İçeriğe atla

Kuzey Atlantik Antlaşması

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kuzey Atlantik Antlaşması
Kuzey Atlantik Antlaşması'nın belgeleme sayfası
TürAskerî ittifak
Bağlam
32 üye devlet
İmzalanma4 Nisan 1949
YerWashington, D.C.
Yürürlük24 Ağustos 1949
KoşulABD, Belçika, Birleşik Krallık, Fransa, Hollanda, Kanada ve Lüksemburg ile diğer taraf ülkelerin çoğunluğu tarafından onaylanması
Korunma yeriAmerika Birleşik Devletleri Hükûmeti

Kuzey Atlantik Antlaşması, 4 Nisan 1949'da Washington'da imzalanan ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nü (NATO) kuran antlaşmadır.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşma, 4 Nisan 1949'da Washington, D.C.'de, Amerikalı diplomat Theodore Achilles tarafından yönetilen bir komite tarafından imzalandı. Daha önce 22 Mart ve 1 Nisan 1948 tarihleri arasında Pentagon'da gizli görüşmeler yapıldı ve Achilles şunları söyledi:

Görüşmeler yaklaşık iki hafta sürdü ve sona erdiğinde bir antlaşmanın olacağı anlaşılmıştı ve benim bir taslağım kasamın alt çekmecesinde bulunuyordu. Bu taslağı, Jack [Hickerson] dışında kimseye göstermedim. Keşke saklasaydım, ama 1950'de Bakanlık'tan ayrıldığımda, görevli olarak kasada bıraktım ve arşivlerde izini sürme fırsatım olmadı. Son olarak Kuzey Atlantik Antlaşması, ilk taslağımın genel biçimine ve birçok ifadesine sahipti, ancak önemli farklılıklar taşıyordu. Bu taslak, Rio Antlaşması'ndan ve henüz imzalanmamış olan sağlanan Brüksel Antlaşmasına büyük ölçüde benziyordu.[1]

Achilles'a göre anlaşmanın bir diğer önemli yazarı John D. Hickerson'du:

Diğer tüm insanlardan daha fazla, Jack Antlaşma'nın doğası, içeriği ve biçimiyle ilgili sorumluydu... Antlaşma, tek kişilik bir Hickerson antlaşmasıydı.[1]

Kuzey Atlantik Antlaşması, NATO'nun temel bir bileşeni olarak, II. Dünya Savaşı sonrası devletler arası gerilimli ilişkileri önlemek isteyen ABD'nin bir ürünüdür ve sonuç olarak Avrupa'da çok taraflılığı sağlamıştır.[2] Antlaşma, ABD'nin Avrupa güçleriyle olan kolektif savunma düzenlemesinin bir parçasıdır, uzun ve düşünceli bir süreci takip eder. Antlaşma, Sovyetler Birliği'nin Batı Avrupa'ya saldırısıyla ilgili bir silahlı saldırısına karşı göz önünde bulundurularak oluşturulmuş olsa da, Soğuk Savaş sırasında karşılıklı savunma maddesi hiçbir zaman devreye sokulmamıştır.[3][4]

Kuzey Atlantik Antlaşması'nı imzalayan taraflar, "demokrasi, bireysel özgürlük ve hukukun üstünlüğü prensiplerine dayanan, halkların özgürlüğünü, ortak mirası ve medeniyetini koruma kararlılığındadır."[5]

Üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurucu üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mevcut NATO üyesi ülkeler
Zaman içindeki NATO üyeliğini gösteren harita

Aşağıdaki on iki devlet, antlaşmayı imzalayarak NATO'nun kurucu üyeleri haline geldi. Aşağıdaki liderler, ülkelerinin yetkilileri olarak 4 Nisan 1949'da Washington, D.C.'de anlaşmayı imzaladılar.[6][7]

Kurucu olmayan üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk 12 kurucu devletten sonra ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce aşağıdaki dört devlet antlaşmaya katıldı:

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının sonrasında katılan üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra aşağıdaki 16 devlet antlaşmaya katıldı:

Sonradan kapsamın dışına çıkan bölgeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hiçbir devlet antlaşmadan çekilmedi, ancak bazı üye devletlerin bağımlılıkları bağımsız hale geldikten sonra üyelik talebinde bulunmadılar.

