Bursa'daki Şehzade Mustafa Türbesi'ndeki mezar sandukası levhasında Abdullah; saray arşivindeki belgelerde ise Abdurrahman ve Abdülmennân olarak yazdığından cariye olduğu düşünülmüştür.[2][7]
Saruhan Sancak Beyi Şehzade Süleyman'ın Manisa Sarayı haremine girdi. 1515 yılında Süleyman'ın en büyük erkek çocuğu olan Mustafa'yı dünyaya getirmesinin ardından Mahidevran adını aldı.[2] 1520 eylülünde I. Selim'in vefat etmesinin ardından Süleyman'ın Osmanlı padişahı olması üzerine çocuğuyla birlikte İstanbul'a geldi. İki kızkardeşinin de sarayda onunla birlikte yaşadığı ve Bursa'da Muradiye Külliyesindeki Saraylar türbesine defnedilmiş oldukları düşünülür.[8]
Haseki Sultanlık dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehzade Mustafa yetişkinliğe ulaşınca Osmanlı geleneklerine uygun olarak Saruhan Sancak Beyi olarak görevlendirildi. Yine gelenek olduğu üzere annesi Mahidevran Sultan da oğluyla birlikte Saruhan'a gitti.[2] 6 Ekim 1553 tarihinde Süleyman, Konya'da bulunan oğlu Mustafa'yı kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla boğdurttu.[9] Mustafa'nın cenazesi Bursa'ya gönderilirken, Mahidevran ile Mustafa'nın kızı ve cariyeleri de Bursa'ya sürüldü.[2]
Bursa'daki hayatı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa Şer'i Mahkeme Sicilleri arasında bulunan bir belgeye göre Mahidevran Sultan, 8-10 kişilik maiyet kadrosuyla birlikte Amasya'dan Bursa'ya sürgün edilmiştir.[10] Padişah hanımı olarak alması gereken paşmaklık toprakların vergisi kesilmiştir. On sene civarında Bursa'da yaşadığı evin kirasını ödeyemez duruma geldi ve birçok yere borçlanmıştır.[2][3] Süleyman diğer eşi Hürrem Sultan'ın 1558'deki ölümünden sonra, Bursa kadısı aracılığıyla Mahidevran'ın borçlarını ödetip kendisine ödenek bağlatırken; ertesi yıl aşağıdaki fermanla Bursa Hisarı'nda, İmaret-i İsâ mahallesindeki Leyszâde evini kendisine aldırttı.[2]
"Gelen bilgi doğru ise hükm-i hümayunum elinize geçince o çeşit evlerin kirası günde ne ediyorsa bilgi alınıp söz konusu evlerde ne zamandan beri oturulup kirasının verilmediği hesaplanıp çıkan meblağın Hassa Harc Emininden verilmesi için ferman olunmuştu. Buna göre filan kişilerle evlere gidilip araştırma yapıldı. Günlük 10 akçe kira bedeli çıkarıldı. 9,5 yıllık kira bedeli hesaplanıp 34 bin 200 akçe ev sahiplerine ödendi."[11]
Kendisine verilen ödenekle geçinen Mahidevran, oğlu Mustafa'nın Muradiye'deki mezarının üstüne Mustafa-i Cedit Türbesi'ni yaptırırken, türbenin bakımı için evinin yanında iki değirmen ve yüz bin dirhem gümüş para vakfetti.[2] 3 Şubat 1581 tarihinde öldü ve oğlunun yanına gömüldü.[2]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]2003 yılında yayınlanan Hürrem Sultan adlı Türk televizyon dizisinde Mahidevran Sultan'ı Hatice Aslan, 2011-2014 yılları arasında yayınlanan Muhteşem Yüzyıl dizisinde ise Nur Fettahoğlu canlandırdı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Yermolenko, Galina I. (2010). Roxolana in European Literature, History and Culture. Ashgate Publishing. ss. sf. 2. ISBN 0754667618. 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2012.
- ^ a b c d e f g h i j Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. ss. 26-27.
- ^ a b Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. ss. sf. 55-56. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2012.
- ^ Freely, John (2000). Inside the Seraglio: private lives of the sultans in Istanbu. Penguin Books. ss. sf. 51. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2012.
- ^ a b "Kanuni Sultan Süleyman'ın Çerkes eşi". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Uluçay, Çağatay (1985). Padişahların kadınları ve kızları. Türk Tarih Kurumu. ss. sf. 35. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012.
- ^ Uluçay, Çağatay (1985). Padişahların kadınları ve kızları. Türk Tarih Kurumu. ss. sf. 36. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2014.
- ^ "Doç. Dr. Doğan Yavaş, Saraylılar ve Üç Hanım Kızlar Türbelerinde Medfun Olanlar Kimlerdir?, Bursada Zaman, 17 Kasım 2014". 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014.
- ^ Sakaoğlu, Necdet; sf. 11
- ^ Kâmil Kepecioğlu
- ^ Vakıflar Mecmuası, II, 1940 sf.13 ISBN 1970'ten önce bu uygulama yoktu.