İçeriğe atla

Dört Polis

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Three men, Stalin, Roosevelt and Churchill, sitting together elbow to elbow
Avrupa cephesinin Müttefik liderleri: Joseph Stalin, Franklin Roosevelt ve Winston Churchill 1943'te Tahran Konferansı'nda buluşuyor
Chiang Kai-shek, Franklin Roosevelt ve Winston Churchill, II. Dünya Savaşı sırasında 1943'te Kahire Konferansı'nda bir araya geldi.

"Dört Polis", ABD Başkanı Franklin Roosevelt'in dünya barışının garantörü olarak Büyük Dörtlü ile kurduğu savaş sonrası bir konseydi. Üyeleri 2. Dünya Savaşı sırasında Dört Güç olarak adlandırıldı ve 2. Dünya Savaşı'nın dört büyük müttefikini oluşturdular: Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Çin. Roosevelt, 1942'den itibaren "Dört Polis" terimini defalarca kullandı.[1]

Dört Polis, kendi etki alanları içinde düzeni sağlamaktan sorumlu olacaktı: Britanya, imparatorluğunda ve Batı Avrupa'da, Sovyetler Birliği Doğu Avrupa'da ve orta Avrasya'da, Çin Doğu Asya'da ve Batı Pasifik'te ve Amerika Birleşik Devletleri Batı Yarımküre'de etkiliydi. Yeni savaşlara karşı önleyici bir tedbir olarak Dört Polis dışındaki ülkeler silahsızlandırılacaktı. Sadece Dört Polisin tüfekten daha güçlü herhangi bir silaha sahip olmasına izin verilecekti.[2]

Başlangıçta Roosevelt, savaş sonrası yeni uluslararası örgütün savaştan birkaç yıl sonra kurulacağını öngördü. Daha sonra Birleşmiş Milletler'in kurulmasını tüm savaş çabaları için en önemli hedef olarak görmeye başladı.[3] Organizasyona ilişkin vizyonu üç branştan oluşuyordu: Büyük Dörtlü ile bir yürütme branşı, Dört Polis veya Dört Şerif olarak hareket eden aynı dört büyük güçten oluşan bir icra branşı ve diğer ulusları temsil eden uluslararası bir meclis.[4]

Enternasyonalist eleştirmenlerle bir uzlaşma olarak Dört Büyük ülke, Dört Polis önerisinde sunulan yetkilerinden daha az yetkiye sahip olarak BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri oldu.[2] Daha sonra 1945'te Birleşmiş Milletler resmen kurulduğunda Fransa, Churchill'in ısrarı sonucu Güvenlik Konseyi'nin beşinci daimi üyesi olarak eklendi.[5]

Geçmiş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Amerika Birleşik Devletleri bir izolasyon politikası izledi ve 1919'da Milletler Cemiyeti'ne katılmayı reddetti. Roosevelt, Milletler Cemiyeti'nin bir destekçisiydi ancak 1935'te dış politika danışmanı Sumner Welles'e şunları söyledi: "Milletler Cemiyeti, münazara cemiyetinden başka bir şey değil ve onda bile zavallı bir cemiyet haline geldi!"[6] Roosevelt, Cemiyet'i çok fazla ulusun çıkarlarını temsil etmekle eleştirdi. Milletler Cemiyeti'ne rehberlik eden Wilsoncu uluslararası fikir birliği ve işbirliği kavramları yerine dünyanın büyük güçlerinin ortak çabalarıyla güvence altına alınan küresel barışa yönelik bir yaklaşımı desteklemeye başladı.[2]

Büyük güçlerin dünyanın "polisi" olması gerektiği fikri Başkan Roosevelt tarafından Ağustos 1941 gibi erken bir tarihte İngiltere Başbakanı Winston Churchill ile yaptığı ilk görüşmede tartışılmıştı.[kaynak belirtilmeli] Atlantik Bildirgesi yayınlandığında Roosevelt, bildirgede savaştan sonra yeni bir uluslararası organın kurulmasına yönelik herhangi bir Amerikan sözünden bahsetmemesini sağlamıştı.[2] Roosevelt, Amerikan halkının önerilerini reddetme riskinin farkında olarak savaş sonrası uluslararası bir organizasyon oluşturma planlarını kamuoyuna duyurma konusunda isteksizdi ve Woodrow Wilson'ın Senato'yu Amerika'nın Milletler Cemiyeti üyeliğini onaylamaya ikna etme mücadelesini tekrarlamak istemiyordu.