  •  Kıbrıs Cumhuriyeti (1960 yılında Birleşik Krallık'tan bağımsız oldu)
  •  Cezayir (1962'de Fransa'dan bağımsız oldu)
  •  Malta (1964'te Birleşik Krallık'tan bağımsız oldu)

Maddeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 1

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşmanın 1. maddesi, üye tarafların "uluslararası barış ve güvenliğin, adaletin tehlikeye atılmaması için barışçıl yollarla çözülmesi gereken uluslararası anlaşmazlıkları çözmeyi" taahhüt ettiğini ve Birleşmiş Milletler'in amacıyla uyumsuz bir şekilde, uluslararası ilişkilerinde herhangi bir biçimde güç veya kullanma tehdidinden kaçınmayı taahhüt ettiklerini belirtir.

Üyeler, Birleşmiş Milletler Şartı'na uygun olarak, Kuzey Atlantik bölgesinde istikrar ve refahı teşvik etmeyi amaçlarlar.

Madde 2

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşmanın 2. maddesi, "Taraflar, özgür kurumlarını güçlendirerek, bu kurumların temellerine dayandığı ilkelerin daha iyi anlaşılmasını sağlayarak ve istikrar ve refah koşullarını teşvik ederek, barışçıl ve dostane uluslararası ilişkilerin daha da gelişimine katkıda bulunacaklardır. Uluslararası ekonomik politikalarında çatışmayı ortadan kaldırmaya çalışacaklar ve tüm veya herhangi biri arasındaki ekonomik işbirliğini teşvik edeceklerdir." şeklinde hüküm verir. Bu madde bazıları tarafından Pearson'un bu maddeyi antlaşmaya dahil etmesini istemesinin ardından "Kanada Maddesi" olarak adlandırılır.[8][9] Madde, bir ticaret konseyi, kültürel program, teknoloji paylaşımı ve bir bilgi programı için önerileri içeriyordu. Bunlardan sadece son ikisi kabul edildi. Yine de, bazı gözlemciler tarafından üyeler arasındaki ticaret anlaşmazlıkları hakkında yorum yapılırken gündeme getirilmiştir.[10]

Madde 3

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anlaşmanın 3. maddesi, "Bu Anlaşmanın amaçlarını daha etkili bir şekilde gerçekleştirmek için, Taraf Devletler, ayrı ve birlikte, sürekli ve etkili yardım ve dayanışma araçlarıyla, silahlı saldırıya karşı direnme yeteneklerini bireysel ve kolektif olarak koruyacak ve geliştireceklerdir." şeklindedir.[11]

Son dönemde madde, 2006 yılında GSYİH harcamaları için %2 hedefinin temeli olarak yorumlanmıştır. Bu ölçüm, 2014 Galler zirvesi sırasında yeniden onaylanmıştır.[12][13]

Aynı zamanda üye devletleri güçlendirmek amacıyla bir yetkiyi güçlendirmek için temel bir kavram olarak da kullanılmıştır: büyük felaketlere, altyapı arızalarına veya geleneksel silahlı saldırılara karşı direnme ve toparlanma yeteneği. Bu taahhüt ilk kez 2016 Varşova zirvesi sırasında kabul edilmiş ve 2021 yılındaki COVID-19 pandemisinin ardından daha da tekrarlanmış ve açıklığa kavuşturulmuştur. NATO belgelerine göre, bu yedi ana alanı içermesi gerektiği anlaşılmıştır:[14][15]

  • Hükûmetin bir kriz sırasında sürekliliği
  • Enerji ve enerji şebekesi altyapısının güçlendirilmesi
  • Göç kontrolü
  • Gıda ve su güvenliği
  • Tıbbi acil durumlar
  • Güçlü sivil iletişim
  • Etkili ulaşım ağları[16]

Madde 4

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 4, genellikle NATO'nun askeri operasyonlarının başlangıç noktası olarak kabul edilir ve bu nedenle acil durumlar veya aciliyet gerektiren durumlar için tasarlanmıştır. Resmi olarak, "taraflardan herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı veya güvenliği tehdit edildiğinde" askeri konularda destek yapılmasını öngörüyor. Bu madde harekete geçirildiğinde, sorun Kuzey Atlantik Konseyi'nde görüşülür ve Tüm ittifak devletleri adına ortak bir karar ve (lojistik, askeri veya başka bir şekilde) desteğe resmi olarak yol yol açar. İttifak'ın kurulmasından bu yana resmi olarak yedi kez devreye alındı:[17][18][19]

