Daçyanizm
Daçyanizm, büyük ölçüde sorgulanabilir verilere ve öznel yorumlara dayanan, idealize edilmiş bir geçmişi bir bütün olarak ülkeye atfetme eğilimini tanımlayan bir Rumen terimdir. Özellikle Nikolay Çavuşesku rejimi sırasında yaygın olmakla birlikte, Romanya bilimindeki kökeni bir asırdan daha eskiye dayanmaktadır.[1]
Terim, Daçya'nın ve bugünün Rumenlerin önceki köklerinin büyütülmesini ifade eder. Bu fenomen aynı zamanda aşağılayıcı bir şekilde "Dacomania" veya "Dacopathy" veya bazen "Thracomania" olarak etiketlenirken, savunucuları "Dacology" yi tercih ediyor. Başlangıçta Rumen kültürünün sözde öncü karakterine atıfta bulunmak için türetilen Protokronizm terimi (Eski Yunanca "zamanda ilk" anlamına gelen Protokronizm) bazen eşanlamlı olarak kullanılır.
Genel Bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bağlamda terim, Daçyalılara ve uygarlıklarına benzersiz bir nitelik atfetme eğilimine (Romen milliyetçiliğinin çeşitli versiyonlarında fark edilen) atıfta bulunur.[2] Bu akımı benimseyenler kurucu mitin tamamen tersine çevrilmesiyle yaratılacak olan Antik Roma'ya özel bir vurgu yaparak ya Daçyalıların antik tarihte önemli bir rolleri olduğunu ya da hatta tüm kültürler üzerinde üstünlükleri olduğunu kanıtlamaya çalışırlar. Ayrıca, Tărtăria tabletlerinin yazının proto-Daçyaların Rumen topraklarında bulunduğunun kesin kanıtı olarak kullanılması ve Daçya dilinin Orta Çağ'a kadar hayatta kaldığı inancı da savunuldu.[3]
Bunların dışında ek bir çaba ise Daçyalıların Hristiyanlığı kolayca benimseme üzerine yapılan tezlerde gösterildi. Daçyanistlerin bir kısmı Zalmoxis kültünün sözde tektanrıcılığı ile Hristiyanlık arasındaki bağlantı olduğunu savundu. Ayrıca, Hristiyanlığın, Daçya-Romalılara Havari Andreas tarafından vaaz edildiği ve günümüz Rumen Ortodoksluğunun kaynağının Zalmoxis kültü ile Andreas olduğunu savundular. Destekleyici kanıt olmamasına rağmen, bu fikir, Rumen Ortodoks ruhban okullarında ve teoloji enstitülerinde kullanılan tarih ders kitaplarında bulunan resmi kilise duruşudur.[4]
Geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]Fikirler, Rumen milliyetçiliğinde var olan ve Dacianism ile bağlantılı olmayan eserlerde de kendini gösteren bir aşağılık kompleksinin parçası olarak algılandı. Bunun sebebi Daçyanizmin asıl kaynağı Romanya topraklarının yalnızca bir Roma kolonisi olarak hizmet ettiği, inisiyatiften yoksun olduğu ve bir Daçya varlığını tamamen ortadan kaldıracak bir Latin akınına tabi olduğu fikirlerinin reddi olmasıdır.
Daçyanizm, büyük olasılıkla, kendisi ile muhafazakar Junimea arasındaki anlaşmazlığın ana noktalarından biri olan Bogdan Petriceicu Hasdeu tarafından 1870'lerde öne sürülen görüşlerle ortaya çıktı.[5] Örneğin, Hasdeu'nun Etymologicum magnum Romaniae'si yalnızca Daçyalıların Roma'ya imparatorlarının çoğunu verdiğini iddia etmekle kalmadı (bu fikir son zamanlarda Iosif Constantin Drăgan tarafından desteklendi), aynı zamanda erken Orta Çağ Eflak ve Boğdan'ın yönetici hanedanlarının Kral Burebista ile kurulan bir Daçyalılar kastının torunları olduğunu da iddia etti.[6]
Fikrin I. Dünya Savaşı'ndan önceki diğer savunucuları arasında amatör arkeolog Cezar Bolliac'ın yanı sıra Teohari Antonescu ve Nicolae Densușianu da vardı.[7] İkincisi, Daçya'nın Avrupa tarihöncesinin merkezi olduğuna dair karmaşık ve desteklenmeyen bir teori oluşturdu ve Daçyalılar arasında Asen Hanedanı ve Horea gibi çok çeşitli figürleri içeren Romanya resmi tarihiyle tam bir paralellik yarattı. Yazılarının ana cildi Dacia Preistorică'dır.[8]
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra ideoloji, çekiciliğini artırdı. Demir Muhafızlar, konseptle içli dışlı oldu ve Zalmoxis'in mesajının ne olabileceğine dair projeleri ve yorumları arasında önemli paralellikler kurdu. Mircea Eliade, Hristiyanlıkla olan yapısal bağlarını savunarak, özellikle Zalmoxis kültüyle meşguldü; Romalılaşmayı sınırlı bir fenomen olarak gören Daçya tarihi üzerine teorisi, Daçyacılığı savunan çağdaş yazarlarca benimsendi.