Roosevelt'in önerisi, daha küçük ülkeleri denetleyecek büyük güçlerin "vesayetiyle" yönetilen yeni bir uluslararası organizasyon yaratmaktı. Eylül 1941'de şunları yazdı:

Mevcut dünya karmaşasında, büyüklüğünden dolayı anlaşmazlıklara ve eylemsizliğe yol açan bir Milletler Cemiyeti'nin yeniden kurulmasının şu anda uygun olmadığını düşünüyoruz. Özel işlerde vesayet ilkesinin uluslararası olmaması için hiçbir neden yok gibi görünüyor. Vesayet, bencil olmayan hizmet ilkesine dayanır. En azından bir süre için dünya halkları arasında diğer uluslar ve insanlarla ilişkilerinde rehbere ihtiyaç duyan pek çok küçük çocuk vardır. Tıpkı iyi bir davranış ruhuna geri götürülmesi gereken birçok yetişkin ulus veya halk olduğu gibi.[7]

"Kasıtsız" bir ilk çabaya rağmen, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın savaş sonrası planlaması 1940 ve 1941'in büyük bir bölümünde askıya alınmıştı.[8] Atlantik Konferansı'nın ardından, Dışişleri Bakanlığı tarafından Ekim ortasına kadar savaş sonrası planlamaya ilişkin bir direktif hazırlandı ve bu direktif Aralık ayı sonlarında Başkan'a teslim edildi. [8]

Dört Polis için planlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler'in orijinal üç branşının Franklin Roosevelt tarafından hazırlanan 1943 taslağı. Sağdaki branş, Dört Polisi temsil eder.

Aralık 1941'de Japonların Pearl Harbor'a saldırısı, Roosevelt'in pozisyonunda bir değişikliğe yol açtı. Vesayet teklifini, savaştan sonra birkaç yıl boyunca barışı sağlamak için dost ve düşman diğer uluslar silahsızlandırılırken "Dört Polis"  – Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Sovyetler Birliği ve Çin – için bir teklife dönüştürdü.[2] Roosevelt, Dört Polis önerisine ilk göndermelerini 1942'nin başlarında yaptı.[2]

Savaş sonrası planlarını Avrupa'da ikinci bir cephe kurma olasılığını görüşmek üzere 29 Mayıs'ta Washington'a gelen Sovyet dışişleri bakanı Vyacheslav Molotov'a sundu.[9] Başkan, Molotov'a "100 farklı devletin imzaladığı başka bir Milletler Cemiyeti anlaşması daha görmek istemediğini, çünkü "tatmin edilmesi gereken" devlet sayısının çok fazla olduğunu ve bu yüzden de başarısız olduğunu ve olacağını" söyledi.[2] Roosevelt, Molotov'a savaştan sonra Büyük Dörtlü'nün dünyayı denetlemek ve saldırgan devletleri silahsızlandırmak için birleşmesi gerektiğini söyledi.[10] Molotov, diğer ülkelerin rolünü sorduğunda Roosevelt, çok fazla "polisin" iç çatışmaya yol açabileceğini söyleyerek yanıt verdi ancak diğer müttefik ülkelerin katılmasına izin verme fikrine açıktı.[10] Konferansın bir muhtırası, konuşmalarını özetliyor:

Başkan, Molotov'a düşmanlarımızın ve aslında bazı dostlarımızın savaştan sonra zorla silahsızlandırılmasını gözünde canlandırdığını söyledi; Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Rusya ve belki de Çin'in dünyayı denetlemesi ve teftiş yoluyla silahsızlanmayı zorlaması gerektiğini düşündüğünü belirtti. Başkan; Almanya, İtalya, Japonya, Fransa, Çekoslovakya, Romanya ve diğer ulusların askeri güç sahibi olmasına izin verilmeyeceğini düşündüğünü söyledi. Deneyimlerin güvenilir olabileceklerini kanıtladıktan sonra diğer ulusların bahsedilen ilk dörde katılabileceğini belirtti.[11]

