İçeriğe atla

Guy Fawkes maskesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Guy Fawkes maskesi, Barut Komplosu olarak bilinen grubun en ünlü üyesi Guy Fawkes'un stilize edilmiş bir tasviridir. Söz konusu komplo 5 Kasım 1605 tarihinde İngiltere Lordlar Kamarası'nı Katolik bir yönetim kurmak amacıyla havaya uçurma planıdır. Maskenin kökleri bu komplonun kutlamaları maiyetinde olan Guy Fawkes Gecesi kutlamalarına dayanmaktadır.

Bu stilize tasvir abartılı bir gülümseme ve kırmızı yanaklar, uçlarından yukarı kalkık bıyıklar ve ince dikey sakal betimlemesidir. Ressam David Lloyd tarafından tasarlanmıştır. 1982 ve 2006 yıllarında gösterime giren V for Vendetta filmlerinde büyük bir komplonun ana unsuru olarak kullanıldıktan sonra büyük protestolarda görülmeye başlanmıştır. İnternet forumlarında ortaya tekrar çıktıktan kısa süre sonra ünlü internet aktivisti grup Anonymous'un sembolü hâline gelmiştir. Ayrıca Türkiye'de Gezi Parkı Protestoları ve dünya çapında birçok hükûmet karşıtı protestolarda sıkça kullanılmıştır.

Kökenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Guy Fawkes ve koleksiyoncular, maskeli. 1903, John Benjamin Stone.
Bir maskeli adam teşhir ediliyor. Guy Fawkes Gecesi, 1868.

1864 basımı Chambers Book of Days'de: "1605 yılında yaşanan Barut Komplosu önceleri popüler olmayan kişilerin kuklaları yakılarak anıldı. 18. yüzyılın sonlarına doğru Guy Fawkes maskesi takılmış garip kuklalar ile dilenen çocuklar rapor edilmeye başlandı ve 5 Kasım kademeli olarak Guy Fawkes Gecesi olarak bilinmeye başladı, buna rağmen bugün çoğu kimse bu geceyi "Şenlik Gecesi" olarak bilmektedir" yazmaktaydı.[1]

1847 yılında yayınlanan "Korkudan Ölenlere Dair Notlar" da iki yaşındaki bir çocuğun ölümü Guy Fawkes maskesi giyen bir kişiyi görüp korkmasına atfedildi.[2]

20. yüzyılda Büyük Britanya'da çok sayıda karton Guy Fawkes maskesi sonbaharda satıldı ya da çizgi romanlarla birlikte dağıtıldı.[3][4] Ancak 1980'lere gelindiğinde Guy Fawkes Gecesi giderek yerini Cadılar Bayramı'na bırakarak popülaritesi azalmaya başladı.[5]

1958 yılında Kuzey Avustralya Parlamentosunda görüşülen ceza kanunu değişiklik tasarısının görüşmelerinde affedilebilir suçlara örnek olarak Avustralya'da gece maske ile dolaşmak yasak olmasına rağmen, Guy Fawkes Gecesi'nde maske takmak örnek olarak verildi.[6] Emniyet Müdürü J.J. Brady "Bir aralar Guy Fawkes Gecesi'nde maske takmak gelenekseldi. Yani ben emniyet müdürü olarak bu gece birisi Guy Fawkes maskesi takarken yakalanırsa onu beklendiği gibi mazur görürüm" dedi.[6]

1982 yılında başlayan çizgi roman serisi V for Vendetta distopik gelecek İngiltere'sinde otoriter hükûmeti devirmeye çalışan bir kanunsuzun hikâyesini temel almaktaydı. Ana karakteri Guy Fawkes maskesi takmaktaydı. 2006 yılında çekilen film uyarlamasında binlerce kişi bu maske ile parlamentoya yürürken gösterildi.[7]