Tarafsız bir bağlamda, Vasile Pârvan liderliğindeki Rumen arkeoloji okulu, daha önce göz ardı edilen ve o sırada fikrin çekiciliğine dolaylı olarak katkıda bulunan çok sayıda Daçya bölgesini araştırdı.[9]
1974'te Edgar Papu, ana akım kültürel aylık Secolul XX'de, Avrupa tarihinde Romanya'nın kronolojik önceliğini savunan "Romanya Protokronizmi" başlıklı bir makale yayınladı. Fikir, daha sonra herhangi bir yabancı etki üzerinde otoktonluğun hakim olduğunu iddia eden kültürel ve tarihsel bir söylemi teşvik eden ve güçlendiren milliyetçi Çavuşesku rejimi tarafından hemen benimsendi. Çavuşesku'nun ideologları, 1974 tarihindeki 11. Romanya Komünist Partisi Kongresi'nden sonra, Daçyalıların kalıcı ve "örgütsüz bir Devlet" ürettiklerini savunarak Daçyanizmi resmi Marksizme bağladıklarında tekil bir kavram geliştirdiler. Daçyalılar, birkaç komünist nesil tarafından "Emperyalist" bir Roma'ya karşı otokton isyancılar olarak tercih edilmişlerdi; ancak Çavuşesku'nunki, önceki Daçyanistlerin görüşleri ile bağlantı kuran, belirgin bir motivasyona sahip bir yorumdu.[10]
Rejim, Çavuşesku'nun düşüşünden sonra bile Daçya davasını savunmaya devam eden, İtalya'da ikamet eden, eski Demir Muhafız ve milyoner Iosif Constantin Drăgan ile bir ortaklık başlattı. Eleştirmenler, geç Çavuşesku rejiminin otarki ve kültürel izolasyonu Daçyanist mesajlarda bir artışla birlikte geldiğinden, bu aşırılıkları, taşradaki hayal kırıklıklarını ve ısrarlı milliyetçi retoriği birleştiren ekonomik milliyetçi bir rotanın ifadesi olarak görüyorlardı.[11]
Vladimir Tismăneanu şunları yazdı:
"Daçyanizm", büyük bilimsel ve kültürel keşiflerde Romanya'nın önceliğini iddia eden parti destekli ideolojiydi. Aslında Çavuşesku'nun milliyetçi tiranlığının temelini oluşturuyordu.[1]
Romanya Devrimi'nden sonra artık totaliter bir devlet yapısı tarafından desteklenmeyen yorum, birçok çevrede hâlâ popülerlik kazanıyor. Mevcut Daçyanizmin ana temsilcisi Drăgan'dı, ancak Drăgan'ın ölümünden sonra görevi New York City merkezli doktor Napoleon Săvescu devraldı.[12] Birlikte Noi, Dacii ("Biz Daçyalılar") dergisini çıkardılar ve her yıl "Uluslararası Dakoloji Kongresi" düzenlediler. Săvescu hâlâ faaliyetlerine devam ediyor.
Săvescu'nun en ünlü teorisi, Rumenlerin ana akım tarihçilerin söylediği gibi Romalı kolonistlerin ve asimile Daçyalıların torunları olmadığını, ancak Latinceye yakın bir dil konuşan Daçyalıların torunları olduğudur.