Roosevelt ve Molotov, 1 Haziran'da ikinci bir toplantıda Dört Polis hakkındaki tartışmalarına devam ettiler. Molotov, Başkan'a Stalin'in Roosevelt'in savaş sonrası barışı Dört Polis ve zorunlu silahsızlanma yoluyla sürdürme planlarını desteklemeye istekli olduğunu bildirdi. Roosevelt ayrıca savaş sonrası dekolonizasyon konusunu da gündeme getirdi. Eski kolonilerin bağımsızlıklarından önce uluslararası bir vesayet idaresi altında bir geçiş sürecinden geçmesi gerektiğini öne sürdü.[9] [12]

Çin, Büyük Dörtlü'nün bir üyesi ve Dört Polis'in gelecekteki bir üyesi olarak getirildi. Roosevelt, Çin'in büyük bir güç olarak tanınmasından yanaydı çünkü Çinlilerin Sovyetlere karşı Amerikalıların yanında yer alacağından emindi. İngiltere Dışişleri Bakanı Anthony Eden'e, "Rusya ile herhangi bir ciddi siyasi çatışmada [Çin] şüphesiz bizim tarafımızda yer alır" dedi. Çin İç Savaşı başlamadan önce konuşulduğu için Komünist Çin'i değil, Çin Cumhuriyeti'ni kastediyordu.[13] Başkan; Amerikalılar, Sovyetler ve Çinliler savaştan sonra Japonya ve Kore'yi ortaklaşa işgal etmeyi kabul ederse Amerikan yanlısı bir Çin'in ABD için yararlı olacağına inanıyordu. Molotov Çin'in istikrarıyla ilgili endişelerini dile getirdiğinde Roosevelt, "uluslarımızın ve dostlarımızın birleşik nüfusunun bir milyardan fazla insan olduğunu" söyleyerek yanıt verdi.[12] [9]

Churchill, Roosevelt'in Çin'i Büyük Dörtlü'den biri olarak dahil etmesine itiraz etti çünkü Amerikalıların Britanya'nın Asya'daki sömürge varlıklarını baltalamaya çalıştığından korkuyordu. Ekim 1942'de Churchill, Eden'e Cumhuriyetçi Çin'in "İngiliz denizaşırı imparatorluğunu tasfiye etmeye yönelik herhangi bir girişimde ABD'nin yanında bir ibne oyu" temsil ettiğini söyledi.[9] Eden bu görüşü Churchill ile paylaştı ve o zamanlar bir iç savaşın ortasında olan Çin'in tekrar "istikrarlı bir ulusa" dönebileceğine dair şüphelerini dile getirdi. Roosevelt, Churchill'in eleştirilerine Eden'e "Çin'in Japonya'ya polislik yapmak için Uzak Doğu'da çok yararlı bir güç haline gelebileceğini" ve Çin'e daha fazla yardım sunmayı tamamen desteklediğini söyleyerek yanıt verdi.[9]

Birleşmiş Milletler'in oluşumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

1942 yılbaşında Müttefik "Dört Büyükler", Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve Çin'in temsilcileri, daha sonra Birleşmiş Milletler Bildirisi olarak bilinen kısa bir belgeyi imzaladılar ve ertesi gün diğer yirmi iki ülkenin temsilcileri imzalarını eklediler. [14] [15]

Başkan Roosevelt, eski Milletler Cemiyeti'nin yerini alacak yeni ve daha dayanıklı bir uluslararası örgütün yaratılması için savaş sonrası planları başlattı. Roosevelt'in Dört Polis önerisi, gücün uluslararasında daha eşit bir şekilde dağıtılmasını isteyen liberal enternasyonalistler tarafından eleştirildi. Enternasyonalistler, Dört Polis'in yeni bir Dörtlü İttifak'a yol açabileceğinden endişeliydiler.[2]

Nisan 1944'te Dışişleri Bakanlığı tarafından Birleşmiş Milletler için yeni bir plan taslağı hazırlandı. Roosevelt'in Birleşmiş Milletler için Dört Polis önerisinin merkezinde yer alan "büyük güç dayanışmasına" yapılan vurguyu sürdürdü. Büyük Dörtlü'nün üyeleri, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri olarak görev yapacaklardı. Dört daimi üyenin her birine, Dört Büyük'ten birinin çıkarlarına aykırı olan herhangi bir BM kararını geçersiz kılacak bir Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi veto yetkisi verilecek. Ancak Dışişleri Bakanlığı liberal enternasyonalistlerle uzlaşma yoluna giderek üyelik uygunluğunu birkaç seçkin yerine Mihver güçlerine karşı savaşan tüm ulus devletleri içerecek şekilde genişletti.