Hikâyeyi geliştirirken ressam David Lloyd el yazısıyla: "Neden biz onu dirilmiş bir Guy Fawkes olarak betimlemiyoruz. Kâğıttan bir maske, bir pelerin ve konik şapka? Çok tuhaf görünürdü ve ona yıllardır hak ettiği Guy Fawkes imajını verirdi. Her 5 Kasım günü yanak kızartmamalıyız, Parlamentoyu havaya uçurma teşebbüsünü kutlamalıyız!" yazan bir not bırakmıştır. Yazar Alan Moore, Lloyd'un fikri hakkında "Bütün olası sahneler gözümün önünde bir anda canlandı ve hepsi Guy Fawkes maskesinin arkasında birleşti" şeklinde yorum yaptı.[8][9]

Protestocular Tarafından Benimsenmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

2006 yılında V for Vendetta adlı filmde bıyıklı Guy Fawkes maskesinin kullanılması, politikacılar, bankalar ve finansal kuruluşlara karşı protesto gösterileri yapan gruplar arasında hızlı bir şekilde yayılmasına sebep oldu. Maskeler göstericilerin kimliklerini ve yüzlerini gizlemenin yanında ortak amaçlarını paylaştıklarını göstermelerine de yardımcı oluyordu.[10][11]

Maske ayrıca kısa zamanda bir internet fenomeni hâline geldi. Youtube, 4chan gibi sosyal paylaşım sitelerinde sıkça kullanıldı.[12][13]

Anonymous

[değiştir | kaynağı değiştir]
Guy Fawkes maskesi takan Anonymous üyeleri Church of Scientology protestosunda. Londra, 2008.

Maske 2008 yılında Church of Scientology isimli kiliseye karşı düzenlenen Project Chanology isimli protestolarda Anonymus tarafından kullanıldı.[14][15] Grup, Youtube'u bir videoyu silmeye zorlaması sebebiyle suçladığı Church of Scientology'ye karşı çeşitli protestolar düzenledi.[16] Scientology karşıtı insanları fotoğraflamak kilise üyelerinin uyguladığı yaygın yöntem olduğundan protestocular yüzlerini saklamak zorunda kaldılar. Guy Fawkes maskesi de bu amaçla protestolar boyunca sıkça kullanıldı.[17]

Protestolar devam ederken gittikçe daha fazla protestocu Guy Fawkes maskesi kullanmaya başladı, bu da maskenin Anonymous'un sembolü hâline gelmesine sebep oldu.[18][19] Grup daha sonra otoriteye karşı yaptığı daha geniş protestolarda da Guy Fawkes maskesini sıkça kullandı.[18][19][20]

Popüler Protestolardaki Yaygın Kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Mayıs 2009'da İngiliz Başbakanını aşırı harcamalarından dolayı protesto eden maskeli protestocular sahte bir barut fıçısını parlamento kapısına atarak tepkilerini gösterdi.[21]

2011 Wisconsin protestolarında, "Wall Street'i İşgal Et" eyleminde ve devam eden işgal eylemlerinde maske sıkça kullanıldı ve uluslararası alanda bir isyan sembolü olarak yerini aldı.[10] Ocak 2011'de Julian Assange, "Londra Borsası'nı İşgal Et" isimli eyleminde bu maskeyi taktı ancak polisin isteği ile bu maskeyi çıkartmak zorunda kaldı.

Guy Fawkes maskesi takan Amerikalı protestocu. Washington, D.C.

Ocak 2012'de Guy Fawkes maskeleri, Polonya'da ACTA sözleşmesine imza atılmasına karşı yapılan gösterilerde kullanıldı.[22]

10 Temmuz 2012'de, Hindistan'ın Mumbai kentinde 100 kişilik Anonymous üyesi ve üniversite öğrencisi grup, Azad Meydanı'nda toplandı ve tamamen siyah giyinip Guy Fawkes maskesi takarak Hindistan Hükûmeti'nin uyguladığı internet engellemelerine karşı yürüdü.[23]