Diğer tartışmalı teorileri arasında dünyadaki ilk alfabenin Daçyalılar (veya ataları) tarafından geliştirildiği fikridir. Kaynak olarak Tărtăria tabletleri göstermektedir.[13] Ayrıca Săvescu, Daçyalıların Batı Avrupa, Hindistan, Irak, Japonya ve Amerika'yı fethettiğini iddia etmektedir;
Harappa kültürü, Karpat-Tuna istilasından sonra yok olmadıysa, işgalciler nasıl oldu da arkalarında hiçbir iz bırakmadan ya da Sir Wheeler'ın dediği gibi, "sadece bir isim" bırakarak ortadan kayboldular? Çoğunlukla yetiştirici bir halk olan göçebe Karpat-Tunalılar, yalnızca yeni bir din doğurmakla kalmayıp, aynı zamanda onları bugüne kadar geride bırakan muhteşem şehirler nasıl buldular? Dünyadaki en büyük ve en karmaşık literatür nasıl bu Karpat-Tuna halkından gelmiş olabilir? Aslında, tüm Vedik literatür dört metne dayanmaktadır. En eskileri Rig-Veda, Yajur-Veda ve Sama-Veda'dır, daha sonraki Athara-Veda ve sadece iki bin yıl daha eski olan İlyada ve Odysseia'ya benzeyen iki şiir; Ramnayana ve Mahabharata, Aryan Karpat-Tunalıların anavatanını yansıtan bir toponimi korudular ve aynı ana temayı paylaşıyorlar; Bahataral tahtı için savaşan iki aile arasındaki düşmanlık ve kin. Bu tema bazılarına göre, bugünün Banat-Romanya'sını ele almaktadır.
— Hindistan'ın Karpat-Tuna Halkı Tarafından Fethi[14]
Bununla birlikte Săvescu'nun teorileri, tarih dergileri ve çoğu tarihçi tarafından göz ardı edilir. Bunların arasında Mircea Babeş, Lucian Boia ve Alexandra Tomiță vardır.[15] Bu tarihçeler bu teorileri sözde bilim ve anakronistik olarak etiketleyen ve onları destekleyecek yeterli bilimsel kanıt olmadığını savunmaktadırlar.
Daçya yazısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
"Daçya alfabesi", Daçyanizm'de, Daçya'nın fethi ve Roma İmparatorluğu tarafından emilmesinden önce Daçyalıların sözde bir alfabesine dair sahte tarih iddiaları için kullanılan bir terimdir. Varlığı ilk olarak 19. yüzyılın sonlarında Rumen milliyetçileri tarafından önerildi, ancak ana akım modern bilim tarafından tamamen reddedildi.
Bükreş'teki Vasile Pârvan Arkeoloji Enstitüsü'nden modern bir uzman olan Sorin Olteanu'nun görüşüne göre, "Daçya yazısı tamamen uydurmadır ve basitçe Daçya yazısı yoktur." Eski Daçyalıların Yunan ve Latin alfabelerini kullandıkları biliniyor, ancak muhtemelen komşu Trakya'da olduğu kadar erken değil, Yunan alfabesindeki Ezerovo halkası MÖ 5. yüzyıla tarihleniyor.[16] La Tène döneminden bir vazo parçası, muhtemelen okuma yazma bilmeyen Yunan harflerinin bir taklidi, Roma işgalinden önceki La Tène döneminde Yunan alfabesinin görsel bilgisine işaret ediyor. 19. yüzyılın sonunda yazan ve daha sonra Daçyanistler olarak tanımlanan bazı Rumen yazarlar, özellikle de meraklı bir amatör arkeolog olan Rumen şair ve gazeteci Cezar Bolliac, bir Daçya alfabesi keşfettiğini iddia etti. Ancak arkeolojik ve dilbilimsel nedenlerle hemen eleştirildiler. Eleştirenler arasında Alexandru Odobescu da vardı. 1871'de Odobescu, Henric Trenk ile birlikte Buzău yakınlarındaki Ialomiței mağaralarından biri olan Fundul Peșterii mağarasının envanterini çıkardı. Daha sonra 2002 yılında tartışmalı Rumen tarihçi Viorica Enăchiuc, Codex Rohonczi, 3. veya 4. yüzyıla tarihlenen yazılarından etkilenerek bu yazıların Daçya alfabesiyle yazıldığını belirttiler.[17] Tartışmalı dilbilimci Aurora Petan, bazı Sinaia kurşun levhalarının benzersiz Daçya yazıları içerebileceğini iddia ediyor.
Dilbilimci George Pruteanu, Daçyanizmi "kısır ve paranoyak milliyetçilik" olarak adlandırdı çünkü Daçya yazısının var olduğunu savunanlar, Daçya dilinin Latince, Hintçe ve Akadca dahil tüm diğer dillerin kaynağı olduğunu iddia ediyorlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Tismaneanu, Vladimir (15 Ekim 2003). Stalinism for All Seasons: A Political History of Romanian Communism (İngilizce). University of California Press. ISBN 978-0-520-23747-6.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Dacia (İngilizce). Cultura națională. 2005.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Stadtmüller, Georg (2003). Saeculum (Almanca). K. Alber.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ Hovelacque, Abel; Keane, A. H. (Augustus Henry) (1877). The science of language: linguistics, philology, etymology. University of California Libraries. London : Chapman and Hall: Philadelphia, J. B. Lippincott and co.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.