Madde 4 çağrıları
Ülke Tarih Nedeni Sonuç
 Türkiye Şubat 2003 Irak Savaşı.[17][20] Caydırıcılık Harekâtı.[21]
Haziran 2012 2012 Türk F-4 Phantom uçağının düşürülmesi.[17] Etkin Sınır Harekâtı.[22]
Ekim 2012 Suriye İç Savaşı sırasında Suriye-Türkiye sınırındaki çatışmalar[17]
 Letonya[23]

 Litvanya[24]

 Polonya[25]

Mart 2014 Kırım'ın Rusya Federasyonu tarafından ilhakı Romanya, Bulgaristan ve Türkiye tarafından deniz, kara ve hava kuvvetlerinin konuşlandırılması. Üye ülkeler ve uluslararası toplumun yaptırımları kınaması ve Ukrayna'yı desteklemesi. Ukrayna hükûmetine tıbbi yardım sağlanması.[26][27][28][29]
 Türkiye Temmuz 2015 IŞİD'in üstlendiği 2015 Suruç saldırısı ve güney sınırındaki diğer güvenlik sorunları.[19][30][31][32] Saldırının kınanması ve Türkiye'deki NATO varlıklarının arttırılması.[32][33]
Şubat 2020 Suriye İç Savaşı'ndaki çatışmalarının bir parçası olarak artan gerginlikler, Türk birliklerine yönelik Suriye rejimi ve Rus hava saldırıları[17][34][35] Türk hava savunmasının NATO tarafından güçlendirilmesi.[36][37]
 Bulgaristan

 Çekya

 Estonya

 Letonya

 Litvanya

 Polonya

 Romanya

 Slovakya[38]

Şubat 2022 2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali.[39]
Ayrıca bakınız: 2022 NATO sanal zirvesi
Savunmanın güçlendirilmesi, Ukrayna'ya malzeme desteği ve NATO Mukabele Gücünün etkinleştirilmesi.[40][41][42][43][44]

Ayrıca, Madde 4'ün resmi olarak çağrılmadığı ancak tehdit edildiği durumlar da yaşanmıştır. Aslında bu, Article 4'ün orijinal amaçlarından biri olarak görülmüştür: sorunları yükseltmek ve üye ülkelere caydırıcılık sağlamak için bir araç olarak kullanmak. Örneğin, Kasım 2021'de Polonya Dışişleri Bakanlığı, Belaruslu göçmen krizi nedeniyle Article 4'ü tetiklemeyi düşünmüş, ancak resmi olarak talep edilmemiştir.[45][46][47]

15 Kasım 2022 tarihinde Ukrayna sınırına yakın Przewodów köyü yakınlarında Polonya topraklarına bir füze saldırısı düzenlendi. Bu olay, Rusya'nın Ukrayna şehirlerine ve enerji tesislerine saldırısı sırasında gerçekleşti. 2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında NATO topraklarına atılan ilk füze olayıydı. NATO Genel Sekreteri, Polonya Devlet Başkanı ile görüştü, ancak Madde 4 konvansiyonu çağrısı yapılmadı, hükûmet bunu düşündüğü görüşmelerde bulundu.[48][49][50][51][52][53][54][54][55][56]

Madde 5

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşmanın önemli bir bölümü, 5. Madde'dir. Bu taahhüt maddesi, casus foederis'i tanımlar. Her üye devlet, 6. Madde tarafından tanımlanan bölgelerde bir üye devletine karşı düzenlenen bir silahlı saldırının hepsine karşı düzenlenmiş bir saldırı olarak kabul etmeyi taahhüt eder. Böyle bir saldırı durumunda, her üye devlet, "Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğini yeniden tesis etmek ve sürdürmek için gerekli gördüğü herhangi bir eylemi, silahlı kuvvetlerin kullanımı dahil" alarak yardımcı olmalıdır. Bu madde yalnızca bir kez harekete geçirilmiş olsa da, birçok diğer durumda değerlendirilmiştir.

11 Eylül saldırıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO tarihinde yalnızca bir kez devreye sokulmuştur. 2001 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne yapılan 11 Eylül saldırıları sonrasında olmuştur. Madeyi devreye alma işlemi, 4 Ekim 2001 tarihinde onaylanmıştır, NATO'nun saldırıların gerçekten Kuzey Atlantik Antlaşması'nın şartlarına uygun olduğunu belirlemesiyle gerçekleşmiştir. 11 Eylül saldırılarına yanıt olarak NATO tarafından alınan sekiz resmi eylem arasında Eagle Assist Harekâtı ve Akdeniz'de teröristlerin veya kitle imha silahlarının taşınmasını engellemeyi amaçlayan deniz operasyonu olan Etkin Çaba Harekâtı da bulunmaktadır, aynı zamanda gemilerin güvenliğini artırmayı da amaçlamıştır. Etkin Çaba, 4 Ekim 2001 tarihinde başlamıştır.[57][58][59][60]

