Alman Katedrali

*Neue Kirche* (de)
halk arasında: Deutscher Dom
	Gendarmenmarkt'teki Neue Kirche'nin kuzeyden görünümü
Temel bilgiler
Konum	Friedrichstadt, Berlin
Koordinatlar	52°30′46″K 13°23′33″D / 52.51278°K 13.39250°D
İnanç	Hristiyanlık
Mezhep	Yeniden inşasından itibaren din dışı; orijinali Reform Kilisesi (Kalvenist) ve Lüterci, 1830'lar-1943 Birleşik Protestan)
Mimari
Mimar(lar)	Martin Grünberg (tasarım), Giovanni Simonetti (1701–8 arası kilise inşası), Carl von Gontard (tasarım), Georg Christian Unger (kule inşası 1780–5), Johann Wilhelm Schwedler (tasarım), Hermann von der Hude ve Julius Hennicke (yeni dua salonunun inşası 1881–2), Manfred Prasser, Roland Steiger ve Uwe Karl (dış restorasyon 1977–81)
Tamamlanma	9 Nisan 1708, 1882 (yeni dua salonu), yeniden yapım 1988

Deutscher Dom (Türkçe: Alman Katedrali), Berlin'in Gendarmenmarkt meydanında Französischer Dom (Fransız Katedrali) karşısında yer alan Yeni Kilisenin (Almanca: Neue Kirche) halk arasında bilinen ismi.^{[kaynak belirtilmeli]} Kilisenin cemaati, o zamana kadar Jerusalem Kilisesi'ne bağlı olan Friedrichstadt'ın kuzey bölgesini kapsıyordu. Lüterci ve Kalvenist (Alman: Reform Kiliseleri) cemaat, Gendarmenmarkt'ın hemen karşısında yer alan Friedrichstadt Fransız Kilisesi'ndeki Fransızca konuşan Kalvenist cemaatin aksine Almancayı ana dil olarak kullanmıştır. Cemaatin anadili ve kubbeli kule, kiliseye bugün kullanılan ismi kazandırmıştır. Kelime anlamı olarak bu kilise, bir katedral değildir.

Kilise ve cemaat

1701-1708 arasında Giovanni Simonetti, Martin Grünberg'in tasarımıyla ilk kiliseyi inşa etti. Bu yapı, 1688'de kurulan Friedrichstadt şehrinin üçüncü kilisesiydi. Hohenzollernler Kalvenist olduğu için, şehrin elektörü kalvenizmi benimsemişti. Fakat daha sonra şehre çok sayıda Lütherci göç etti ve 1708 yılında Yeni Kilise aynı zamanda Kalvenist ve Lütherci oldu.^[1]

Kilise arazisi, 1698-1699 arasında İsviçre'den Berlin'e gelen Huguenotlara ayrılmış İsviçre Mezarlığı denilen bölgeden ayrılmıştır. Orijinal yapı, beşgen bir yerleşim planı ve yarım daire şeklinde kubbelere sahipti. Kilisenin içi tipik bir Protestan kilisesi şeklinde girişin karşısındaki sütunun arkasında mihrap ve kürsü bulunacak şekilde tasarlanmıştı.

1780-1785 arasında Georg Christian Unger kilisede değişiklik yaptı ve Carl von Gontard'ın tasarımı olan doğudaki kubbeli kuleyi ekledi. Palladyan geleneğini takip eden bu tasarım Paris'teki Sainte-Geneviève Kilisesinin (günümüzdeki Panthéon) şeklindeydi. Fransız Kilisesi yanındaki kuleyle birlikte Gendarmenmarkt, Roma'daki Popolo Meydanı'na benzedi.

Neue Kirche, Prusya tarihinden önemli bir yere sahip oldu. 22 Mart 1848'de Mart devrimleri sırasında öldürülen 183 Berlinlinin tabutu, kilisenin kuzey yakasında gösterildi. Bir Evanjelik papaz, bir Katolik papaz ve bir haham cenaze sırasında hazır bulundu.

1881'de bakımsız dua salonu yıkıldı ve Hermann von der Hude ile Julius Hennicke tarafından, Johann Wilhelm Schwedler'in neobarok tasarımına uygun olarak, beşgen bir yerleşim planıyla yeniden yapıldı. Otto Lessing yeni salondaki altı heykeli tasarladı. Yeni dua salonu, 17 Aralık 1882'de açıldı.

1934'te Neue Kirche cemaati Jerusalem Kilisesi cemaati ve başka gelenlerle birleşerek Friedrichstadt Evanjelik Cemaati'ni oluşturdu. Bu cemaat dinî amaçlar Gendarmenmarkt'ın karşı tarafında bulunan Fransız Kilisesi'ni ve Kreuzberg'de bulunan Luke Kilisesini kullanmaktadır.

1943'te Neue Kirche II. Dünya Savaşı'nda Berlin'in bombalanması sırasında neredeyse tamamen yerle bir oldu. Daha sonra 1977-1988 yılları arasında yeniden inşa edildi. Bu sırada Alman hükûmeti yapıyı ve araziyi satın aldı. 1996 yılında kilise binası güncellendi, dinî amaçlardan arındırılarak müze olarak yeniden açıldı.

Neue Kirchenin iki cemaati, komşu Jerusalem Kilisei ile birlikte bu bölgede mezarlıklar oluşturdu. Diğer cemaatlerin de mezarlıklarıyla birlikte buradaki altı mezarlık Berlin'deki en önemli tarihî mezarlıklardandır. Mezarlıklar Kreuzberg'de Hallesches Tor'un güneyindedir.

Kaynakça

Ingrid Bartmann-Kompa, Horst Büttner, Horst Drescher, Joachim Fait, Marina Flügge, Gerda Herrmann, Ilse Schröder, Helmut Spielmann, Christa Stepansky, and Heinrich Trost, Die Bau- und Kunstdenkmale in der DDR: Hauptstadt Berlin: 2 parts, Institut für Denkmalpflege (ed.) (¹1983), Berlin: Henschelverlag Kunst und Gesellschaft, ²1984, part I, p. 217. No ISBN.
Günther Kühne and Elisabeth Stephani, Evangelische Kirchen in Berlin (¹1978), Berlin: CZV-Verlag, ²1986, pp. 374seq. ISBN 3-7674-0158-4.

Dış bağlantılar

Alman Bundestag Tarihî Sergisi
Friedrichstadt Cemaati (Almanca resmî sitesi) 12 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Notlar

Wikimedia Commons'ta Deutscher Dom ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

^ Günther Kühne and Elisabeth Stephani, Evangelische Kirchen in Berlin (¹1978), Berlin: CZV-Verlag, ²1986, p. 374. ISBN 3-7674-0158-4.

[1] Günther Kühne and Elisabeth Stephani, Evangelische Kirchen in Berlin (¹1978), Berlin: CZV-Verlag, ²1986, p. 374. ISBN 3-7674-0158-4.

[1]