Maske, Arap Baharı'nın bir parçası olan Bahreyn Protestoları'nda da kullanıldı ancak Şubat ayında yasaklandı,[24] birkaç ay sonra diğer bir körfez ülkesi olan Birleşik Arap Emirlikleri de aynı kararı verdi.[25] Bahreyn Sanayi Bakanı, maskenin yasaklanmasını ülkenin ulusal güvenliği ile ilişkilendirdi.[26] Bu kararlar "Amerika'nın Sesi" adlı programda "alışılmadık" olarak nitelendirildi[27] ve ülkelerin süregelen ayaklanmayı bastırmak için uyguladıkları bir politika olarak görüldü.[25][28] Ancak İngiltere merkezli insan hakları aktivisti[27] ve The Independent gazetesinden Samuel Muston,[24] yasağın etkilerini küçümsedi. The Manama Voice protestolarda maske kullanımının yasak getirildikten sonra arttığını rapor etti.[29]

2012 yılında Tayland'daki hükûmet karşıtı protestolarda,[30] Türkiye'de Gezi Parkı Protestoları'nda kullanıldı.[31] Ayrıca Brezilya[32] ve 2013'te Mısır protestolarında kullanıldı.[33]

Mayıs 2013'te Suudi Arabistan, maskenin ithalatını yasakladı ve yakalandığı takdirde el konulacağını bildirdi. İslami İşler Bakanlığı maskenin "İsyancıların ve isyanın sembolü" olduğunu açıkladı, imamları ve aileleri gençleri kaosa teşvik ederek kaosun yayılmasına sebep olabileceği konusunda uyardı.[34] 22 Eylül 2013'te Suudi Arabistan Ulusal Günü'nden bir gün önce Suudi dinî polisi Guy Fawkes maskesi takmayı yasakladı.[35]

Kanada'da maskenin yasa dışı gösteri ve ayaklanmalarda takılması yasaklandı ve 10 yıl hapis cezası getirildi.[36]

[37][38]