Madde 5 çağrıları
Ülke Tarih Nedeni
 Türkiye Haziran 2012
Ana madde: 2012 Türk F-4 Phantom uçağının düşürülmesi

Türk askeri jetinin "silahsız" olduğu, Suriye'ye "13 deniz mili" uzaklıkta, "uluslararası sularda" iken "yerli radar sistemlerini test etmek amacıyla tek başına bir görev" üzerinde iken düşürülmesi. 25 Haziran'da, Türkiye Başbakan Yardımcısı'nın 5. Madde'yi gündeme getirmeyi niyetlediğini söylendi.[61][62][63]

Ağustos 2012
Ana madde: Süleyman Şah Türbesi

Recep Tayyip Erdoğan: "Süleyman Şah Türbesi [Suriye'de] ve etrafındaki arazi bizim topraklarımızdır. O anıta karşı olumsuz bir hareketi göz ardı edemeyiz, çünkü bu, topraklarımıza yapılmış bir saldırı olurdu ve aynı zamanda NATO topraklarına yapılmış bir saldırı olurdu... Herkes görevini biliyor ve gerekeni yapmaya devam edecektir."[64]

 Birleşik Krallık

 ABD

Ağustos 2022 Birleşik Krallık Savunma Komitesi Başkanı Tobias Ellwood, Ukrayna'daki Zaporijya Nükleer Santrali'ne karşı bilinçli bir saldırının radyasyon sızıntısına yol açabileceğini ve bu durumun 5. Madde'yi ihlal edeceğini belirtti. Bu açıklama, 2022 Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının sırasında Rusya tarafından işgal edilmiş santralde nükleer bir felaketin meydana gelebileceği korkuları üzerine yapıldı. Ertesi gün Amerikalı milletvekili Adam Kinzinger, NATO ülkelerine radyasyon sızıntısının insan ölümlerine yol açacağını ve bu durumun 5. Madde'nin otomatik olarak devreye girmesi anlamına geleceğini söyledi.[65]
 Arnavutluk Ekim 2022 Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, hükûmetinin, 15 Temmuz 2022'de kritik ve hükûmet altyapısına yönelik gerçekleştirildiğine inanılan ve büyük olasılıkla İran adına devletle ilişkilendirilen siber suçlular tarafından gerçekleştirilen büyük çaplı bir siber saldırıya yanıt olarak 5. Madde'yi devreye sokmayı düşündüğünü açıkladı.[66][67]

Madde 6

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 6, Madde 5'in sadece Avrupa, Kuzey Amerika, Türkiye ve Atlantik adalarında bulunan üye devletlerin topraklarını kapsadığını belirtmektedir.

Ağustos 1965'te ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD Savunma Bakanlığı ve NATO'nun hukuk birimi, Hawaii eyaletine yapılan bir saldırının antlaşmayı tetiklemeyeceği, ancak diğer 49 eyalete yapılan bir saldırının tetikleyeceği konusunda görüş birliğindeydi. Kuzey Afrika sahilinde bulunan Ceuta ve Melilla şehirleri, Fas'ın iddialarına rağmen NATO koruması altında değildir. Hukuk uzmanları, diğer maddelerin İspanyol Kuzey Afrika şehirlerini kapsayabileceğini yorumlamışlarsa da bu görüş pratikte test edilmemiştir. Bu aynı zamanda 2020 İdlib saldırısı gibi olayların Madde 5'i tetiklememesinin nedenidir, çünkü saldırıya uğrayan Türk askerleri Suriye'dedir.[68][69][70]

16 Nisan 2003 tarihinde NATO, Afganistan'daki Uluslararası Güvenlik Destek Gücü'nü (ISAF), 42 ülkenin askerlerini içeren bir görevi yönetmeyi kabul etti. Karar, ISAF'ı o dönemde yöneten Almanya ve Hollanda'nın talebi üzerine alındı ve on dokuz NATO büyükelçisi oybirliğiyle onayladı. Kontrolün NATO'ya devri 11 Ağustos'ta gerçekleşti ve NATO'nun tarihinde ilk kez Madde 6 tarafından belirlenen bölge dışındaki bir görevi yönetti.[71]

Madde 7 ve Madde 8

[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer uluslararası yükümlülüklerle (BM hariç, çünkü Madde 7 ile NATO tarafından BM dikkate alınmaz) veya iki NATO üyesi arasındaki askeri çatışma durumunda, Madde 8 devreye girer. Bu, özellikle bir üye diğer bir üye aleyhine askerî harekâta katılırsa, söz konusu üyeler için antlaşmanın uygulanmasına ara verilebileceği durumlarda önemlidir. Bu durum henüz gerçekleşmedi, ancak NATO müttefikleri arasında bu tehdide yakın birkaç askeri anlaşmazlık yaşandı.