Roosevelt, 1919-20'de Milletler Cemiyeti'nin bir destekçisiydi ancak Woodrow Wilson'ın yaptığı hatalardan kaçınmaya kararlıydı. Birleşmiş Milletler, FDR'nin savaş sonrası en büyük önceliğiydi. Cumhuriyetçi liderlerle tam koordinasyon konusunda ısrar etti. Önde gelen Cumhuriyetçilerin, özellikle Michigan'dan Senatörler Arthur Vandenberg [16] ve Vermont'tan Warren Austin'in, aynı fikirde olduğundan emin oldu.[17] Geniş anlamda Roosevelt, BM'nin küçük sorunları çözebileceğine ve hepsinin veto hakkı olan büyük güçler arasında ortaya çıkan büyük sorunları çözmek için ana mekanizmayı sağlayabileceğine inanıyordu. Roosevelt, özellikle insan haklarının uluslararası korunmasıyla ilgilendi ve bu alanda eşi de önemli bir rol oynadı.[18][19]

Dumbarton Oaks Konferansı, Ağustos 1944'te Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve Çin'den delegasyonlarla savaş sonrası Birleşmiş Milletler planlarını tartışmak için toplandı.[2] ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, en önemli mirasının savaş zamanı ittifakından aynı isimde kalıcı bir örgüt olan Birleşmiş Milletler'in kurulması olduğunu düşündü. Birleşmiş Milletler fikrinin baş destekçisiydi.

Büyük Dörtlü, 1945 San Francisco Konferansı'na sponsor olan tek dört ülkeydi ve delegasyon başkanları genel kurul toplantılarına sırayla başkanlık etti.[20] Bu konferans sırasında Büyük Dörtlü ve müttefikleri Birleşmiş Milletler Şartı'nı imzaladılar.[2]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Richard W. Van Alstyne, "The United States and Russia in World War Ii: Part I" Current History 19#111 (1950), pp. 257-260 online 26 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b c d e f g h i j Gaddis 1972.
  3. ^ For Roosevelt, "establishing the United nations organization was the overarching strategic goal, the absolute first priority." Hoopes, Townsend; Brinkley, Douglas (1997). FDR and the Creation of the U.N. s. 178. ISBN 0300085532. 
  4. ^ Hoopes & Brinkley 1997.
  5. ^ 1946-47 Part 1: The United Nations. Section 1: Origin and Evolution.Chapter E: The Dumbarton Oaks Conversations. The Yearbook of the United Nations (İngilizce). United Nations. s. 6. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2018. 
  6. ^ Welles 1951.
  7. ^ Gaddis 1972, s. 24.
  8. ^ a b Hoopes & Brinkley 2000.
  9. ^ a b c d e Dallek 1995.
  10. ^ a b Kimball 1991.
  11. ^ United States Department of State 1942, s. 573.
  12. ^ a b United States Department of State 1942.
  13. ^ Westad, Odd (2003). Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946–1950. Stanford University Press. s. 305. ISBN 978-0-8047-4484-3. 
  14. ^ United Nations Official Website.
  15. ^ Ma 2003.
  16. ^ James A. Gazell, "Arthur H. Vandenberg, Internationalism, and the United Nations." Political Science Quarterly 88#3 (1973): 375-394. online 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ George T. Mazuzan. Warren R. Austin at the U. N., 1946-1953 (Kent State UP, 1977).
  18. ^ Ivy P. Urdang, "Franklin and Eleanor Roosevelt: Human Rights and the Creation of the United Nations." OAH Magazine of History 22.2 (2008): 28-31.
  19. ^ M. Glen Johnson, "The contributions of Eleanor and Franklin Roosevelt to the development of international protection for human rights." Human Rights Quarterly 9 (1987): 19+.
  20. ^ United Nations Official Website 1945.

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dört_Polis&oldid=32363960" sayfasından alınmıştır