Satış ve Telif Hakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

2011 Time gazetesine göre, protestocular maskenin Amazon.com adlı alışveriş sitesinde en çok satan ürün olmasını sağladı, yılda binlerce maske satıldı. Dünyanın en büyük medya kuruluşlarından Time Warner maskenin telif haklarına sahip olup satılan bütün lisanslı maskelerden pay almaktadır.[39][40]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Chambers Books of Days, 1864 11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pp. 549-550
  2. ^ The London Lancet: A Journal of British and Foreign Medical and Chemical Science, Criticism, Literature and News. Burgess, Stringer & Company. 1847. s. 37. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  3. ^ [1] 9 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Whizzer and Chips comic, 1969
  4. ^ [2] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Whoopee comic, 1983
  5. ^ Cannadine, David (4 Kasım 2005), "Halloween v Guy Fawkes Day", news.bbc.co.uk, 12 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Kasım 2010 
  6. ^ a b "Legislative Assembly - Wednesday, 5th of November, 1958" (PDF). Parliament of Western Australia. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  7. ^ Nickelsburg, Monica. "A Brief History Of the Guy Fawks Mask". The Week. 7 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2013. 
  8. ^ Moore, Alan (2011). Behind The Painted Smile. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  9. ^ Moore, Alan (10 Şubat 2012). "Viewpoint: V for Vendetta and the rise of Anonymous". BBC News. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2012. 
  10. ^ a b Waites, Rosie (20 Ekim 2011). "V for Vendetta masks: Who's behind them?". Londra: BBC News. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012. 
  11. ^ Montes, Euclides (10 Eylül 2011). "The V for Vendetta mask: a political sign of the times". The Guardian. Londra: Guardian Media Group. ISSN 0261-3077. OCLC 60623878. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012. 
  12. ^ Bilton, Nick. "Masked Anonymous Protesters Aid Time Warners Bottom Line". The New York Times. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013. 
  13. ^ Launder, William (2 Mayıs 2006). ""V" stands for very bad anarchist movie". Columbia News Service. 13 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2007. 
  14. ^ Bilton, Nick (28 Ağustos 2011). "Masked Protesters Aid Time Warner's Bottom Line". The New York Times. 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2014. 
  15. ^ Thompson, Nick (5 Kasım 2011). "Guy Fawkes mask inspires Occupy protests around the world". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2014. 
  16. ^ "The Cruise Indoctrination Video Scientology Tried To Suppress", Gawker.com, 15 January 2008 16 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  17. ^ Stewart, Scott (25 Mart 2008). "Cyberterrorism, hacktivism: Trying to find hope: Anonymous fights Co$ while Chinese launch cyber attacks on human rights groups". The Gateway. University of Nebraska at Omaha. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2008. 
  18. ^ a b John S. Forrester (11 Şubat 2008), Dozens of masked protesters blast Scientology church. Web-based foes guard IDs, assert risk of retribution, The Boston Globe, 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Kasım 2016 
  19. ^ a b Kwek, Glenda (14 Ekim 2011). "V for vague: Occupy Sydney's faceless leaders". The Sydney Morning Herald Times. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012. 
  20. ^ Matyszczyk, Chris (9 Ağustos 2011). "Anonymous: Facebook's going down November 5". 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2014. 
  21. ^ "Flashmob protest at MPs' expenses". BBC News. 23 Mayıs 2009. 29 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  22. ^ Gera, Vanessa. "Poland signs copyright treaty that drew protests". Associated Press. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2012. 
  23. ^ Anonymous India to use RTI in fight against Internet censorship 13 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. retrieved 24 June 2012
  24. ^ a b Muston, Samuel (25 Şubat 2013). "Anti-protest: Bahrain bans import of plastic Guy Fawkes masks". The Independent. Londra. 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2013. 
  25. ^ a b Sorcha Pollak (27 Şubat 2013). "Bahrain Bans 'V for Vendetta' Masks". Time (magazine). 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
  26. ^ "Bahrain bans Guy Fawkes mask". El-Ekber. 25 Şubat 2013. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2013. 
  27. ^ a b Matthew Hilburn (27 Şubat 2013). "Bahrain Bans Import of Protest Masks". Voice of America. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
  28. ^ "Bahrain bans 'Anonymous' Guy Fawkes mask". Russia Today. 26 Şubat 2013. 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
  29. ^ "البحرينيون يتحدون قرار منع قناع "فانديتا" (صور)" (Arapça). Manama Voice. 3 Mart 2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2013. 
  30. ^ "White masks rally goes international". Bangkok Post. 23 Haziran 2013. 
  31. ^ "In pictures: Turkey's protesters see the funny side". The Observers. 6 Haziran 2013. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  32. ^ Watts, Jonathan (18 Haziran 2013). "Brazil protests erupt over public services and World Cup costs". The Guardian. Londra. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  33. ^ Peterson, Josh (25 Eylül 2013). "Egyptian protesters seen wearing 'Anonymous' masks". The Daily Caller. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013. 
  34. ^ Riyadh Bureau, Saudi Arabia Bans Import of V for Vendetta Masks, 30 May 2013 8 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  35. ^ "Saudi religious police confiscate Guy Fawkes masks ahead of National Day". Al Arabiya. 22 Eylül 2013. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2013. 
  36. ^ Meagan Fitzpatrick, "Wearing a mask at a riot is now a crime", CBC News, 19 June 2013 8 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 28 October 2013
  37. ^ Associated Press (1 Mart 2014). "AP Photos: Inventive masks in Venezuela protests". 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  38. ^ Reuters / Jorge Silva (21 Nisan 2014). "Easter anti-government riots in Venezuela". 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  39. ^ Carbone, Nick (29 Ağustos 2011). "How Time Warner Profits from the 'Anonymous' Hackers". Time. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2011. 
  40. ^ Bilton, Nick (28 Ağustos 2011). "Masked Protesters Aid Time Warner's Bottom Line". The New York Times. 7 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Guy_Fawkes_maskesi&oldid=30864027" sayfasından alınmıştır