NATO içi anlaşmazlıklar
Tarih Sorun yaşayanlar Anlaşmazlık
1958–1961, 1972–73 ve 1975–76  Belçika

 Birleşik Krallık  Batı Almanya

 İzlanda Morina Savaşları
1974  Yunanistan  Türkiye Kıbrıs Barış Harekâtı
1994-1996  Kanada  İspanya Kalkan Savaşı
1992–günümüz  Yunanistan  Türkiye Ege sorunu

Madde 9

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Atlantik Konseyi

Madde Kuzey Atlantik Konseyi'ni kurar ve konsey yetkisini doğrudan antlaşmadan alır. Antlaşmada belirtilen başlıca hedefleri, Madde 3 ve Madde 5'in yürütülmesidir.

Madde 10

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 10, diğer ülkelerin NATO'ya katılma sürecini belirler, bu da mevcut NATO üyeleri tarafından oybirliğiyle kabul edilmesiyle gerçekleşir. Ayrıca, yeni NATO üyeleri bölgesel olarak sadece diğer Avrupa ülkelerinden oluşabilir. Uygulamada, madde, bir ülkenin NATO üyesi olabilmesi için izlemesi gereken bir dizi eylem planına dönüşmüştür, bunlar arasında Üyelik Eylem Planı (MAP) mekanizması ve Arttırılmış Diyalog formülü bulunur.[72][73]

Madde 11

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 11, antlaşmanın ilk onay sürecini içeriyordu. Her imzacı ülke, antlaşmayı kendi anayasa süreçleri aracılığıyla onaylamak zorundaydı. Antlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için Belçika, Kanada, Fransa, Lüksemburg, Hollanda, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından onaylanması gerekiyordu.

Madde 12

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 12, antlaşmanın nasıl değiştirilebileceğini belirtir; bu tür değişiklikler hâlâ Kuzey Atlantik bölgesini etkiliyorsa ve Birleşmiş Milletler Şartı'nı ihlal etmiyorsa. Uygulamada, sadece NATO'nun yargı alanına hangi bölgelerin girdiğini açıkça belirlemek için kullanılmıştır.

Madde 13

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 13, bir üyenin NATO'dan ayrılma sürecini belirler, bu süreç üye devletin, antlaşmanın imzacısı olarak rol oynayan ABD hükûmetine bir yıl önceden bildirimde bulunmasını içerir, ardından bildirimi ABD diğer üye devletlere duyurur. 13. Madde, üye devletlerce söz konusu olmamıştır. Ancak Cezayir, Malta ve Kıbrıs bağımsız oldukları için NATO'nun korumasından çıkmışlardır

Fransa, NATO'nun askeri komuta yapısından çekilmiştir ancak tamamen NATO'dan çekilmemiştir. 2009 yılında tekrar katılmıştır; Aynı durum 1974'te Yunanistan'da gerçekleşmiştir. 1980 yılında tekrar katılmıştır.

Madde 14

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madde 14, NATO'nun resmi dillerini İngilizce ve Fransızca olarak belirler ve Amerika Birleşik Devletleri hükûmetinin antlaşmanın diğer üye devletlerine kopyalarını duyurması gerektiğini belirtir.

İmzalanmasından bu yana yapılan değişiklikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşmanın yazılmasından bu yana yapılan değişiklikleri yansıtan üç resmi dipnot yayınlandı:[74]

Madde 6:

  • 5. Madde'nin uygulandığı bölgelerin tanımı, 22 Ekim 1951 tarihinde imzalanan Türkiye'nin NATO Antlaşması'na Katılımına İlişkin Protokolün 2. Maddesi ile yeniden düzenlendi.

Madde 6:

  • 16 Ocak 1963 tarihinde Kuzey Atlantik Konseyi, Fransa'ya ait eski Cezayir departmanları açısından, bu Antlaşma'nın ilgili maddelerinin 3 Temmuz 1962 tarihi itibarıyla uygulanamaz hale geldiğini belirtti.

