Giorgi Saakadze
| Giorgi Saakadze | |
|---|---|
 1626 yılında yapılan portresi[1] | |
| Doğum | 1570 Kartli Krallığı |
| Ölüm | 3 Ekim 1629 (59 yaşında) Halep |
| Bağlılığı | Kartli Krallığı Kaheti Krallığı Safevî Devleti Osmanlı Devleti |
| Çatışma/savaşları | Taşiskari Muharebesi Marabda Muharebesi Martkopi Muharebesi Bazaleti Muharebesi Osmanlı-Safevî Savaşı |
Giorgi Saakadze (Gürcüce: გიორგი სააკაძე) (c. 1570 – 3 Ekim 1629) 1484-1762 yılları arasında Tiflis merkezli olarak hüküm süren Kartli Krallığı'nda[2] 17. yüzyılda etkili olmuş Gürcü siyasetçi ve komutan. Hizmetine girdiği Safevî Devleti'nde Mūrāv-Bey, Osmanlı İmparatorluğu'nda da Magrav-Han olarak tanınırdı. Kızı Ana'nın Erzurum kentindeki türbesinin kitabesinde adı Murav (موراو) olarak geçer ve bu isim Gürcüce "Mouravi"den (მოურავი) gelir.[3]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Saakadze'nin babası Siyavuş, Kartli kralı I. Simon dönemindeki hizmetleri sayesinde yükselmiş bir komutandır. Giorgi de erken yaşta babasının izinden asker hayatınaa atılır. Genç kral II. Luarsab döneminde 1608 yılında Tiflis, Tshinvali ve Dvaleti kentlerinin valisi olarak atanır.[4] Saakadze'nin itibarı özellikle Sadrazam Kuyucu Murat Paşa döneminde Osmanlı Ordusuna karşı kazandığı başarılarla artar. 1609 yılı Haziran ayında Taşiskari Muharebesi'nde galip gelir.
İran topraklarında
[değiştir | kaynağı değiştir]1611 yılında kral, Saakadze'nin kız kardeşi Macrine ile evlenir. Gürcü asil aileler ise kendilerinin arasından olmayan bu komutanın ve ailesinin hızlı yükselişini takip etmekte ve şüphelenmektedir. Aillerle Saakadze arasında gerginleşen durum 1612 yılı Mayıs ayında kopma noktasına gelir. Prensler Parsadan Tsitsihvili ve Şadiman Barataşvili tarafından hayatına kast edilen Saakadze çareyi İran'a sığınmakta bulur. İran şahı I. Abbas komutasına giren Saakadze Müslüman olduktan sonra Osmanlılarla savaş halindeki Safevî Devleti ordularında büyük başarılar kazanır. Gürcü olmasından dolayı Safevîlerin Gürcü topraklarına dair açılımlarında sürekli olarak fikri alınır. Saakadze kendisini prenslerine karşı savunmayan kral II. Luarsab'dan intikamını alır. I. Abbas'ın Gürcistan seferine katılır ve tahttan düşmesine sebep olur. 1619 yılında işgal altındaki Gürcü topraklarında vekili olarak Bagrat Han'ı atar. Bu dönemde Saakadze Kartli topraklarının fiilen hükümdarıdır. 1621-23 döneminde artan gerilim döneminde Osmanlılara karşı savaşır. Şah'ın güvenini kazanan Saakadze, Gürcistan topraklarında çıkan ayaklanmayı bastırmak için 35 bin askerlik ordunun başına getirilir.
Yeniden Gürcülerin yanında
[değiştir | kaynağı değiştir]
Saakadze, bu aşamada Gürcü direnişiyle[5] birlikte davranarak Safevi Ordularını pusuya düşürerek 25 Mart 1625 tarihinde imha eder. Ayrıca I. Abbas tarafından Gürcü topraklarına yerleştiren göçebe Türk kavimlerine de saldırarak Gürcü topraklarından atar. İran topraklarındaki Gence ve Karabağ yöresini de yağmalar. Saakadze'den intikam almak isteyen I. Abbas, Girogi'nin oğlu Paata'yı idam ettirir. Gürcü topraklarına yeniden gönderilen Safevi kuvvetleri Marabda Muharebesi'nde zor da olsa galip gelir. Saakadze dağlara çekilerek gerilla savaşı vererek Safevi kuvvetlerine saldırır. I. Abbas giderek güçlenen direniş karşısında I. Teimuraz'ı kral olarak kabul etmek durumunda kalır.
Osmanlı topraklarında gelen son
[değiştir | kaynağı değiştir]Ortak düşmana karşı birleşen Gürcü asiller, düşman çekilince yine birbirlerine düşerler. I. Teimuraz'ın Kartli topraklarında da hakimiyetini ilan etmesi üzerine çıkan gerilim sonucu Gürcüler kendi aralarında savaşmaya başlar. 1626 yılında Bazaleti Muharebesi'nde yenilen Saakadze Osmanlı topraklarına kaçarak I. İbrahim'in emrine girer. Kısa bir süre Konya valisi görevi yapan ve 1627-28 yıllarında Erzurum'da Safevilere karşı savaşan Saakadze, Sadrazam Hüsrev Paşa tarafından hainlikle suçlanır. Oğlu Avt'andil ve beraberindeki Gürcülerle birlikte 3 Ekim 1629 günü Halep'te öldürülür. Hayatta kalan oğlu Ioram, daha sonra prens olacak ve Tarkhan-Mouravi ailesini kuracaktır.
Geleneği
[değiştir | kaynağı değiştir]Saakadze'nin alışılmadık askeri ve siyasi hayatı onun Gürcü tarihine katkısı hakkında farklı yorumlanmasına yol açar. Saakadze'nin ülkeden kovulmasını sağlayan prensler ve asiller onu bir feodal derebeyi ve maceracı olarak gösterirler. Ancak modern dönemdeki tarihçiler Saakadze'nin Gürcülerin Safeviler tarafından asimile edilmelerini engellemesi nedeniyle büyük bir direnişçi ve komutan olduğunu belirtmektedirler.
Popüler kültüre etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Dünya Savaşı sırasında Barbarossa Harekatı ile Nazi Almanyası'nın saldırısına karşı karşıya kalan Sovyetler Birliği'nde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin Gürcü yurtseverliğini öne çıkartmak için Saakadze imgesine başvurur. Anna Antonovskaya'nın altı ciltlik Великий Моурави[6] eseri sinemaya uyarlanır.[7] Filmde yurdunu işgalcilerden kurtaran bir kahraman olarak işlenir. Tarihin bir cilvesi olarak Sovyet topraklarını işgal eden Naziler de rejim karşıtı Gürcülerden oluşturdukları 797. Wehrmacht Taburuna Giorgi Saakadze adını verecektir.[8]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Hakkında yazılan eser
[değiştir | kaynağı değiştir]- Simon Kvariani, Giorgi Saakadze Büyük Savaşçı, çeviren: İbrahim Goradze, Ararat Yayınevi 1980
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Chvenebur.net sitesindeki hayatı 1 Ekim 2012 tarihinde erişilmiştir
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ İstanbul'da Pietro della Vale tarafından yapılmıştır
- ^ Gürcüce: ქართლის სამეფო
- ^ "მოურავი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 25 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Gürcüce: მოურავი
- ^ Saakadze'nin kayın biraderi Zurab ve Kakheti Kralı I. Teimuraz
- ^ Türkçesi: Büyük Muravi
- ^ Filmin imdb sayfası 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 1 Ekim 2012 tarihinde erişilmiştir
- ^ Tabur 1942-43 döneminde Tuapse'de savaşmıştır