Madde 11:

  • Antlaşma, tüm imzacı devletlerin onaylarının verilmesinin ardından 24 Ağustos 1949'da yürürlüğe girdi.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Theodore Achilles Oral History Interview". Truman Library. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014. 
  2. ^ Cha, Victor (Kış 2010). "Powerplay: Origins of U.S. Alliances in Asia". International Security. 34 (3): 158-196. doi:10.1162/isec.2010.34.3.158. 
  3. ^ "A short history of NATO". NATO (İngilizce). 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2022. 
  4. ^ Mabon, David W. (May 1988). "Elusive Agreements: The Pacific Pact Proposals of 1949-1951". Pacific Historical Review. 57 (2): 147-178. doi:10.2307/4492264. JSTOR 4492264. 
  5. ^ "About this Collection | United States Treaties and Other International Agreements | Digital Collections | Library of Congress" (PDF). Library of Congress. 29 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  6. ^ Bevans, Charles Irving (1968). "North Atlantic Treaty". Treaties and other international agreements of the United States of America 1776–1949. 4, Multilateral 1946–1949. Washington, D.C.: Department of State. s. 831. LCCN 70600742. OCLC 6940. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013. 
  7. ^ "NATO Declassified - Treaty Signatories". NATO. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  8. ^ "by NATO Secretary General Jens Stoltenberg at Massey College, Toronto (Canada)". 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  9. ^ NATO. "The North Atlantic Treaty". NATO (İngilizce). 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022. 
  10. ^ Eldon, Stewart (7 Mart 2017). "Brexit and Security". 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  11. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0a2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  12. ^ Jans, Karljin (18 Mart 2022). "Will Russia's invasion boost NATO's budget?". Clingendal Institute. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. which goes beyond the idea of the 2% target. This will require focusing on Alliance readiness levels, with at the centre the NATO Defence Planning Process, addressing the full spectrum of challenges. NATO’s Article 3 will remain the fundamental principle to make this a reality. 
  13. ^ "Press Briefing by NATO Spokesman, James Appathurai after the meeting of the North Atlantic Council at the level of Defence Ministers". 8 Haziran 2006. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. Finally, I should add that Allies through the comprehensive political guidance have committed to endeavour, to meet the 2% target of GDP devoted to defence spending. Let me be clear, this is not a hard commitment that they will do it. But it is a commitment to work towards it. And that will be a first within the Alliance. 
  14. ^ "Commitment to enhance resilience: Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Warsaw". 8 Temmuz 2016. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  15. ^ "Strengthened Resilience Commitment". 15 Temmuz 2021. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  16. ^ "Resilience and Article 3". 11 Temmuz 2021. 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  17. ^ a b c d e "The consultation process and Article 4". NATO.int. 24 Şubat 2022. 2 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  18. ^ "Report of the Committee of Three on Non-Military Cooperation in NATO". NATO.int. 13 Aralık 1956. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. Special attention must be paid, as explicitly recognised in Article 4 of the Treaty, to matters of urgent and immediate importance to the members of NATO, and to 'emergency' situations where it may be necessary to consult closely on national lines of conduct affecting the interests of members of NATO as a whole. There is a continuing need, however, for effective consultation at an early stage on current problems, in order that national policies may be developed and action taken on the basis of a full awareness of the attitudes and interests of all the members of NATO. While all members of NATO have a responsibility to consult with their partners on appropriate matters, a large share of responsibility for such consultation necessarily rests on the more powerful members of the Community. 
  19. ^ a b telegraph.co.uk: "Turkey calls for emergency Nato meeting to discuss Isil and PKK" 16 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 26 July 2015
  20. ^ Statement by NATO Secretary General, Lord Robertson, on measures in relation to a possible threat to Turkey (Speech). 10 Şubat 2003. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  21. ^ "Conclusion of Operation Display Deterrence and Article 4 security consultations". 16 Nisan 2003. 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. 
  22. ^ "NATO Foreign Ministers' statement on Patriot deployment to Turkey". 5 Aralık 2012. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. As the North Atlantic Council made clear on June 26 and October 3, we stand with Turkey in the spirit of strong solidarity. We, the NATO foreign ministers, declare our determination to deter threats to and defend Turkey. In response to Turkey’s request, NATO has decided to augment Turkey’s air defence capabilities in order to defend the population and territory of Turkey and contribute to the de-escalation of the crisis along the Alliance’s border. 
  23. ^ "UNSC, EU, NATO to hold urgent meetings over Ukraine". 1 Mart 2014. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. Meanwhile, Lithuania and Latvia called upon the North Atlantic Council, the decision-making body of NATO, to hold an extraordinary session on Ukraine, citing security concerns. , Turkishpress.com
  24. ^ Ford, Matt (1 Mart 2014). "Russia's Seizure of Crimea Is Making Former Soviet States Nervous". The Atlantic. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014. Linas Linkevicius, Lithuania's foreign minister, responded on Saturday by invoking Article 4 of the North Atlantic Treaty ... for only the fourth time in the alliance's history. 
  25. ^ Baker, Peter (3 Mart 2014). "Top Russians Face Sanctions by U.S. for Crimea Crisis". The New York Times. 24 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014. NATO called its second emergency meeting on Ukraine in response to a request from Poland under Article 4 of the North Atlantic Treaty relating to threats to a member state's security and independence. 
  26. ^ "NATO war game defends Baltic weak spot for first time". EURACTIV MEDIA NETWORK BV. 19 Haziran 2017. 2 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  27. ^ "Press conference by NATO Secretary General Jens Stoltenberg following the meeting of the NATO-Ukraine Commission". 26 Kasım 2018. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. NATO has increased its presence in the Black Sea region on land, but also with air policing over the Black Sea region, including the Black Sea, and we have a regular NATO presence in the Black Sea, with naval capabilities. Then of course we have three littoral states: Romania, Turkey and Bulgaria 
  28. ^ "NATO Secretary General statement on the extraordinary meeting of the NATO-Ukraine Commission". 26 Ocak 2015. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  29. ^ "Statement by the North Atlantic Council on Crimea". 18 Mart 2019. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  30. ^ Ford, Dana (27 Temmuz 2015). "Turkey calls for rare NATO talks after attacks along Syrian border". CNN. 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2015. 
  31. ^ nytimes.com: "Turkey and U.S. Plan to Create Syria ‘Safe Zone’ Free of ISIS" 16 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 27 July 2015
  32. ^ a b "Statement by the North Atlantic Council following meeting under Article 4 of the Washington Treaty". 28 Temmuz 2015. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  33. ^ "Statement by NATO Foreign Ministers on Assurance to Turkey". 1 Aralık 2015. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. On the basis of our December 2012 decision, the Alliance has been augmenting Turkey’s air defence. We remain determined, in a spirit of 28 for 28, to continue developing additional NATO assurance measures and Allies are working to prepare other possible contributions. 
  34. ^ "Greece 'vetoes NATO statement' on support for Turkey amid Syria escalation". 29 Şubat 2020. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. The Russian military later explained that the Syrian army targeted Hayat Tahrir al-Sham terrorists operating in the province, adding that Syrian government forces were not informed about the Turkish presence in the area. 
  35. ^ "Russia denies involvement in airstrikes on Turkish troops in Idlib". Daily Sabah. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
  36. ^ "Statement by the Secretary General after Article 4 consultations". 28 Şubat 2020. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  37. ^ "Refugees reach Greek border as EU demands Turkey upholds its migration commitments". euronews.com. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. The emergency meeting, held on Friday morning in Brussels, was held under Article 4 of NATO’s founding treaty, which allows any ally to request consultations if it feels its territorial integrity, political independence or security is threatened. 
  38. ^ "NATO vows to defend its entire territory after Russia attack". AP NEWS (İngilizce). 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  39. ^ "Polska chce uruchomienia art. 4 traktatu waszyngtońskiego. Wniosek już złożony". Do Rzeczy. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "NATO puts warplanes on alert, to increase troop presence on eastern flank". The Star. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ Cook, Lorne. "NATO leaders agree to bolster eastern forces after invasion". ABC News. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "Statement by the North Atlantic Council on Russia's attack on Ukraine". 24 Şubat 2022. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. Today, we have held consultations under Article 4 of the Washington Treaty. We have decided, in line with our defensive planning to protect all Allies, to take additional steps to further strengthen deterrence and defence across the Alliance. 
  43. ^ "NATO to deploy thousands of commandos to nations near Ukraine". Al Jazeera. 25 Şubat 2022. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. 
  44. ^ "Stoltenberg varsler mer hjelp". NRK (Norveççe). 28 Şubat 2022. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022. 
  45. ^ "Poland considers activating Nato's Article 4, says PM". 14 Kasım 2021. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  46. ^ "Baltics pledge support to Poland over NATO's Article 4". 16 Kasım 2021. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
  47. ^ Sherrod L. Bumgardner. "Article 4 of the North Atlantic Treaty". 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. In 1954, the first Secretary General of NATO, Lord Ismay, emphasized Article 4 consultation as a deterrence measure before an armed attack 
  48. ^ Liz Sly, Paul Sonne, Robyn Dixon. "Two dead in Poland as Ukraine war spills into NATO territory". The Washington Post. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  49. ^ "Explosion kills two in Poland near Ukraine border, with US claiming Russia may not be responsible". ABC News (İngilizce). 15 Kasım 2022. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  50. ^ "Wybuch w miejscowości Przewodów. Nie żyją dwie osoby" [Explosion in Przewodów. Two people are dead]. Radio Lublin (Lehçe). 15 Kasım 2022. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  51. ^ "Polish PM convenes 'urgent' meeting of defense committee". The Jerusalem Post | Jpost.com (İngilizce). 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  52. ^ Peleschuk, Dan; Landay, Jonathan (15 Kasım 2022). "Russia rains missiles across Ukraine as signs emerge of further retreat". Reuters (İngilizce). 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  53. ^ Leicester, John (15 Kasım 2022). "US official: Russian missiles crossed into Poland, killing 2". AP News (İngilizce). 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  54. ^ a b NATO. "by NATO Secretary General Jens Stoltenberg after the meeting of the North Atlantic Council on Poland". 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  55. ^ Barnes, Joe (15 Kasım 2022). "Russian missiles hit Poland killing two". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  56. ^ "Russian missiles cross into Poland during strike on Ukraine". POLITICO (İngilizce). Associated Press. 15 Kasım 2022. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022. 
  57. ^ "NATO's Operations 1949–Present" (PDF). NATO. 22 Ocak 2010. 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2013. 
  58. ^ NATO: Key Events (timeline) 5 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2001: "Large-scale terrorist attacks in New York and Washington D.C.—NATO invokes Article 5 for the first time ever and adopts a broader approach to security"
  59. ^ Daley, Suzanne (13 Eylül 2001). "AFTER THE ATTACKS: THE ALLIANCE; For First Time, NATO Invokes Joint Defense Pact With U.S." The New York Times. ISSN 0362-4331. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2017. 
  60. ^ "NATO Update: Invocation of Article 5 confirmed – 2 October 2001". Nato.int. 25 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010. 
  61. ^ "Turkey: Syria's jet downing an attack on the whole of NATO". TodaysZaman. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  62. ^ todayszaman.com: "Turkey says jet shot down in international airspace " 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 24 June 2012
  63. ^ todayszaman.com: "Turkey not to invoke Art. 5, NATO war in Syria as unlikely as ever" 27 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 25 June 2015
  64. ^ Ankara warns against attack on tomb 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet Daily News, 7 August 2012.
  65. ^ "UK, US Set Ultimatum Against Russia Due To Provocations At Zaporizhzhia NPP". Charter 97. 20 Ağustos 2022. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  66. ^ Miller, Maggie (5 Ekim 2022). "Albania weighed invoking NATO's Article 5 over Iranian cyberattack". Politico. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  67. ^ Watson, Adrienne (7 Eylül 2022). "Statement by NSC Spokesperson Adrienne Watson on Iran's Cyberattack against Albania". The White House. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  68. ^ "Turkey's Troubles in Idlib: Does Article 5 of the North Atlantic Treaty Hold the Answer?". 20 Mart 2020. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
  69. ^ Hall, John (8 Ağustos 1965). "Hawaii Lacks NATO Coverage if Attacked". Chicago Tribune. UPI. s. 4. 10 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2019 – Newspapers.com vasıtasıyla. 
  70. ^ "¿Están Ceuta y Melilla bajo el paraguas de la OTAN?". Newtral (İspanyolca). 2 Ekim 2021. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  71. ^ David P. Auerswald, and Stephen M. Saideman, eds. NATO in Afghanistan: Fighting Together, Fighting Alone (Princeton U.P., 2014)
  72. ^ "NATO Press Release M-NAC-2 (97)155". www.nato.int. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
  73. ^ "Membership Action Plan (MAP)". NATO (Basın açıklaması). 24 Nisan 1999. NAC-S(99)66. 3 Mart 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  74. ^ The North Atlantic Treaty, Washington D.C., 16 Ocak 1963, 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Ekim 2023 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]


Kaynak hatası: <ref> "N" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="N"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuzey_Atlantik_Antlaşması&oldid=33539105" sayfasından alınmıştır